Turcja normalizuje stosunki z Izraelem

W dniu dzisiejszym, związana z tureckimi kręgami rządowymi, jedna z agencji prasowych poinformowała o ratyfikacji przez parlament w Ankarze porozumienia z Izraelem. Tym samym dobiega końca sześcioletni spór dyplomatyczny pomiędzy oboma stolicami (Le Monde, Turquie : le Parlement ratifie l’accord mettant fin à six ans de brouille diplomatique avec Israël). Sprawa jest o tyle istotna, że państwa te prowadziły ścisłą współpracę m.in. wojskową i wywiadowczą od lat 90. XX w. Opóźnienie ratyfikacji spowodowane było nieudanym zamachem stanu z 15 lipca, jednak istotnym bodźcem do nadania toku sprawie miała być rosnąca pozycja Iranu.

***

Stosunki bilateralne, pogarszające się od 2000 r., zostały zerwane w 2010 r. Wtedy to izraelscy komandosi z powietrza i z wody wdarli się na pokład tureckiego statku Mavi Marmara, wchodzącego w skład Flotylli Wolności. Jej celem było przełamanie morskiej blokady strefy Gazy. W rezultacie zginęło dziewięciu marynarzy, a kilkunastu zostało rannych. 

W 2011 r. zarówno powołana przez Izrael specjalna komisja ds. zbadania incydentu jak i ciało ONZ stwierdziły, że podjęte działania wchodziły w zakres legalnej samoobrony (Le Monde, « Mavi-Marmara », l'affaire qui a consommé la rupture entre Israël et la Turquie). Jerozolima odmówiła przeprosin oraz zapłaty odszkodowań rodzinom ofiar.

MV Mavi Marmara. Źródło: wikipedia

W tej sytuacji, w listopadzie 2012 r. w Stambule wszczęto postępowanie karne przeciwko czterem byłym izraelskim dowódcom, którzy mieli wydać rozkaz do ataku. Oskarżenie wniosło o dożywocie dla Gabi Aszkenaziego (szefa Sztabu Generalnego Sił Obronnych Izraela), Eliezer "Eli" Maroma (dowódcy Marynarki Wojennej), Avishai Leviego (dowódcy Sił Powietrznych) i Amos Yadlina (szefa wywiadu wojskowego). Około 500 osób fizycznych wystąpiło wówczas o przyznanie im statusu strony w postępowaniu. Przez kilka miesięcy wydawało się nawet, że sprawą zajmie się Międzynarodowy Trybunał Karny (nasz post tutaj).

Na mocy porozumienia, którego ostateczny tekst przyjęto w czerwcu, Izrael wypłaci blisko 18 mln euro odszkodowania rodzinom zabitych i rannym (oficjalne przeprosiny wystosowano już wcześniej). Ograniczy również blokadę morską Gazy, zachowując jednak prawo do inspekcji konwojów humanitarnych (Le Monde, Confrontées à l’Iran, la Turquie et Israël mettent fin à six ans de brouille diplomatique).

Z kolei Turcja zobowiązała się umorzyć postępowania przeciwko izraelskim dowódcom. Również w tym przypadku skala ustępstw pozostała ograniczona. Ankara nie zerwie bowiem stosunków z politycznym odłamem Hamasu, który sprawuje władze w strefie Gazy od 2007 r. 

Teraz obie strony mają wysłać ambasadorów, a Ankara podobno już podjęła kroki mające skłonić Hamas do zaniechania wykorzystywania terytorium Gazy do działań przeciwko Izraelowi.