Na wokandę w USA wróciła problematyka immunitetu organizacji międzynarodowych.
Ostatni raz przedmiotem olbrzymich kontrowersji było uznanie przez tamtejszy sąd apelacyjny immunitetu ONZ w sprawie z powództwa ofiar epidemii cholery na Haiti (post tutaj). Mimo że sąd apelacyjny utrzymał wyrok pierwszej instancji (Georges v. United Nations), kilka tygodni po jego ogłoszeniu informowaliśmy że Organizacja sama uznała własną odpowiedzialność w sprawie.
Kolejnym przyczynkiem do rozwoju prawa immunitetów stanie się wyrok Sądu Najwyższego USA z 27 lutego b.r. ws. Jam v. International Finance Corporation, No. 17-1011. Stosunkiem głosów 7:1 SN orzekł, że Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC, organizacja Grupy Banku Światowego) korzysta, na podstawie ustawy z 1945 r., z takiego samego immunitetu jurysdykcyjnego co państwa zgodnie z ustawą z 1976 r. Innymi słowy, również w przypadku organizacji międzynarodowych doszło do funkcjonalnego ograniczenia zakresu ochrony immunitetowej.
Ostatni raz przedmiotem olbrzymich kontrowersji było uznanie przez tamtejszy sąd apelacyjny immunitetu ONZ w sprawie z powództwa ofiar epidemii cholery na Haiti (post tutaj). Mimo że sąd apelacyjny utrzymał wyrok pierwszej instancji (Georges v. United Nations), kilka tygodni po jego ogłoszeniu informowaliśmy że Organizacja sama uznała własną odpowiedzialność w sprawie.
Kolejnym przyczynkiem do rozwoju prawa immunitetów stanie się wyrok Sądu Najwyższego USA z 27 lutego b.r. ws. Jam v. International Finance Corporation, No. 17-1011. Stosunkiem głosów 7:1 SN orzekł, że Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC, organizacja Grupy Banku Światowego) korzysta, na podstawie ustawy z 1945 r., z takiego samego immunitetu jurysdykcyjnego co państwa zgodnie z ustawą z 1976 r. Innymi słowy, również w przypadku organizacji międzynarodowych doszło do funkcjonalnego ograniczenia zakresu ochrony immunitetowej.
Podstawa prawna
Podstawą korzystania przez organizacje międzynarodowe z immunitetu jurysdykcyjnego w prawie amerykańskim jest ustawa z 1945 r. International Organisations Immunities Act (IOIA). Zgodnie z IOIA 22 USC § 288a(b) organizacje międzynarodowe, ich mienie i aktywa, niezależnie od tego gdzie i w czyim posiadaniu się znajdują, korzystają z takiego samego immunitetu jurysdykcyjnego i egzekucyjnego co rządy państw, chyba że wyraźnie się takiego immunitetu zrzekną. Immunitet jurysdykcyjny i egzekucyjny tych ostatnich jest przedmiotem regulacji US Foreign State Immunities Act 1976 (FSIA).
Zarazem, zgodnie z art. VI(3) Układu IFC mogłoby się wydawać, że Korporacja w istocie zrzekła się immunitetu jurysdykcyjnego (a w momencie prawomocnego orzeczenia również immunitetu egzekucyjnego) m.in. w państwach w których ma swoje biura. Literalna wykładnia statutu IFC pozbawiałaby zatem organizacji ochrony immunitetowej.
Podstawa faktyczna
IFC udzieliła pożyczki w kwocie 450 mln USD Coastal Gujarat Power Limited (spółce-córce TATA) na budowę elektrowni opalanej węglem. Mimo że inwestycję miała zrealizować spółka prywatna, IFC zachowało uprawnienia w zakresie nadzoru i kontroli m.in. celem zapewnienia zgodności z politykami pożyczkowymi Banku Światowego, w tym w zakresie ochrony środowiska i społecznej odpowiedzialności biznesu. Naruszenie własnych standardów stało się podstawą skargi obywateli Indii pokrzywdzonych działalnością elektrowni wniesionej do oragnu IFC, Compliance Advisor Ombudsman. Mimo że ciało to potwierdziło zaniedbania IFC na etapie budowy, pogłębione brakiem adekwatnego monitoringu, ustalenia CAO nie są dla IFC wiążące a Korporacja nie wypłaciła zainteresowanym odszkodowania. Ostatecznie poszkodowani wystąpili z powództwem przeciwko IFC do sądu w USA.
Orzecznictwo sądów
Pierwsze dwie instancje przychyliły się do argumentów IFC w dwóch istotnych kwestiach.
Po pierwsze, IFC dowodziła że korzysta z immunitetu jurysdykcyjnego "tak jak państwa" na podstawie IOIA z 1945 r. W tamtym zaś dominujący charakter miała teoria immunitetu absolutnego państw. Sąd oparł się tutaj na precedensie Atkinson v Inter-American Development Bank, 156 F. 3d 1335.
Po drugie, interpretując zakres statutowego ograniczenia immunitetu jurysdykcyjnego sąd skorzystał z doktryny odnośnych korzyści (corresponding benefit), dochodząc do wniosku że zakres zrzeczenia się immunitetu należy interpretować w świetle relacji między celami IFC a ratio legis immunitetów jurysdykcyjnych (zob. Mendaro v. World Bank 717 F.2d 610, 617 (D.C. Cir. 1983)). Odpowiednio sąd uznał, że generalne zrzeczenie się immunitetu mogło dotyczyć jedynie sytuacji, w których stanowiło to warunek nawiązania relacji biznesowych (korzyść wzajemna) z zewnętrznymi podmiotami. Jednocześni sąd wąsko zinterpretował pojęcie zewnętrznego partnera biznesowego do podmiotów które są stronami relacji z IFC per se (a nie relacji biznesowych między podmiotami prywatnymi). Wyrok został utrzymany w apelacji.
Sąd Najwyższy orzekł natomiast, że w przypadku aktu prawnego zawierającego odwołanie do zagadnień ogólnych, treść normatywna takiego odwołania odzwierciedla normy prawne obowiązujące w momencie zaistnienia wątpliwości prawnej na podstawie tego aktu. W rezultacie korzystanie przez organizacje międzynarodowego z "takiego samego" immunitetu co państwa tworzy stałą więź normatywną między sytuacją prawną obu rodzajów podmiotów. W innym razie odnośne postanowienie IOIA brzmiałoby przykładowo "organizacje międzynarodowe korzystają z absolutnego immunitetu jurysdykcyjnego" (względnie jakiegokolwiek innego poziomu ochrony).
Doniosłość wyroku Jam v. IFC
Wyrok SN USA ws. Jam v. IFC wejdzie do kanonu prawa immunitetów organizacji międzynarodowych i zapewne stanie się przyczynkiem do dyskusji akademickiej.
Doraźnie warto wskazać na wątek rozróżnienia działalności o charakterze de iure imperii, która w przypadku państw a w rezultacie również organizacji międzynarodowych, nadal stanowi przedmiot bezwzględnej ochrony immunitetowej, oraz działań de iure gestionis. Jak podnosiła IFC, w przypadku organizacji prowadzącej działalność finansową (tutaj udzielającej wsparcia dla projektów rozwojowych), przyjęcie powyższego kryterium jako wyznacznika stosowania ograniczonego immunitetu w istocie prowadziłoby do pozbawienia organizacji ochrony immunitetowej w zasadniczej części statutowych kompetencji (wyrok, s. 13).
Sędzia referent uznał owe obawy za wyolbrzymione. SSN Roberta stwierdził, że normy IOIA mają charakter domyślny, jednak gdyby ograniczony immunitet miał prowadzić do paraliżu działalności organizacji, odnośne państwa zawsze mają możliwość odmiennego uregulowania jej sytuacji prawnej w drodze rewizji statutu organizacji (s. 14). Również w przypadku banków rozwojowych obawy określono mianem wyolbrzymionych, ponieważ dla uznania za działalność komercyjną w świetle IOIA dany akt musi być określonego rodzaju, tj. taki jak dokonywane przez podmioty prywatne. Stanowiące istotną część działalności takich banków pożyczki objęte zasadami warunkowości (conditionality) do takiej kategorii zaś nie należą. Co więcej, powyższe ograniczenie immunitetu organizacji międzynarodowej w odniesieniu do pewnych typów działalności nie oznacza jeszcze, że w świetle IOIA/FSIA uznane będą wszelkie roszczenia z taką działalnością związane (ustawa stanowi bowiem dodatkowe wymogi jurysdykcyjne).
Ocena Sądu jest ciekawa, aczkolwiek abstrahuje zarówno od generalnego zagadnienia praktycznej (politycznej) możliwości rewizji statutu organizacji międzynarodowych, jak i od szczegółowych rozwiązań przyjętych w aktach konstytuujących Grupy Banku Światowego.
Sąd Najwyższy orzekł natomiast, że w przypadku aktu prawnego zawierającego odwołanie do zagadnień ogólnych, treść normatywna takiego odwołania odzwierciedla normy prawne obowiązujące w momencie zaistnienia wątpliwości prawnej na podstawie tego aktu. W rezultacie korzystanie przez organizacje międzynarodowego z "takiego samego" immunitetu co państwa tworzy stałą więź normatywną między sytuacją prawną obu rodzajów podmiotów. W innym razie odnośne postanowienie IOIA brzmiałoby przykładowo "organizacje międzynarodowe korzystają z absolutnego immunitetu jurysdykcyjnego" (względnie jakiegokolwiek innego poziomu ochrony).
Doniosłość wyroku Jam v. IFC
Wyrok SN USA ws. Jam v. IFC wejdzie do kanonu prawa immunitetów organizacji międzynarodowych i zapewne stanie się przyczynkiem do dyskusji akademickiej.
Doraźnie warto wskazać na wątek rozróżnienia działalności o charakterze de iure imperii, która w przypadku państw a w rezultacie również organizacji międzynarodowych, nadal stanowi przedmiot bezwzględnej ochrony immunitetowej, oraz działań de iure gestionis. Jak podnosiła IFC, w przypadku organizacji prowadzącej działalność finansową (tutaj udzielającej wsparcia dla projektów rozwojowych), przyjęcie powyższego kryterium jako wyznacznika stosowania ograniczonego immunitetu w istocie prowadziłoby do pozbawienia organizacji ochrony immunitetowej w zasadniczej części statutowych kompetencji (wyrok, s. 13).
Sędzia referent uznał owe obawy za wyolbrzymione. SSN Roberta stwierdził, że normy IOIA mają charakter domyślny, jednak gdyby ograniczony immunitet miał prowadzić do paraliżu działalności organizacji, odnośne państwa zawsze mają możliwość odmiennego uregulowania jej sytuacji prawnej w drodze rewizji statutu organizacji (s. 14). Również w przypadku banków rozwojowych obawy określono mianem wyolbrzymionych, ponieważ dla uznania za działalność komercyjną w świetle IOIA dany akt musi być określonego rodzaju, tj. taki jak dokonywane przez podmioty prywatne. Stanowiące istotną część działalności takich banków pożyczki objęte zasadami warunkowości (conditionality) do takiej kategorii zaś nie należą. Co więcej, powyższe ograniczenie immunitetu organizacji międzynarodowej w odniesieniu do pewnych typów działalności nie oznacza jeszcze, że w świetle IOIA/FSIA uznane będą wszelkie roszczenia z taką działalnością związane (ustawa stanowi bowiem dodatkowe wymogi jurysdykcyjne).
Ocena Sądu jest ciekawa, aczkolwiek abstrahuje zarówno od generalnego zagadnienia praktycznej (politycznej) możliwości rewizji statutu organizacji międzynarodowych, jak i od szczegółowych rozwiązań przyjętych w aktach konstytuujących Grupy Banku Światowego.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz