Öcalan v. Turcja – po raz drugi

ETPCz po raz kolejny (pierwszy wyrok wydany został w 2005 r.) wypowiedział się w sprawie Abdullaha Öcalana, byłego przywódcy PPK (Partii Pracujących Kurdystanu). Pan Öcalan został w 1999 r. skazany na karę śmierci, którą następnie, w wyniku zniesienia w Turcji kary śmierci w warunkach pokoju, zamieniono na dożywotnie pozbawienie wolności bez możliwości wcześniejszego zwolnienia.

Skarżący odbywa karę pozbawienia wolności w więzieniu na wyspie Imrali, gdzie do 2009 r. był jedynym więźniem. W tym czasie przebywał jedynie w swojej celu, nie miał możliwości oglądania telewizji, a jego kontakty ograniczone były do osób zatrudnionych w więzieniu, które zobowiązane były do limitowania rozmów z więźniem jedynie do minimum niezbędnego w pracy. Mógł czytać książki i słuchać publicznego radia.

Więzienie, w którym przebywa pan Öcalan, trzykrotnie odwiedzali przedstawiciele Europejskiego Komitetu ds. zapobiegania torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (2007, 2010 i 2012). Konkluzje sformułowane po wizycie w 2007 r. były bardzo krytyczne dla władz i zawierały szereg postulatów poprawy warunków odosobnienia. W marcu 2008 r. w obliczu braku poprawy warunków odbywania kary przez skarżącego, Komitet podjął na podstawie art. 10 ust. 2 Europejskiej Konwencji o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu decyzję o wydaniu publicznego oświadczenia w sprawie, po uprzednim umożliwieniu Turcji przedstawienia jej stanowiska. Wszczęcie tej procedury spowodowało zmianę stanowiska władz tureckich. Więzienie zostało zmodernizowane, karę pozbawienia wolności zaczęli odbywać tam także inni więźniowie, z którymi od kolejnej wizyty przedstawicieli Komitetu w 2010 r. pan Öcalan jest uprawniony do rozmów. Zwiększona została częstotliwość jego kontaktów ze światem zewnętrznym, na wyspę mogą przybywać członkowie rodziny oraz pełnomocnicy. Od 2012 r. – także w wyniku zaleceń Komitetu, skarżący posiada telewizor.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Trybunał uznał, że warunki, w których skarżący przebywał do 2009 r. z uwagi na praktycznie całkowitą jego izolację stanowiły naruszenie art. 3 Konwencji. Natomiast zmiany, jakie zaszły od roku 2009 r. do chwili obecnej spowodowały, iż obecnej sytuacji nie można zakwalifikować jako stanowiącej takie naruszenie.

W kontekście art. 3 Trybunał nie miał jednak wątpliwości, że naruszeniem gwarancji zakazu nieludzkiego traktowania jest skazanie skarżącego na karę dożywotniego pozbawienia wolności  bez możliwości wcześniejszego zwolnienia.

Oceniając niniejszy wyrok z szerszej perspektywy warto dostrzec ukazane w nim wzajemne oddziaływanie dwóch instytucji RE zajmujących się ochroną praw człowieka: Europejskiego Komitetu ds. zapobiegania torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Mając na uwadze niezwykle rozproszone w RE kompetencje w zakresie praw człowieka jest to trend bardzo pożądany.