Zarządzanie odpowiedzialnością finansową w sporach z inwestorami spoza UE

Rada UE przyjęła dzisiaj rozporządzenie  Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające ramy zarządzania odpowiedzialnością finansową związaną z trybunałami do spraw rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem, utworzonymi na mocy umów międzynarodowych, których Unia jest stroną (PE-CONS 92/14 + 11731/14 + ADD 1+ ADD 2). Kompromis został przez Radę i Parlament osiągnięty już w kwietniu, o czym pisaliśmy tu.

Parlament Europejski przyjął projekt Rezolucji ustawodawczej w tej sprawie (P7_TA-PROV(2014)0419) już 16 kwietnia, jeszcze w poprzedniej kadencji.  

Mocą Rozporządzenia (ISDS) dokonano wyraźnego podział odpowiedzialności finansowej między UE a jej Państwa członkowskie w związku z postępowaniem wszczętym przeciwko Unii lub państwu-członkowskiemu przez inwestora z państwa trzeciego. Konieczność przedmiotowej regulacji stanowi konsekwencję wejścia w życie Traktatu lizbońskiego, a w rezultacie objęcia ochrony inwestycji zagranicznych zakresem Wspólnej polityki handlowej UE.

Jednymi z najważniejszych elementów rozporządzenia są dwie zasady wprowadzone już na etapie prac w Radzie i PE:

• podziału odpowiedzialności między UE a jej państwami członkowskimi stosownie do podziału kompetencji zgodnie z prawem unijnym,
• gwarancji, że przyszłe umowy zawarte przez Unię zapewnią zagranicznym inwestorom tak samo wysoki, ale nie wyższy poziom ochrony, niż ten z którego w świetle unijnego prawa oraz zgodnie z ogólnymi zasadami wspólnymi dla ustawodawstw państw członkowskich korzystają inwestorzy z Unii.

Na potrzeby pierwszej zasady odpowiedzialność finansowa powinna odpowiadać podziałowi kompetencji między Unią Europejską a państwami członkowskimi tj. w myśl motywu 6:

• (..)Unia powinna ponosić odpowiedzialność finansową, w przypadku gdy traktowanie przyznane jest przez instytucję, organ, agencję lub inny podmiot prawny należący do Unii. 
• Zainteresowane państwo członkowskie powinno ponosić odpowiedzialność finansową, w przypadku, gdy traktowanie zostało przyznane przez to państwo. Jeśli jednak państwo członkowskie działa w sposób wymagany przez prawo Unii, na przykład dokonując transpozycji dyrektywy przyjętej przez Unię, to właśnie Unia powinna ponosić odpowiedzialność finansową w zakresie, w jakim traktowanie to jest wymagane przez prawo Unii. 
• (...) indywidualny przypadek może dotyczyć zarówno traktowania przyznanego przez państwo członkowskie, jak i wymaganego przez prawo Unii. Będzie ono obejmować wszystkie działania podejmowane przez państwa członkowskie i przez Unię. W takim przypadku państwa członkowskie i Unia powinny ponosić odpowiedzialność finansową za szczególne traktowanie przyznane przez któreś z nich.

Jak wskazywał Sprawozdawca prac w PE, były W-ce Przewodniczący Komisji Handlu Międzynarodowego PE, Paweł Zalewski, najtrudniejszym elementem negocjacji był zakres kompetencji Komisji Europejskiej, którego poszerzaniu sprzeciwia się część państw. Wyrazem owych tarć, w przeciwieństwie do tego co sugeruje poseł, jest poprawiona preambuła Rozporządzenia. Parlament odchodzi bowiem od formuły "zwyczajowego" uwzględniania mechanizmu ISDS w umowach zawieranych przez UE, na rzecz uwzględniania klauzuli arbitrażowej "w uzasadnionych przypadkach" (poprawka 3). W tym kontekście dość wspomnieć o wielokrotnie przez nas ostatnio opisywanych kontrowersjach wokół ewentualnego wykreślenia ISDS z TTIP.