Komisja Wenecka przyjmuje ostateczną opinię w sprawie zmian w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym

Komisja Wenecka przyjęła ostateczną wersję opinii w sprawie zmian wprowadzonych w grudniu 2015 r. do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Pełen tekst opinii dostępny jest tu (ponownie nie jest to strona RE).

W finalnej wersji opinii Komisja podtrzymała zasadniczo wszystkie swoje zastrzeżenia, z którymi opinia publiczna miała możliwość zapoznać się, gdy opinia „wyciekła” na etapie jej opracowywania (na blogu pisaliśmy o tym tu). W opinii zostały jednak odzwierciedlone zastrzeżenia zgłoszone przez rząd, i co trzeba też podkreślić, jest napisana w sposób mniej kategoryczny niż projekt. Komisja wskazała też na "winy" poprzedniego Parlamentu. 

Najważniejsze jej konkluzje to:

• Komisja nie podzieliła wątpliwości rządu co do okoliczności, że sędziowie TK, którzy wyrażali opinię co do kształtu nowelizacji ustawy o TK wiosną i latem 2015 nie powinni orzekać o konstytucyjności wprowadzonych wtedy zmian, tak długo, jak sędziowie ci nie przekroczyli swoich kompetencji jako eksperci (par. 48); 
• odnosząc się do trybu postępowania przed Trybunałem wprowadzonego w nowelizacjach Komisja zauważyła, że kwestię wymaganego quorum należy rozpatrywać w kontekście całokształtu uregulowań dotyczących postępowania; w tym względnie uznała, że: 
• sprzeczne ze standardami europejskimi może być wprowadzenie obowiązku orzekania przez Trybunał w kolejności wpływu skarg; w tym względzie w celu rozładowania tzw. backlogu spraw przed TK, Komisja zaproponował wprowadzenie innych rozwiązań, np. wzorowanych na przykładzie belgijskim, gdzie wyznaczony jest np. maksymalny termin rozpatrywania spraw (par. 66). 
• wymóg orzekania przez Trybunał większością 2/3 przy quorum 13 sędziów wychodzi daleko poza standardy europejskie; zauważyła też, że niespójny jest wymóg większości 2/3 głosów przy abstrakcyjnej kontroli prawnej oraz wymóg zwykłej większości przy orzekaniu w sprawach skarg konstytucyjnych bądź pytań prawnych, w sytuacji, gdy w obu rodzajach postępowań konkluzją może być stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu: Komisja zarekomendowała więc określenie jako wymaganej w głosowaniach, gdzie niezbędne jest quorum 13 sędziów, zwykłej większości głosów. 
• za sprzeczne ze standardami europejskimi w zakresie zapewnienia rozsądnej długości trwania postępowania uregulowanie określające termin przeprowadzenia rozprawy na 3 lub 6 miesięcy od dnia powiadomienia o niej stron.

Podsumowując uregulowania o charakterze proceduralnym Komisja uznała, że skutki wprowadzonych zmian nie tylko zagrażają rządom prawa, ale też systemowi demokratycznemu (par. 90). Komisja podkreśliła, że dla osiągnięcia celów zakładanych i deklarowanych przez ustawodawcę, a zmierzających do np. przyspieszenia postępowania przed TK, musi on wdrożyć inne, między innymi proponowane przez Komisję, rozwiązania (par. 91). 

Za wysoce wątpliwe Komisja uznała też uregulowania dotyczące odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów TK, a odnosząc się do kwestii wyboru sędziów Komisja uznała, że rozwiązania tej kwestii muszą być poszukiwane na podstawie Konstytucji interpretowanej przez TK, w poszanowaniu wyroków TK. Komisja wezwała zarówno stronę rządową, jak i opozycję do poszanowania wyboru tych sędziów TK, którzy zostali wybrani przez Sejm kolejnych kadencji zgodnie z Konstytucją – o oceny tego, którzy to są sędziowie dokonał sam TK, którego werdykty muszą być respektowane (par.124). Komisja wypowiedziała się równocześnie negatywnie o projekcie zmian ustawy o TK, który w celu rozwiązania obecnej sytuacji wygaszałby mandaty wszystkich obecnych sędziów TK (par. 125). 

Swoją opinię Komisja zakończyła stwierdzeniem, że niestety obecną sytuację zapoczątkowały działania poprzedniego Sejmu. Równocześnie wezwała wszystkie właściwe organy państwa oraz ogólnie rządzącą większość i opozycję do znalezienia rozwiązania konfliktu przy pełnym poszanowaniu wyroków Trybunału Konstytucyjnego (par. 136).