Łotwa
i Litwa interweniują przed MTS w sprawie Ukraina v. Rosji
Dnia
26 lutego 2022 r. Ukraina złożyła do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
skargę przeciwko Rosji w sprawie wynikłego między tymi państwami sporu na tle
Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa. Istotą sporu
jest to, że Rosja twierdzi, że na terytorium Ukrainy miały miejsce akty
ludobójstwa i te oskarżenia wykorzystuje jako pretekst do agresji przeciwko
Ukrainie. Ukraina stanowczo zaprzecza, że takie ludobójstwo miało miejsce. Tym
samym podważa rosyjską legitymację inwazji dokonanej w deklarowanym celu zapobiegania
i karania ludobójstwa.
Jak
już informowaliśmy, dnia 16 marca 2022 r. MTS wydał w
tej sprawie zarządzenie tymczasowe, w którym nakazał Rosji niezwłoczne
zawieszenie „specjalnej operacji wojskowej" rozpoczętej w dniu 24 lutego
2022 r. oraz niezwłoczne zapewnienie, że wszelkie jednostki zbrojne, które mogą
być przez nią kierowane lub wspierane, jak również wszelkie organizacje i
osoby, które mogą podlegać jej kontroli, kierownictwu lub wpływom, nie podejmą
żadnych kroków w celu wsparcia powyższej operacji. Nadto MTS nakazał obu
stronom konfliktu zbrojnego powstrzymanie się od dalszych działań skutkiem
których byłoby jego zaognienie lub rozszerzenie.
Stosownie
do art. 63 Statutu MTS, w razie wysunięcia sprawy interpretacji jakiejś
konwencji, w której stronami są inne państwa niż będące w sporze, Pisarz
Trybunału zawiadomi je o tym natychmiast. Każde państwo, które otrzymało takie
zawiadomienie, ma prawo interwencji w procesie i jeżeli z tego prawa skorzysta,
to interpretacja zawarta w wyroku będzie dlań w równej mierze wiążąca. Dnia 21 lipca
2022 r. Łotwa, a dnia 22 lipca Litwa jako strony Konwencji ws. ludobójstwa,
skorzystały z prawa do interwencji w tej sprawie.
Ich
stanowiska procesowe skonstruowane są podobnie. Zaczynają się od krótkiego
wprowadzenia, w których przywołane zostały podstawy prawne interwencji.
Następnie każde z państw omawia historię proceduralną sprawy, jej znaczenie dla
społeczności międzynarodowej jako całości oraz uzasadnia swoje prawo do
interwencji. W części merytorycznej
każde z państw przedstawia swoje poglądy na wykładnię Konwencji.
Łotwa
wskazuje, że jej zdaniem:
· Klauzula
sądowa Konwencji (art. IX) odnosząca się do sporów o jej „wykonanie” rozciąga
się również na spory w których wnosi się o stwierdzenie, że Konwencja nie
została naruszona. Jeśli więc jedno państwo zarzuca drugiemu ludobójstwo to
ostatnie może zwrócić się do MTS o stwierdzenie bezpodstawności tych zarzutów
pod względem faktycznym i prawnym.
· Art.
I Konwencji interpretowany łącznie z jej innymi częściami, w tym art. I, VIII,
IX i preambułą zakazuje jej wykorzystania w sposób stanowiący nadużycie prawa.
Dopuszczenie nadużycia byłoby sprzeczne z przedmiotem i celem Konwencji, która
dotyczy zbrodni o szczególnie poważnym charakterze, naruszającej najbardziej
podstawowe zasady moralności. W tym kontekście Łotwa wskazuje, że Konwencja
musi być interpretowana w dobrej wierze, że jednostronne i bezpodstawne
oskarżenia o ludobójstwo stanowią nadużycie przez co są sprzeczne z literą i
duchem Konwencji, oraz że Konwencja wskazuje w jaki sposób zapobiegać i karać
ludobójstwo zgodnie z prawem.
· Konwencja
nie tylko nie legalizuje bezprawnego jednostronnego użycia siły jako środka
zapobiegania i karania ludobójstwa (zapobieganie i karanie ludobójstwu nie może
polegać na bezprawnym użyciu siły) ale wręcz takiego użycia zakazuje. O tym
kiedy użycie siły jest bezprawne decydują właściwe normy prawa
międzynarodowego, a mianowicie Karty Narodów Zjednoczonych i zwyczajowego prawa
międzynarodowego.
Litwa
wskazuje, że jej zdaniem:
· Art.
I Konwencji nakłada na wszystkie Państwa-Strony obowiązek zapobiegania
ludobójstwu. Wypełniając obowiązek zapobiegania ludobójstwu Umawiające się
Strony muszą działać w granicach dozwolonych przez prawo międzynarodowe. Litwa
uważa, że prawidłowa wykładnia powołanego przepisu wskazuje, że wszelkie
jednostronne działania zapobiegawcze muszą być uzasadnione istotnymi dowodami,
a państwo, które zamierza działać, jest zobowiązane do zachowania należytej
staranności, aby zebrać takie dowody z niezależnych źródeł przed podjęciem
jakichkolwiek dalszych działań w wykonaniu art. I. Litwa ponadto stwierdza, że
obowiązek karania ludobójstwa na podstawie art. I jest ograniczony do środków o
charakterze karnym skierowanych przeciwko jednostkom.
· Art.
VIII Konwencji stanowi, że Państwa-Strony mogą wezwać właściwe organy Narodów
Zjednoczonych do podjęcia działań na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych w
celu zapobiegania i zwalczania aktów ludobójstwa. Litwa twierdzi, że prawidłowa
wykładnia art. VIII wymaga, aby wspomniany przepis był odczytywany łącznie z art.
I, a więc legalność wszelkich ekstraterytorialnych jednostronnych środków zapobiegawczych
jest uzależniona od uprzedniego zwrócenia się do właściwych organów ONZ oraz
niepodejmowania przez takie organy działań zgodnie z Kartą NZ.
· Artykuł
IX. Konwencji zezwala na wnoszenie do MTS sporów „dotyczących wykładni,
stosowania lub wykonywania” Konwencji przez każde Państwo będące stroną takiego
sporu. Litwa twierdzi, że art. IX powinien być interpretowany szeroko, jako
dający MTS jurysdykcję w sporach dotyczących rzekomego spełnienia przez
Umawiającą się Stronę jej zobowiązań wynikających z Konwencji. W szczególności
Litwa twierdzi, że jurysdykcja MTS na podstawie art. IX rozciąga się na spory
dotyczące jednostronnego użycia siły zbrojnej w podawanym celu zapobieżenia i
ukarania domniemanego ludobójstwa.
dr Przemysław Domagała
(UKSW)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz