Spadkobierca rodziny Rotszyldów pozywa miasto Wiedeń

Pod koniec ubiegłego tygodnia ujawniono, że Geoffrey Hoguet, nowojorski przedsiębiorca i jeden ze spadkobierców bankierskiej rodziny Rotszyldów, złożył pozew przeciwko władzom miejskim Wiednia. Dotyczy on zwrotu majątku fundacji charytatywnej - Fundacji Nathaniela Freihera von Rothschilda na rzecz osób psychicznie chorych - ustanowionej w 1905 r. Środki na jej utworzenie zostały przekazane przez Alberta von Rothschilda, wiedeńskiego bankiera, dla uczczenia pamięci swego brata Nathaniela, znanego kolekcjonera sztuki i czołowego orędownika leczenia psychiatrycznego. Fundacją kierował 12-osobowy zarząd, którego 9 członków było wskazywanych przez rodzinę Rotszyldów. Z środków fundacji sfinansowano m.in. utworzenie dwóch centrów zaawansowanej opieki medycznej w zakresie zaburzeń nerwowych - jednych z pierwszych instytucji tego rodzaju na świecie. Po aneksji terytorium Austrii przez Trzecią Rzeszę w 1938 r. rodzina Rotszyldów musiała opuścić Wiedeń, ich majątki zostały skonfiskowane, a sama fundacja rozwiązana. Po zakończeniu II wojny światowej, w 1952 r., władze Wiednia przywróciły fundację do życia i zaczęły zarządzać jej majątkiem, ale już bez udziału przedstawicieli rodziny. Ponadto, fundacja pod miejskim zarządem sprzedała miastu bardzo cenną nieruchomość - barokowy pałac Marii-Teresy - jedno z dwóch centrów leczenia psychiatrycznego. W 2017 r. wprowadzono także zmianę do statutu fundacji, zgodnie z którą w razie rozwiązania tej organizacji dobroczynnej, cały jej majątek przechodzi na rzecz miasta Wiedeń. Obecnie wartość pozostałych środków funduszu wyceniana jest na około 120 milionów euro. Powód domaga się zatem przywrócenia fundacji do jej pierwotnej formy, unieważnienia sprzedaży pałacu, która jego zdaniem została dokonana po rażąco zaniżonej cenie, oraz anulowania zmian w statucie pozwalających na przejęcie majątku tej organizacji przez miasto. W treści pozwu pada zarzut, że władze Wiednia działają tak, jakby konfiskaty żydowskiego majątku, ogłaszane przez nazistów dziesiątki lat temu, miały wciąż moc prawną.

Sprawa Fundacji Nathaniela Freihera von Rothschilda stanowi kolejny etap procesu restytucji majątku osób pochodzenia żydowskiego, utworzonych przez nie instytucji oraz mienia gmin żydowskich w Austrii. Należy przypomnieć, że zabór mienia był dokonywany nie tylko na podstawie ustaw nazistowskich ale także de facto po II wojnie światowej na mocy szeregu cywilnych i administracyjnych działań władz austriackich, jak to miało miejsce w przypadku kolekcji dzieł sztuki. Dopiero od 1998 r. rozpoczął się proces restytucji na podstawie nowych przepisów federalnych. Odnosząc się do szerszego kontekstu zwrotu mienia ofiar Holokaustu należy podkreślić, iż choć w podpisanej w 2009 r. Deklaracji terezińskiej z 2009 r. 46 państw-sygnatariuszy, w tym Polska, zobowiązało się do uregulowania statusu prawnego majątku ofiar Holocaustu, pomocy dla osób ocalonych z zagłady Żydów oraz prowadzenia edukacji na temat tej niemieckiej zbrodni nazistowskiej i jej następstw, to wiele jej celów pozostaje niezrealizowanych. Zalecenia z niej wynikające państwa traktują również jako niewiążące, co wielokrotnie podkreślali ostatnio przedstawiciele polskiego rządu (zob. m.in. tu), mimo że potrzeba rozwiązania kwestii restytucji mienia ofiar Zagłady jest podnoszona na wielu forach, w tym Parlamentu Europejskiego (zob. tu) oraz w prasie (zob. m.in. tu). Dlatego przyjęta w kwietniu 2017, przez Kongres Stanów Zjednoczonych, ustawa JUST (tzw. ustawa 447) ma na celu wsparcie przez administrację amerykańską w skali międzynarodowej działań służących uregulowaniu statusu prawnego mienia pozostałego po ofiarach Holocaustu oraz krzewieniu wiedzy o Zagładzie, jej przyczynach i konsekwencjach. Trudno na razie ocenić skuteczność tego wsparcia. W praktyce poprzednich lat największe znaczenie miało natomiast stanowisko sądów amerykańskich, które wielokrotnie podkreślały, iż konfiskata mienia osób prywatnych bez odszkodowania jest niezgodna prawem międzynarodowym i amerykańskim.

 Maria Theresien Schlössel w Wiedniu, który mieścił jeden z pierwszych ośrodków 

zdrowia psychicznego na świecie

Źródło: https://de.wikipedia.org/wiki/Maria-Theresien-Schl%C3%B6ssel_(Wien_Hofzeile)#/media/Datei:Maria-Theresien-Schl%C3%B6ssel_(Wien_Hofzeile)_01.jpg

Więcej informacji tu, tu i tu.