W dniu 25 maja 2019 roku Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza (dalej jako
„ITLOS”) zarządził zastosowanie środków tymczasowych w sporze pomiędzy Ukrainą
a Federacją Rosyjską w sprawie zatrzymania ukraińskich okrętów wojennych w
Cieśninie Kerczeńskiej. Incydent ten miał miejsce 25 listopada ubiegłego roku i
był już przedmiotem rozważań na niniejszym blogu (tu).
Oba państwa są stroną konwencji o prawie morza z 1982 roku (dalej jako „KoPM”).
31 marca 2019 roku Ukraina, zgodnie z art.1 Aneksu VII KoPM poprzez
pisemne zawiadomienie skierowane do drugiej strony sporu wraz z załączonym
pozwem oraz uzasadnieniem roszczeń, wszczęła postępowanie arbitrażowe które
powinno zostać przeprowadzone przez trybunał arbitrażowy powołany zgodnie ze
wskazanym aneksem konwencji. Ukraina zarzuca drugiej stronie sporu naruszenie
czterech artykułów KoPM, a mianowicie: art.32 - dotyczącego immunitetu okrętów
wojennych i innych statków rządowych używanych do celów niehandlowych w związku
z wykonywaniem prawa nieszkodliwego przepływu, art.58 – określającego prawa i
obowiązki innych państw w wyłącznej strefie ekonomicznej, a także dwóch
artykułów (art. 95 i art.96) przyznających zarówno okrętom wojennym, jak i
statkom używanym wyłącznie do służby rządowej niehandlowej immunitet na morzu
pełnym.
Środki tymczasowe zostały zarządzone zgodnie z art.290§5 KoPM
uprawniającym ITLOS do zastosowania, zmiany lub uchylenia takich środków,
jeżeli uzna prima facie, że trybunał, który ma być utworzony do rozpoznania
sporu, będzie właściwy i że wymaga tego nagła sytuacja. ITLOS nakazał
zwolnienie trzech ukraińskich okrętów wojennych wraz z 24 zatrzymanymi osobami i
zezwolenie na ich powrót na Ukrainę. Trybunał nie uznał za konieczne
przedstawienia wobec Federacji Rosyjskiej wymogu zawieszenia wszczętych wobec
tych osób postępowań karnych i nie wszczynania nowych. Niemniej jednak zobowiązał
strony sporu do powstrzymania się od podejmowania działań, które mogłyby
pogłębić bądź poszerzyć zakres sporu przedłożonego do rozstrzygnięcia
trybunałowi arbitrażowemu powołanemu zgodnie z Aneksem VII KoPM. Decyzje te
zapadły przytłaczającą większością głosów - 19 do 1. Konsekwentnie przeciw
głosował tylko sędzia R. Kolodkin, z … Federacji Rosyjskiej.
Sprawę można byłoby w zasadzie uznać za załatwioną gdyby nie
fakt, że w postępowaniu przed ITLOS nie uczestniczyła Federacja Rosyjska,
ograniczając się do przedłożenia memorandum przedstawiającego jej stanowisko w
tej sprawie. To zaś wskazywało na złożenie przez to państwo zgodnie z art.298
§1.b KoPM deklaracji wyłączającej zgodę na stosowanie przedmiotowej procedury w
przypadku sporów dotyczących działalności wojskowej, łącznie z wojskową
działalnością rządowych statków morskich i powietrznych używanych w służbie
niehandlowej. W tej sytuacji Trybunał stanął przed koniecznością zbadania, czy
dany spór rzeczywiście dotyczy działalności wojskowej. Po rozpoznaniu tej
kwestii, odrzucił ten argument stwierdzając, że pomimo iż danej sprawie chodzi
o zajęcie okrętów wojennych, to przedmiotowy spór dotyczy nie tyle działalności
wojskowej (ang, „military acivities”)
co działań związanych z zapewnianiem przestrzegania prawa wewnętrznego państwa (ang.
„law enforcement activities”). Oznacząło to uznanie
zarówno właściwości trybunału arbitrażowego co do wydania rozstrzygnięcia
merytorycznego, jak i własnej w zakresie wydania zarządzenia w sprawie środków
tymczasowych.
W tej sytuacji powstaje pytanie o szansę na wykonanie decyzji trybunału,
w jego sytuacji gdy jurysdykcji trybunału międzynarodowego w sprawie nie uznaje
jeden ze stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ. Nie jest to niestety
pierwszy z takich przypadków. Nadzieję na zwolnienie przetrzymywanych członków
załóg zatrzymanych okrętów mogłoby dawać podobieństwo do rozpatrywanego swego
czasu przez ITLOS sporu dotyczącego statku „Arctic
Sunrise”, a ewentualną decyzję o zwolnieniu, nawet przy konsekwentnym
podtrzymywaniu przedstawionego wyżej stanowiska, Federacja Rosyjska mogłaby przedstawiać
jako działania podjęte „ex gratia”.
Należy jednak pamiętać, że w tym przypadku mamy do czynienia z zupełnie innym kalibrem
politycznego sporu.
Więcej informacji:
1. Case Concerning the Detention of Three Ukrainian Naval Vessels (Ukraine v.
Russian Federation), Request for the Prescription of Provisional Measures,
Order,
2. Press Release, Case Concerning the Detention of Three Ukrainian Naval
Vessels (Ukraine
v. Russian Federation), Provisional Measures. Tribunal Prescribes
Provisional Measures Ordering the Russian Federation to Release Three Ukrainian
Naval Vessels and their 24 Servicemen, https://www.itlos.org/fileadmin/itlos/documents/press_releases_english/PR_284_En.pdf
Autor: Tomasz
Kamiński
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz