Rosja niestety opuszcza Radę Europy i zapowiada wypowiedzenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

Federacja Rosyjska nie czekała na podjęcie przez Komitet Ministrów dalszych kroków w zakresie jej członkostwa w RE w konsekwencji agresji na Ukrainę. Przypomnijmy, że 25 lutego br. Rosja została zawieszona w prawach do reprezentacji w Komitecie Ministrów RE i Zgromadzeniu Parlamentarnym RE. Dnia 15 marca br. MSZ Siergiej Ławrow złożył do Sekretarz Generalnej RE Mariji Pejčinović Burić oficjalną notyfikację na podstawie art. 7 Statutu Rady Europy o zamiarze wystąpienia FR z RE oraz wypowiedzenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Notyfikacja ta wywże skutek z końcem roku budżetowego.

Równocześnie Komitet Ministrów oraz Zgromadzenie Parlamentarne podjęły decyzję o wszczęciu procedury wydalenia Rosji z Rady Europy zgodnie z art. 8 Statutu. Artykuł ten stanowi, iż "każdy członek Rady Europy, który poważnie naruszył postanowienia artykułu 3, może zostać zawieszony w swym prawie reprezentacji i wezwany przez Komitet Ministrów do wystąpienia zgodnie z artykułem 7. W przypadku niezastosowania się członka do takiego wezwania Komitet może postanowić, że przestał on być członkiem Rady poczynając od daty określonej przez Komitet". 

W ramach wszczętej procedury Zgromadzenie Parlamentarne uznało dziś jednogłośnie, że Rosja nie powinna być dłużej członkiem RE. Na jutro zaplanowane zostało specjalne posiedzenie Komitetu Ministrów RE, które podejmie dalsze decyzje w sprawie (informacja Rady Europy dostępna tu). 

Praktyka stosowania obu tych artykułów jest śladowa (uwzględniając notyfikację o wystąpieniu z grudnia 1969 r. i ponowne przystąpienie w 1974 r. do organizacji Grecji), trzeba więc poczekać na to jak Komitet Ministrów zareaguje na "ruch wyprzedzający" ze strony Rosji.

Warto też odnotować, że zapowiedź wypowiedzenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka nie skutkuje natychmiastowym zaprzestaniem jej stosowania w stosunku do Rosji. Zgodnie z art. 58 ust. 1 EKPC zachowany musi zostać sześciomiesięczny termin wypowiedzenia, a do momentu nabrania przez wypowiedzenie skuteczności Rosja zobowiązana jest do poszanowania zobowiązań wynikających z Konwencji. Nadal więc można składać skargi przeciwko Rosji, a ETPC nadal może prowadzić przeciwko Rosji postępowania. Zasadniczy problem z wykonaniem orzeczeń pojawi się natomiast w momencie, gdy Rosja nie będzie już członkiem Rady Europy ani stroną Konwencji. I tu pojawia się pytanie, co stanie się ostatecznie ze wszystkimi zawisłymi skargami indywidualnymi oraz państwowymi? Kontynuowanie postępowań i wydawanie orzeczeń będzie nadal możliwe, natomiast działania te będą miały już jedynie wydźwięk polityczny.  

Niezależnie od wszelkich "przepychanek" formalnych, których jesteśmy dziś świadkami, związanych z działaniami podejmowanymi przez i w stosunku do Rosji w związku z jej członkostwem w RE, dzień 25 marca 2022 r. jest czarnym dniem w historii poszanowania i promowania praw człowieka. W niedługim czasie osoby podlegające jurysdykcji rosyjskiej zostaną pozbawione niemalże wszelkiej ochrony prawnej.