Zmarł prof. Krzysztof Swinarski

Z przykrością zawiadamiamy, że pod koniec zeszłego miesiąca zmarł prof. Krzysztof Swinarski.

Za zgodą redakcji i autora zamieszczamy poniżej notę biograficzną oraz wspomnienie, autorstwa prof. Michała Balcerzaka, które zostaną opublikowane w najnowszym numerze rocznika „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego”.

Propter Memoriam

Profesor Krzysztof Swinarski

(21.XII.1940 – 21.VIII.2018)

Profesor Krzysztof Swinarski (Krzysztof Bogusław Swinarski z Wybranowa h. Poraj) urodził się w Warszawie, 21 grudnia 1940 roku, a wychował w Poznaniu, w którym uczęszczał do „Marcinka” (Liceum Ogólnokształcącego im. Karola Marcinkowskiego). W trakcie studiów prawniczych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Adama Mickiewicza współtworzył ogólnopolskie struktury Studenckiego Stowarzyszenia Przyjaciół ONZ (SSPONZ). Po uzyskaniu magisterium z prawa (praca magisterska pod kierunkiem Prof. Krzysztofa Skubiszewskiego), a także ekonomii na poznańskiej Akademii Ekonomicznej, wyjechał na stypendium Fundacji Rockefellera do Genewy. Tam ukończył studia doktoranckie w Uniwersyteckim Instytucie Wyższych Studiów Międzynarodowych (L'Institut universitaire de hautes études internationales) pod opieką naukową Prof. Michela Virally’ego, a także podjął obowiązki dydaktyczne na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Genewie (1963-1980). W 1980 r. rozpoczął pracę jako doradca prawny w Międzynarodowym Komitecie Czerwonego Krzyża. W latach 1986-1991 pełnił funkcję szefa Delegacji regionalnej MKCK w Buenos Aires (obejmującej jurysdykcją Argentynę, Boliwię, Brazylię, Paragwaj i Urugwaj oraz – od 1990 r. – Chile). W latach 1991-1998 przewodniczył Delegacji regionalnej MKCK: najpierw w Hong Kongu (dla Chin, Korei Południowej i Północnej, Hong Kongu, Japonii, Makao, Mongolii, Tajwanu), a następnie w Bangkoku (dla Laosu, Tajlandii i Wietnamu).

Profesor Swinarski wykładał na uniwersytetach, akademiach dyplomatycznych i wojskowych całego świata. Wielokrotnie zapraszano Go do prowadzenia zajęć na seminarium Komisji Prawa Międzynarodowego w Genewie, w Międzynarodowym Instytucie Praw Człowieka w Strasburgu, Międzyamerykańskim Instytucie Praw Człowieka w San José i Uniwersytecie Narodów Zjednoczonych w Tokio. Po zakończeniu pracy w MKCK kontynuował działalność naukową i dydaktyczną jako profesor wizytujący m.in. na wydziałach prawa w Argentynie, Brazylii i Kolumbii, a także w Polsce, w tym na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Dorobek naukowy Profesora obejmuje kilkadziesiąt publikacji w języku francuskim, angielskim, hiszpańskim, portugalskim i polskim, przede wszystkim z dziedziny międzynarodowego prawa humanitarnego oraz międzynarodowej ochrony praw człowieka. W 2012 r. Profesor Swinarski wygłosił wykład w Haskiej Akademii Prawa Międzynarodowego pt. «Effets pour l’individu des régimes de protection de droit international» (Collected Courses of the Hague Academy of International Law, t. 391).

Zgodnie z wolą Profesora, Jego biblioteka prawnicza została przekazana Wydziałowi Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

* * *

Powiedzieć o Profesorze Krzysztofie Swinarskim, że był postacią nietuzinkową, to tak, jakby nic nie powiedzieć. Dla wielu z nas – którzy mieli zaszczyt Go znać, współpracować naukowo bądź dydaktycznie – stanowił niekwestionowany autorytet nie tylko w kwestiach prawniczych (a prawnikiem-internacjonalistą był doskonałym) czy uniwersyteckich, ale często także życiowych.

Obdarzony niebywałą erudycją, pamięcią i przenikliwym umysłem, chętnie dzielił się swoją wiedzą i doświadczeniami – na salach wykładowych i poza nimi. Dla Profesora każda okazja była odpowiednia dla poruszania frapujących tematów, a żadna kolacja czy koktajl z Jego udziałem nie mogły odbyć się bez anegdot i wspomnień, które mógł przytaczać długo i w wielu językach (gdyby to czytał, zapewne dodałby: “na szczęście nie we wszystkich jednocześnie”).

Rozmowy z Nim przypominały seminaria naukowe, z licznymi przerywnikami na tematy mniej uczone, ale równie ważne, takie jak sposoby rozumienia szczęścia, celowość odwiedzenia Wysp Zielonego Przylądka przynajmniej raz w życiu, dobór właściwego wina do fois gras czy też wstydliwe fakty z życia Tadeusza Kościuszki. Historia polityczna, dzieje ziemiaństwa polskiego, geografia i literatura należały do przykładów dziedzin, w których Profesor Swinarski czuł się naprawdę swobodnie. Były nimi również logika i lingwistyka; pasją Profesora można nazwać poddawanie tekstów naukowych (i nie tylko) surowym “próbom wytrzymałości” z perspektywy logicznej i językowej. Jego ostatnią lekturą tuż przed śmiercią był “Powrót do Lwowa. O genezie ludobójstwa i zbrodni przeciwko ludzkości” (Warszawa 2018) – polski przekład książki Philippa Sandsa z 2016 r. Akurat o tej lekturze Profesor zdążył wyrazić się z dużym uznaniem.

Często rozmawialiśmy o nauczaniu prawa międzynarodowego na uniwersytetach i jego stosowaniu w sądach międzynarodowych. Nie sposób streścić w tym miejscu wszystkich poglądów Profesora; dobrze się stało natomiast, że Jego wizja prawa międzynarodowego, zwłaszcza w dziedzinie oddziaływania systemów ochrony międzynarodowej na status i prawa jednostki, znalazła swój wyraz w wykładzie haskim. Profesor zdążył nanieść ostatnią korektę na wydruk z wydawnictwa Brill; niestety zabrakło kilku tygodni, aby ujrzał zielone okładki tomu nr 391 “Collected Courses”…

W Polsce często hołduje się przekonaniu, że to habilitacja “czyni profesora”. Tymczasem żadna, nawet wybitna habilitacja nie zastąpi gruntownej, wszechstronnej wiedzy, doświadczenia, obycia w świecie i savoir-vivre’u. To być może najważniejsza lekcja, jaką odebraliśmy od Profesora Swinarskiego.

Profesor zmarł 21 sierpnia 2018 r. w Genewie. Trzy dni wcześniej w Bernie odszedł Kofi Annan. Nie dowiemy się, czy ten zbieg okoliczności skutkował ich spotkaniem w zaświatach, ale jeśli tak, to mają naprawdę wiele do omówienia… A na szczęście Kofi Annan słynął z tego, że był cierpliwym słuchaczem…

Michał Balcerzak