Czy obywatele mogą formalnie zablokować podpisanie CETA i TTIP?

Komisja Europejska decyzją z 10 września odmówiła grupie organizacji pozarządowych formalnej rejestracji inicjatywy obywatelskiej, której celem byłoby zablokowanie przyjęcia umów o wolnym handlu i inwestycjach pomiędzy UE a Kanadą (tzw. CETA) oraz UE i USA (tzw. TTIP). Inicjatywa STOP TTIP została zgłoszona w lipcu. Jej celem było przekonania Komisji Europejskiej do formalnego wycofania mandatów negocjacyjnych CETA i TTIP. Zgłaszający tę inicjatywę argumentowali, że obie umowy zawierają kontrowersyjny system rozstrzygania sporów inwestor-państwo, ale też reguły współpracy regulacyjnej, które są zagrożeniem dla reguł demokracji i państwa prawa. 

STOP TTIP próbowała wykorzystać formalną procedurę inicjatywy obywatelskiej określonej w art 24 TFUE. Pozwala on jednak na zgłaszanie grupie miliona obywateli propozycji legislacyjnych. Procedura zgłaszania inicjatywy, określona w Rozporządzeniu (UE) nr 211/2011 przewiduje możliwość odmowy zarejestrowania wniosku, gdy nie spełnia on wymogów określonych w art. 4 Rozporządzenia, między innymi, aby inicjatywa nie wykraczała poza kompetencje Komisji do przedkładania projektu wniosku dotyczącego aktu prawnego w celu wykonania traktatów. To brak spełnienia tej właśnie przesłanki stał się podstawą odmowy wydanej przez Komisję.

Grupa organizacji zrzeszonych w TTIP zapowiedziała zaskarżenie tej decyzji do Trybunały Sprawiedliwości UE. Powołują się oni na opinię prawną, w której stwierdzono dopuszczalność inicjatywy polegającej na domaganiu się wycofania się z toczących się negocjacji. Jej autor powołuje tutaj (w mojej ocenie nie do końca trafnie) przykład inicjatywy domagającej się wycofania się przez UE z umowy o swobodnych przepływie osób pomiędzy UE a Szwajcaria. Tamten wniosek dotyczył jednak wycofania się z już zawartej umowy.Niewątpliwie jednak skarga taka, o ile faktycznie zostanie zgłoszona, będzie okazją dla TS do wypowiedzenia się w sprawie dopuszczalności różnego typu inicjatyw obywatelskich oraz przesłanek pozwalających Komisji odmówić ich rejestracji.