Wykładnia zasady ne bis in idem przez ETS

W wydanym 27 maja br. wyroku w sprawie C-129/14 PPU Zoran Spasic Trybunał Sprawiedliwości UE dokonał wykładni zasady ne bis in idem na gruncie prawa UE, w szczególności przepisów Karty Praw Podstawowych UE i Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen (dalej KWUS). TS odpowiedział na pytanie prejudycjalne sądu w Norymberdze, przed którym toczy się postępowanie karne przeciwko obywatelowi serbskiemu Z. Spasicovi, oskarżonemu o oszustwo na szkodę obywatela niemieckiego. Przestępstwo zostało popełnione w Mediolanie w 2009 r. Z. Spasic został już skazany we Włoszech za ten sam czyn na karę roku pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 800 EUR. Ponieważ odbywał on w owym czasie w Austrii karę pozbawienia wolności za inne czyny zabronione, uiścił tylko grzywnę, lecz nie odbył orzeczonej za mediolańskie oszustwo kary pozbawienia wolności.

Na podstawie europejskiego nakazu aresztowania wydanego przez Niemcy, władze austriackie przekazały im Z. Spascia i od końca 2013 r. przebywa on w areszcie śledczym w Niemczech, oczekując na wydanie wyroku w postępowaniu karnym wszczętym z powodu oszustwa popełnionego w 2009 r. w Mediolanie. Właśnie w ramach tego postępowania Spasic podniósł, że zasada ne bis in idem, wyrażona w art. 50 KPP UE wyłącza możliwość ścigania go z powodu tego samego czynu zabronionego, za który był on już ściągany został prawomocnie skazany we Włoszech.

Jednakże zgodnie z art. 54 KWUS, osoba, która została prawomocnie skazana w państwie członkowskim nie może być ścigania za ten sam czyn zabroniony w innym państwie członkowskim (zasada ne bis in idem) tylko wtedy, gdy w przypadku skazania nałożona kara została już wykonana, jest w trakcie wykonywania lub nie może być już wykonana na mocy prawa państwa, w którym wyrok wydano (tzw.warunek wykonalności). Art. 50 KPP UE nie zawiera żadnych szczególnych ograniczeń czy warunków stosowania zasady ne bis in idem.Mają doń jednak zastosowanie ogólne warunki dopuszczalności ograniczania praw zawartych w KPP z jej art. 52.

Władze niemieckie uważały, że w sprawie Z. Spasica zasada ne bis in idem nie ma zastosowania, ponieważ uiścił on tylko grzywnę, natomiast faktycznie nie odbył orzeczonej we Włoszech kary pozbawienia wolności. Oskarżony natomiast twierdził, że przewidziany przez KWUS warunek wykonalności nie może ograniczać zakresu postanowień KPP, jako że zapłacił on orzeczoną we Włoszech grzywnę i tym samym karę za mediolańskie oszustwo z 2009 r. należy uznać za wykonaną.
 

W swoim wyroku TS UE, stwierdził, że dodatkowy warunek wykonalności zawarty w art. 54 KWUS stanowi ograniczenie zasady ne bis in idem, które jest zgodne z KPP UE. Nie podważa on zasady ne bis in idem jako takiej, ponieważ jego celem jest zapobieganie ewentualnej bezkarności osób prawomocnie skazanych wyrokiem karnym w jednym z państw członkowskich. Jest on również proporcjonalny do realizowanego celu (zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa w obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości) i nie wykracza poza to, co niezbędne do zapobieżenia bezkarności osób prawomocnie skazanych. Trybunał podkreślił, że gdy zarówno kara pozbawienia wolności, jak i kara grzywny zostały orzeczone jako kary główne (tak jak w przedmiotowej sprawie), wykonanie samej kary grzywny nie wystarcza dla uznania, że kara została wykonana, bądź jest w trakcie wykonywania w rozumieniu KWUS. Tym samym dopuszczalne jest prowadzenie przeciwko danej osobie kolejnego postępowania dotyczącego tego samego czynu.