Odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenia prawa humanitarnego

Sąd Rejonowy w Hadze zobowiązał wyrokiem z 24 kwietnia niderlandzkiego biznesmena Fransa Van Anraata do wypłaty odszkodowań 16 irackim i irańskim cywilnym ofiarom bombardowań dokonanych w latach 80-tych przez reżim Saddama Hussaina. Jest to kolejne postępowanie, w którym biznesmen został pociągnięty do odpowiedzialności za dostarczanie Irakowi w latach 80-tych chemikaliów wykorzystywanych do produkcji gazów bojowych.

W pierwszym postępowaniu zakończonym 30 czerwca 2009 r. niderlandzki Sąd Najwyższy utrzymał w mocy wyrok Sądu Apelacyjnego w Hadze, który 9 maja 2007 r. skazał Fransa Van Anraata na karę 17 lat pozbawienia wolności za współudział (pomocnictwo i podżeganie) w dokonywaniu naruszeń praw i zwyczajów wojennych w trakcie konfliktu iracko-irańskiego - poprzez dostarczanie wspomnianych chemikaliów. Sąd Najwyższy zredukował wcześniej wymierzoną karę o 6 miesięcy biorąc pod uwagę długość postępowania w sprawie. Van Anraat próbował podważyć ustalenia sądów krajowych i 4 grudnia 2009 r. złożył skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w której zakwestionował zarówno jurysdykcję sądów niderlandzkich do zajmowania się sprawą, jak i okoliczność, iż przepisy, które stanowiły podstawę jego skazania nie spełniały wymogu „pewności prawa” gwarantowanego w artykułach 6 i 7 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Trybunał odrzucił skargę decyzją z 6 lipca 2010 r. jako nieuzasadnioną.

W dalszej kolejności, 16 grudnia 2010 r. Sąd Rejonowy w Hadze orzekł w stosunku do Van Anraata obowiązek zapłaty na rzecz władz niderlandzkich kwoty 3.493 euro, co stanowiło zdaniem sądu równowartość korzyści osiągniętych z dokonanych przestępstw. 14 grudnia 2012 r. Sąd Apelacyjny w Hadze zmienił wysokość kwoty na 545 370 euro.

Przedmiotem obecnie toczącego się postępowania są roszczenia o charakterze cywilnym podniesione przez osoby poszkodowane w wyniku bombardowań, które uczestniczyły w charakterze stron trzecich w postępowaniu karnym. Sąd karny rozpatrujący sprawę odmówił jednak zajęcia się ich roszczeniami wskazując na konieczność dogłębnej analizy prawa irackiego i irańskiego. Na podstawie zapadłego 24 kwietnia wyroku biznesmen zobowiązany jest do zapłaty każdemu z powodów po 25 tys. euro. Wyrok nie jest jednak prawomocny.

Wyroki sądów niderlandzkich oraz ich streszczenia w języku angielskim dostępne są na stronie Instytutu Assera.