Armas/Gruber p. Wenezueli: podwójne obywatelstwo nie jest przeszkodą ochrony na podstawie BITu

Badający dopuszczalność postępowania arbitrażowego w przedmiocie wywłaszczenia inwestycji dwójki obywateli hiszpańsko-wenezuelskich, trybunał Serafín García Armas and Karina García Gruber v. The Bolivarian Republic of Venezuela (UNCITRAL, Caso CPA No. 2013-3) uznał własną kompetencję do rozstrzygnięcia sporu. Właśnie kwestia podwójnego obywatelstwa zasługuje w tym kontekście na szczególną uwagę.

Arbitrzy uznali, że kluczem do rozstrzygnięcia na tym etapie sporu jest interpretacja terminu inwestor w świetle art. 1 hiszpańsko-wenezueskiej Umowy o ochronie i popieraniu inwestycji, w myśl którego inwestorem jest w szczególności osoba fizyczna posiadająca obywatelstwo jednego z Państw-stron zgodnie z jego prawem i realizująca inwestycję na terytorium drugiego Państwa-strony.

Punktem spornym stał się argument strony powodowej, że wyraz "jednego" poprzedzający zwrot "z Państw-stron" należy rozumieć jako określenie ilościowe (jednostkowe), w przeciwieństwie do dwóch lub większej liczby stron. W rezultacie prowadziłoby to do wniosku, że osoba fizyczna posiadająca obywatelstwo obu Państw stron nie jest objęta zakresem definicji inwestora. Zdaniem trybunału, zgodnie z art. 31 KPT powyższa wykładnia jest sprzeczna z powszechnym rozumieniem terminu, a także z celem i przedmiotem traktatu. "Jednego" nie pełni bowiem funkcji liczebnikowej, ale zaimkową jako przeciwieństwo do "drugiego" (w oryginale: “[p]or “inversores” se entenderá: a) Personas físicas que tengan la nacionalidad de una de las Partes Contratantes con arreglo a su legislación y realicen inversiones en el territorio de la otra Parte Contratante”). Oznacza to, że inwestor w rozumieniu BITu jest obywatelem co najmniej jednego z Państw-stron, co nie wyklucza możliwości posiadaniu obu obywatelstw (par. 197-199).

Trybunał przywołał w tym kontekście "liczne wyroki arbitrażowe" m.in. rozstrzygnięcia Jan Oostergetel and Theodora Laurentius v. The Slovak Republic (par. 130) oraz Saluka Investments B.V. v. The Czech Republic (par. 37), gdzie arbitrzy uznali, że nie widzą podstaw do dodatkowych ograniczeń podmiotowej legitymacji korzystania przez inwestora z ochrony traktatowej ponad wymóg posiadania obywatelstwa jednego z państw stron. 

Ostatecznie, oddalając zarzuty rationae personae trybunał stwierdził, że do traktatu "nie sposób dodać nieistniejącego warunku", zatem w ogóle nie było potrzeby badania argumentów Wenezueli wskazującej, że hiszpańskie obywatelstwo powodów ma "jedynie charakter formalny". 

Jest to o o tyle ciekawe, że sugerowanie istnienia międzynarodowego konsensusu w sprawie dopuszczalności skarg osób z podwójnym obywatelstwem zdaje się abstrahować od faktu, że możliwość taką explicite wyklucza art. 25(2) Konwencji ICSID (trybunały ICSID konsekwentnie ten wymóg utrzymują). Z kolei w przypadkach dopuszczenia korzystania przez osoby z podwójnym obywatelstwem z ochrony jednego z państwa przeciwko drugiemu, przedmiotem analizy był rzeczywista albo pozorna więź z danym państwem (tak np. MTS w spawie Nottebohm). Pdobnie w myśl art. 7 ILC Draft Articles on Diplomatic Protection states: “A State of nationality may not exercise diplomatic protection in respect of a person against a State of which that person is also a national unless the nationality of the former State is predominant, both at the time of the injury and the date of the official presentation of the claim".