ETPC uznaje za dopuszczalną skargę Ukraina przeciwko Rosji w zakresie zarzutów dotyczących wydarzeń na Krymie

ETPC uznał dziś za dopuszczalną skargę Ukrainy p. Rosji (20958/14 and 38334/18) dotyczącą naruszeń praw człowieka mających miejsce w okresie od 24 lutego 2014 r. do 26 sierpnia 2015 r. na obszarze Krymu.

Nie przesądzając winy Federacji Rosyjskiej za zarzucane naruszenia praw człowieka, Trybunał uznał, że skarga może być rozpatrywana przeciwko Federacji Rosyjskiej, ponieważ wykonywała ona jurysdykcję na spornym terytorium spełniając kryterium efektywnej kontroli. Oceniając spełnienie tego kryterium ETPC wziął pod uwagę wielkość obecności wojskowej Rosji na Krymie oraz spójne, całościowe i dobrze udokumentowane wyjaśnienia złożone przez władze ukraińskie dowodzące, iż wojska rosyjskie nie były jedynie biernymi obserwatorami wydarzeń, ale były bezpośrednio i aktywnie zaangażowane we wszystkie wydarzenia, które stanowiły źródło skargi. Tym samym ETPC nie uznał za uzasadniony argumentu FR, iż zwiększona obecność wojskowa uzasadniona była zagrożeniem dla stacjonujących tam wojsk rosyjskich. Oceniając faktyczną sytuację Trybunał wziął też pod uwagę polityczne oświadczenia władz rosyjskich co do charakteru prowadzonej operacji militarnej, uwzględniając min. pełne wojennej retoryki przemówienia Prezydenta FR. 

W konsekwencji Trybunał uznał za dopuszczalne zarzuty dotyczące usystematyzowanych praktyk administracyjnych władz rosyjskich (czyli działań, które charakteryzowały się powtarzalnością i oficjalnym przyzwoleniem na ich dokonywanie) w odniesieniu do następujących zarzutów:

1. wymuszonych zaginięć i braku adekwatnych śledztw - art. 2 Konwencji,
2. nieludzkiego traktowania i bezprawnych pozbawień wolności - art. 3 i 5 Konwencji,
3. rozciągnięcia zastosowania prawa rosyjskiego na obszar Krymu, w konsekwencji czego sądy nie mogą być dłużej traktowane jako funkcjonujące na "podstawie prawa", w rozumieniu art. 6 Konwencji,
4. automatycznego przyznawania obywatelstwa rosyjskiego i "nalotów" na mieszkania prywatne - art. 8 Konwencji,
5. prześladowania i zastraszania przywódców religijnych nie należących do rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, niszczenia miejsc kultu religijnego - art. 9 Konwencji,
6. utrudniania funkcjonowania nierosyjskim mediom - art. 10,
7. ograniczenia wolności zgromadzeń, zastraszania i arbitralnego zatrzymywania organizatorów manifestacji wspierających władze ukraińskie - art. 11,
8. wywłaszczania bez odszkodowania osób prywatnych i spółek - art. 1 Protokołu nr 1,
9. wprowadzenia zakazów posługiwania się językiem ukraińskim w szkołach i prześladowania dzieci mówiących po ukraińsku - art. 2 Protokołu nr 2,
10. ograniczenie swobody przemieszczania się pomiędzy Krymem a Ukrainą, w wyniku wprowadzenia granicy - art. 2 Protokołu nr 4,
11. a także szereg zarzutów dotyczących działań wymierzonych w Tatarów Krymskich na podstawie art. 14 Konwencji w związku z art. 8, 9, 10 i 11 oraz 2 Protokołu nr 4. 

Choć lista dopuszczonych do dalszego rozstrzygnięcia zarzutów jest bardzo długa, trzeba jednak zauważyć, że nie obejmuje ona wszystkich zarzutów strony ukraińskiej. Trybunał nie uznał za dopuszczalne kilku innych zarzutów mających również  - zdaniem władz ukraińskich - mieć charakter systemowy, a dotyczących pozbawiania życia w wyniku celowych egzekucji, niewłaściwego traktowania dziennikarzy, czy wywłaszczania żołnierzy ukraińskich. Te zarzuty zostały oddalone.

Swoją decyzją Trybunał nie tylko wyselekcjonował problemy, w przypadku których strona ukraińska zdołała udowodnić z odpowiednią dozą prawdopodobieństwa zaistnienie czynów niezgodnych z Konwencją, ale też posłużył się nią do "uporządkowania" innych skarg dotyczących tej samej problematyki. Trybunał postanowił bowiem "dokomunikować" rządowi rosyjskiemu kolejny zarzut, który został podniesiony przez stronę ukraińską dopiero w trakcie rozprawy w 2018 r. i nie mógł w związku z tym być przedmiotem rozstrzygnięcia - a mianowicie zarzut transferu osób skazanych do zakładów karnych na terytorium Rosji. Ponieważ zarzut ten został podniesiony w skardze międzypaństwowej nr 38334/18, skarga ta została połączona ze skargą, w której Trybunał wydał dziś orzeczenia.