Spójne orzecznictwo sądu najwyższego warunkiem rzetelnego procesu - wyrok ETPCz p. Rumunii

Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał w mijającym tygodniu interesujący wyrok dotyczący oceny rzetelności postępowania sądowego w kontekście zasadniczych i utrwalonych rozbieżności w orzecznictwie najwyższych sądów, w omawianym przypadku - sądu najwyższego Rumunii. Impulsem do wydania rozstrzygnięcia była skarga Lupeni Greek Catholic Parish i inni p. Rumunii dotycząca postępowania restytucyjnego, w którym stronami sporu były skarżący kościół i kościół prawosławny. 

Postępowanie restytucyjne dotyczyło roszczeń kościoła grekokatolickiego o zwrot nieruchomości, które kościołowi zostały odebrane w 1948 r. po jego rozwiązaniu przez władze komunistyczne i przekazane kościołowi prawosławnemu. Źródłem problemu, który pojawił się w sprawie było to, że sąd najwyższy przez kilka lat wydawał w podobnych jak w przypadku skargi skarżącej parafii okolicznościach faktyczno-prawnych orzeczenia, powołując się na różne podstawy prawne opierające się na różnych przesłankach. Prowadziło to do głębokich i utrwalonych rozbieżności w orzecznictwie tego jednego, choć najwyższego, sądu. Równocześnie mając świadomość rozbieżności orzecznictwa sąd najwyższy nie skorzystał z dostępnych mu mechanizmów prawnych w celu doprowadzenia do jego spójności. Stan, w którym skarżąca parafia nie miała pewności prawnej co do kierunku, w którym będzie zmierzało orzecznictwo sądu, doprowadził Trybunał do konkluzji o naruszeniu art. 6 ust. 1 Konwencji w kontekście naruszenia zasady pewności prawnej immanentnej cechy rzetelnego procesu. Warto zapamiętać to orzeczenie, bo ma ono duże znaczenie praktyczne. Trybunał przypomniał w nim, że choć rozbieżności orzecznictwa są immanentną cechą systemu prawnych i mogą się pojawiać szczególnie w pierwszym okresie po uchwaleniu nowych przepisów, nie mogą mieć one charakteru dogłębnego i utrwalonego, szczególnie gdy chodzi o orzecznictwo najwyższych organów sądowych. Gdy natomiast taki zasadniczy brak spójności nastąpi, najwyższe sądy powinny korzystać z dostępnych im mechanizmów prawnych w celu przeciwdziałania takim zjawiskom.