Kolejny krok w rozwoju strasburskiego systemu ochrony praw człowieka - Protokół nr 16 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

Komitet Ministrów Rady Europy przyjął tekst Protokołu nr 16 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Protokół wprowadza możliwość zwrócenia się przez najwyższe sądy i trybunały krajowe do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z wnioskiem o opinię doradczą w ważnych sprawach dotyczących interpretacji lub stosowania Konwencji i jej protokołów.

Państwa, które przystąpią do Protokołu będą zobowiązane do wskazania podmiotów, które będą uprawnione do występowania o opinię. Wniosek o wydanie opinii doradczej będzie mógł zostać złożony jedynie w związku z konkretną sprawą, która toczy się przed sądem pytającym. Nie będzie go można złożyć w sprawach dotyczących abstrakcyjnej zgodności przepisów krajowych z Konwencją. Co ważne, opinie doradcze nie będą miały charakteru wiążącego. Trudno jednak sobie wyobrazić, że sąd krajowy zignoruje głos Strasburga. Protokół jest protokołem dodatkowym, do Konwencji, a liczba ratyfikacji wymaganych do jego wejścia w życie wynosi 10 (jest to taka sama liczba ratyfikacji jak wymagana przy innych protokołach dodatkowych). I tu mała ciekawostka: choć z pewnością nie wszystkie państwa RE do Protokołu przystąpią, opinie doradcze wydawane przez Wielką Izbę Trybunału będą elementem składowym jego orzecznictwa. Tak więc może zdarzyć się, że Trybunał wydając wyrok bądź decyzję w sprawie przeciwko państwu nie będącemu stroną Protokołu, powoła się na wcześniej wydaną opinię doradczą. 

Przyjęty 10 lipca br. Protokół jest częścią reformy Trybunału, która ma na celu usprawnienie jego działalności, a także – co może ważniejsze – wzmocnienie jego roli. Propozycja rozszerzenia właściwości Trybunału o możliwość wydawania opinii doradczych pojawiła się już w 2006 r. w raporcie Grupy Mędrców, a następnie była wielokrotnie dyskutowana podczas kolejnych konferencji Rady Europy dotyczących reformy Trybunału. Ostateczna decyzja polityczna co do opracowania tekstu protokołu dodatkowego do Konwencji przyjęta została w ubiegłym roku w Deklaracji z Brighton, kiedy to postanowiono, że do końca 2013 r. przygotowany ma zostać projekt regulujący kwestię opinii doradczych. Możliwość składania wniosków o opinie ma na celu pogłębienie i zinstytucjonalizowanie współpracy pomiędzy Trybunałem a najwyższymi sądami krajowymi i doprowadzenie do większego uwzględniania orzecznictwa Trybunału przez sądy krajowe. Protokół zostanie wyłożony do podpisu 2 października br. w Strasburgu.