środa, 1 kwietnia 2015

Guest post: obywatele innych państw UE poszukujący pracy mogą zostać wyłączeni z korzystania ze świadczeń socjalnych

Rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości UE Melchior Wathelet wydał opinię w sprawie C-67/14 Jobcenter Berlin Neukölln przeciwko Nazifa, Sonita, Valentina i Valentino Alimanovic stwierdzając, że obywatele Unii przybywający do państwa członkowskiego, którego nie są obywatelami, celem poszukiwania pracy w tym państwie, mogą zostać wyłączeni z kręgu podmiotów uprawnionych do korzystania z określonych świadczeń socjalnych. Podstawę postępowania przed TS stanowią pytania prejudycjalne niemieckiego Bundessozialgericht (federalnego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych) dotyczą interpretacji rozporządzenia (WE) nr 883/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 166, s. 1) oraz dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii oraz członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich (Dz.U. L 158, s. 77).


W niedawnym, szeroko komentowanym wyroku ws. Dano (zobacz nasz posty nt. wyroku oraz wcześniejszy nt. opinii Rzecznika generalnego) Trybunał orzekł, że państwa członkowskie mogą wyłączyć prawo do świadczeń pomocy społecznej w stosunku do obywateli Unii przebywających na ich terytorium bez zamiaru znalezienia zatrudnienia. Opinia rzecznika generalnego dopuszcza, po spełnieniu pewnych przesłanek, możliwość zastosowania tej zasady także wobec obywateli innych państw członkowskich UE poszukujących pracy po tym, jak byli oni już zatrudnieni przez określony czas w przyjmujących państwie członkowskim.

Co prawda na gruncie dyrektywy 2004/38/WE dyskryminacja obywatela Unii ze względu na jego przynależność państwową jest zakazana, jednak możliwe jest odstępstwo od tej zasady w odniesieniu do świadczeń z zakresu pomocy społecznej. Zgodnie bowiem z przepisami tej dyrektywy, państwo członkowskie nie jest zobowiązane do przyznania uprawnienia do świadczenia z zakresu pomocy społecznej w ciągu pierwszych trzech miesięcy pobytu, ani, w określonym przypadku, w dłuższym okresie poszukiwania pracy przez obywateli Unii, którzy przybyli na terytorium tego państwa w tym celu.

W opinii rzecznika generalnego odstępstwo to powinno być interpretowane ściśle – tym samym ograniczenia w tym zakresie muszą być uzasadnione. Należy zatem odróżnić trzy sytuacje:

1) obywatel państwa członkowskiego przebywający na terytorium innego państwa członkowskiego (przez okres krótszy niż trzy miesiące lub przez okres dłuższy niż trzy miesiące) bez zamiaru poszukiwania pracy może być wyłączony z kręgu osób uprawnionych do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej, tak aby utrzymać równowagę finansową w ramach krajowego zabezpieczenia społecznego (tak jak w sprawie Dano),

2) wyłączenie jest ponadto uzasadnione z tych samych powodów w przypadku obywatela państwa członkowskiego przebywającego na terytorium innego państwa członkowskiego przez okres krótszy niż trzy miesiące lub przez okres dłuższy niż trzy miesiące w celu poszukiwania tam pracy,

3) w odniesieniu natomiast do obywatela państwa członkowskiego, który przebywa przez okres dłuższy niż trzy miesiące w innym państwie członkowskim i który był już tam zatrudniony, nie można automatycznie odmówić mu wypłaty spornych świadczeń.

Opinia rzecznika wydana w niniejszej sprawie odpowiada trzeciej sytuacji. W okresie od czerwca 2010 r. do maja 2011 r., a więc w okresie nieprzekraczającym roku, N. Alimanovic (obywatelka Szwecji) i jej starsza córka, Sonita, podejmowały w Niemczech zatrudnienie w ramach krótkotrwałych umów i środków wspierania zatrudnienia. Od tego czasu dwie kobiety nie wykonywały już żadnej działalności zawodowej. Od 1 grudnia 2011 r. do 31 maja 2012 r. został im przyznany zasiłek dla osób zdolnych do pracy. Od tego czasu dwie kobiety nie wykonywały już żadnej działalności zawodowej. Następnie właściwy niemiecki organ, Jobcenter de Berlin Neukölln, zaprzestał wypłacania świadczeń, uznając, że jako poszukujący pracy cudzoziemcy, N. Alimanovic i jej starsza córka Sonita były wyłączone z kręgu podmiotów uprawnionych do otrzymywania owych świadczeń. W opinii rzecznika generalnego wyłączenie możliwości korzystania ze świadczeń z zakresu pomocy społecznej, przewidzianych przez ustawodawstwo niemieckie, nie będzie znajdowało zastosowania, ponieważ dotyczy jedynie osób, „których prawo pobytu uzasadnione jest wyłącznie poszukiwaniem pracy oraz członków ich rodzin”.

Tym samym, chociaż obywatel UE, który prowadził na terytorium krajowym działalność zawodową przez okres poniżej roku może, zgodnie z prawem unijnym, stracić status pracownika po upływie sześciu miesięcy bezrobocia, to automatyczne wyłączenie go z kręgu podmiotów uprawnionych do korzystania ze świadczeń z zakresu pomocy społecznej, takich jak sporne świadczenia w postępowaniu przed sądem krajowym w okresie następującym po upływie sześciomiesięcznego okresu niezamierzonego bezrobocia, następującego po okresie działalności zarobkowej trwającym krócej niż rok, bez umożliwienia temu obywatelowi wykazania istnienia rzeczywistego związku z przyjmującym państwem członkowskim, jest niezgodne z zasadą równego traktowania. Przesłankami wykazującymi taki „rzeczywisty związek” mogą być okoliczności faktyczne (np. uczęszczanie dzieci do szkoły), rzeczywiste i efektywne poszukiwanie pracy w rozsądnym okresie czy świadczenie pracy w państwie przyjmującym w przeszłości. Oznacza to, że jeśli dana osoba była już zatrudniona w innym państwie członkowskim, to odmowa świadczeń nie może być przeprowadzona bez indywidualnej oceny danego przypadku.

Na marginesie powyższych rozważań rzecznik generalny pokreślił także, że pani Alimanovic wraz ze swoimi dziećmi może powołać się na prawo pobytu na terytorium niemieckim w oparciu o prawo Unii. Dzieci obywatela państwa członkowskiego, który pracuje lub pracował w przyjmującym państwie członkowskim i rodzic sprawujący nad nimi faktyczną opiekę, mogą bowiem powoływać się w tym państwie na prawo pobytu nawet tylko na tej podstawie, że prawo Unii przyznaje tym dzieciom prawo dostępu do kształcenia. Tym samym pobyt rodzica nie jest „uzasadniony wyłącznie poszukiwaniem pracy”.

Opinie rzecznika generalnego nie wiążą TS, ale w większości przypadków są przez niego przyjmowane. Wyrok zostanie wydany w terminie późniejszym.

Autor posta: Piotr Staszczyk

Brak komentarzy: