Spotkanie polskiej delegacji z Komitetem Praw Dziecka ONZ – dyskusja nad sprawozdaniem Polski z wykonania Konwencji o prawach dziecka

W piątek 18 września br. polska delegacja rządowa spotkała się w Genewie z członkami Komitetu Praw Dziecka. Podczas spotkania przedstawiono najważniejsze konkluzje wynikające z trzeciego i czwartego sprawozdania Polski z wykonania Konwencji o prawach dziecka z 1989 r., a także dyskutowano nad bieżącymi problemami w realizacji praw dziecka w Polsce. Po tym etapie procedury przed Komitetem należy już tylko oczekiwać opublikowania pisemnych Uwag końcowych (Concluding observations), zawierających ocenę wykonania konwencji w Polsce oraz rekomendacje dotyczące zaobserwowanych problemów.

Zarówno w Polsce, jak i na forum międzynarodowym, praktycznie każda dyskusja nt. implementacji Konwencji o prawach dziecka w Polsce nawiązuje do genezy samej Konwencji i aktywnej (a niektórzy twierdzą nawet, że wiodącej) roli Polski w procesie jej przyjęcia. Stosowna inicjatywa polskiego rządu została zgłoszona w 1978 r. podczas 34 Sesji Komisji Praw Człowieka ONZ, a za jednego z głównych „autorów” oraz patrona Konwencji powszechnie uważa się przede wszystkim prof. Adama Łopatkę, który miał istotny wpływ na jej treść oraz prowadzone negocjacje. Istotne zasługi dla powstania Konwencji,  co jest często pomijane, ma również prof. Tadeusz Smyczyński, który był autorem drugiego projektu. 

Wątek Polski, jako pioniera międzynarodowej ochrony praw dziecka, powrócił również podczas piątkowej dyskusji. Tym razem jednak został wykorzystany także do pewnej niewygodnej uwagi przedstawionej przez słowackiego członka Komitetu – Petera Gurana, który w jednym ze swoich pytań do polskiej delegacji zastanawiał się dlaczego Polska jako „pionier” wśród państw walczących o prawa dziecka zwlekała aż 13 lat z przedstawieniem swoich kolejnych raportów z wykonania zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach dziecka. 

Opóźnienia w składaniu sprawozdań są dość powszechnym problemem w praktyce każdego z ONZ-owskich Komitetów tworzący tzw. traktatowy system ochrony praw człowieka. Na system ten składa się łącznie 9 umów międzynarodowych z dziedziny ochrony praw człowieka przyjętych na forum ONZ (część z nich uzupełniona jest o protokoły dodatkowe), których wykonywanie jest kontrolowane przez stosowne Komitety, o zbliżonej organizacji i kompetencjach.  Jedną z kompetencji (wspólną dla wszystkich Komitetów) jest właśnie rozpatrywanie cyklicznie składanych sprawozdań państw-stron poszczególnych umów międzynarodowych, kończące się wydaniem oceny wykonania zobowiązań umownych oraz pozbawionych sankcji zaleceń i rekomendacji. Opóźnienia wynikają zarówno z problemów państw z zachowaniem cykliczności, jak i z wolnym tempem prac niedofinansowanych i działających w trybie sesyjnym Komitetów. Aktualnie rozpatrywane przez Komitet Praw Dziecka sprawozdania Polski miały być planowano złożone w połowie 2008 r. Ostatecznie zostały przygotowane i wysłane dopiero w 2012 r. a są rozpatrywane dopiero teraz. 

Wracając do piątkowego spotkania warto odnotować za polskim sprawozdaniem oraz ustnymi wypowiedziami przedstawicieli polskiej delegacji, że w ostatnich latach doszło do kilku istotnych zmian w zakresie praw dziecka w Polsce. Objawiły się one zarówno na poziomie prawa międzynarodowego (m.in. ratyfikacja przez Polskę Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych oraz Konwencji Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych, wycofanie nieaktualnych zastrzeżeń do Konwencji), jak i krajowym (m.in. rozszerzenie kompetencji Rzecznika Praw Dziecka, wydłużenia urlopu rodzicielskiego do 12 miesięcy, wprowadzenie Karty Dużej Rodziny). Doceniając te zmiany, członkowie Komitetu w swoich wystąpieniach pytali i zwracali uwagę na obszary budzące wątpliwości i obawy. Przede wszystkim skupiono się na problemie dyskryminacji, w tym w szczególności ze względu na pochodzenie rasowe i etniczne oraz orientację seksualną, a także dotykającą dzieci pochodzenia romskiego. Zwracano również uwagę na sytuację dzieci z niepełnosprawnością oraz dzieci migrantów i bezpaństwowców. Nie zabrakło również odniesień do zagadnień postrzeganych w Polsce jako kontrowersyjne tj. restrykcyjnego prawa aborcyjnego, wykorzystywania seksualnego dzieci przez księży oraz konieczności zwalczania stereotypów płciowych. Pytano m.in. także o ochronę dzieci przed przemocą domową oraz problem dzieci żebrzących na ulicach. Dodatkowo zwrócono uwagę na brak ratyfikacji przez Polskę trzeciego Protokołu dodatkowego do Konwencji, wprowadzającego mechanizm skargowy.  
Można przewidywać, że to właśnie tych zagadnień będą dotyczyły rekomendacje Komitetu Praw Dziecka, jakie znajdą się w Uwagach końcowych do sprawozdania Polski. Ich wydanie planowane jest na początek października.