Pierwsza polska skarga indywidualna w Komitecie ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet

W połowie kwietnia br. ONZ-owski Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet zakomunikował polskiemu rządowi skargę indywidualną, złożoną przez ofiarę przemocy domowej. Skarga została przygotowana przez Helsińską Fundację Praw Człowieka. Skarżącą przed Komitetem reprezentuje prof. Ireneusz C. Kamiński.

Skarga dotyczy wydarzeń sprzed kilkunastu lat, które składają się na pasmo przemocy, licznych napaści i gróźb względem skarżącej oraz jej dzieci ze strony męża. Tragedię skarżącej uzupełnia historia lekceważenia zgłoszeń lub/i umorzeń postępowań ze strony organów ścigania. Finałem tych wydarzeń było wcześniej zapowiadane w groźbach spalenie domu skarżącej. W pożarze zmarł napastnik. Również w tym przypadku, tragiczne wydarzenie poprzedziła bierna postawa ze strony organów ścigania. Analizując powyższy stan faktyczny trudno nie znaleźć podobieństw do okoliczności głośnej sprawy - Opuz p. Turcji, w której w 2009 r. wyrok wydał Europejski Trybunał Praw Człowieka (zob. glosę do tego wyroku autorstwa dr hab. E. Morawskiej). W sprawie Opuz pasywna postawa władz tureckich wobec skarżącej, będącej ofiarą wieloletniej przemocy domowej, a także brak realnych działań, które mogłyby zapobiec zabójstwu matki skarżącej przez sprawcę przemocy, przyniosła wyrok wskazujący na naruszenie przez Turcję art. 2 (prawo do życia), art. 3 (wolność od tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania) – w obu przypadkach naruszenie obowiązków pozytywnych, a także art. 14 w zw. z art. 2 i art. 3  (zakaz dyskryminacji w korzystaniu ze wskazanych praw) Europejskiej konwencji praw człowieka i podstawowych wolności

Sprawa Opuz dała nowy impuls pracom Rady Europy nad Konwencją o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, ostatecznie przyjętą w 2011 r. Symbolicznym nawiązaniem do sprawy Opuz jest miejsce jej przyjęcia – Stambuł, a w konsekwencji nieformalna nazwa konwencji, tj. Konwencja Stambulska. Konwencja w preambule nawiązuje zarówno do ogólnych podstaw traktatowych działania Komitetu ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet, tj. Konwencjiw sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet z 1979 r. oraz Protokołu fakultatywnego z 1999 r. (wprowadzającego procedurę skargi indywidualnej), jak i do dokumentu, przyjętego przez Komitet, który ma szczególne znaczenie dla Konwencji Stambulskiej i z pewnością będzie miał znaczenie w rozpatrywaniu omawianej skargi – Zalecenia ogólnego nr 19 z 1992 r.  dotyczącego przemocy wobec kobiet.

Polska ratyfikowała Konwencję w 1980 r. Od tego momentu poddana jest procedurze składania do Komitetu cyklicznych sprawozdań z wykonania zobowiązań konwencyjnych, kończącej się wydaniem przez Komitet oceny ich wykonania wraz z zaleceniami i rekomendacjami na przyszłość. Ratyfikacja przez Polskę Protokołu fakultatywnego nastąpiła dopiero w 2003 r., ale dotychczas, na ponad 50 decyzji Komitetu wydanych w sprawach indywidualnych, nie było żadnej z Polski. W tym kontekście omawiana skarga jest precedensowa.

Po zakomunikowaniu skargi, rząd polski ma 6 miesięcy na ustosunkowaniu się do postawionych w niej zarzutów. Z powołanej wyżej informacji, zamieszczonej na stronie internetowej Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, wynika, że w skardze przede wszystkim wskazano, że organy państwowe nie wywiązały się z ciążących na nich pozytywnych obowiązków ochrony ofiar przemocy domowej. Postępowanie kończy wydanie przez Komitet decyzji, która w przypadku uznania słuszności zarzutów, będzie zawierała zalecenia dotyczące zadośćuczynienia osobie skarżącej naruszenia jej praw. Od strony formalnej decyzja nie jest wiążąca prawnie, a sam Komitet nie posiada instrumentów skutecznego egzekwowania wykonywania zaleceń.

Będziemy informować o kolejnych etapach rozpatrywania tej sprawy.