Sprawa Gazy a ONZ

 Pierwsza próba (16 października 2023) podjęcia rezolucji w Radzie Bezpieczeństwa ONZ w sprawie zawieszenia broni w konflikcie, który eskalował po 7 października wyszła od Rosji, jednak nie otrzymała ona poparcia. Oficjalnie wynikało to z braku potępienia Hamasu jako grupy ekstremistycznej. Drugą próbę (18 października) przyjęcia rezolucji Rady Bezpieczeństwa podjęła Brazylia, jednak i ta zakończyła się fiaskiem (12 państw było za, Stany Zjednoczone przeciw, Wielka Brytania i Rosja wstrzymały się od głosu). 

Oficjalnie, Rosja wstrzymała się od głosu ze względu na wcześniejsze odrzucenie jej  poprawki, która "wzywała do natychmiastowego, trwałego i pełnego zawieszenia broni oraz zaprzestania ataków na ludność cywilną". Wstrzymanie się od głosu ze strony Wielkiej Brytanii wynikało z tego, że rezolucja nie odnosiła się do prawa do samoobrony Izraela i nie podkreślała, że Hamas używa ludności cywilnej jako żywych tarcz. Stany Zjednoczone z kolei uzasadniły swój sprzeciw brakiem włączenia prawa Izraela do samoobrony zgodnie z art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych (KNZ). Warto zauważyć, że przy tym nie zaproponowały one takiej poprawki.

W świetle powyższego, należy zgodzić się ze słowami Ambasadora Brazylii, który podkreślił, że w obliczu kryzysu z jakim mamy do czynienia, milczenie i bezczynność Rady Bezpieczeństwa znów odniosły zwycięstwo.

W obliczu zablokowania działań w Radzie Bezpieczeństwa, grupa państw złożyła wniosek o zwołanie dziesiątej nadzwyczajnej sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ na podstawie rezolucji „Uniting for Peace” z 1950 roku. Ostatni raz taka sesja została zwołana po agresji Rosji na Ukrainę w 2022 roku. 

Podczas nadzwyczajnej sesji, która rozpoczęła się 26 października, Zgromadzenie Ogólne przyjęło rezolucję wzywającą do natychmiastowego i pełnego przestrzegania zobowiązań wynikających z międzynarodowego prawa humanitarnego oraz prawa ochrony praw człowieka, szczególnie podkreślając ochronę ludności cywilnej oraz bezwarunkowe uwolnienie zakładników. Jednocześnie odrzucono poprawkę zgłoszoną przez Kanadę, która domagała się potępienia ataków terrorystycznych Hamasu na Izrael z dnia 7 października.  

Kolejne spotkanie nadzwyczajnej sesji rozpoczęło się w grudniu, jednak zostało wstrzymane, gdyż Sekretarz Generalny ONZ skorzystał z prerogatywy zawartej w art. 99 Karty Narodów Zjednoczonych. W dniu 6 grudnia zwrócił uwagę Radzie Bezpieczeństwa listem dotyczącym sytuacji w Gazie, jako sprawy, która może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. 

Podczas spotkania Rady Bezpieczeństwa w piątek, 8 grudnia, odrzucono rezolucję zaproponowaną przez Zjednoczone Emiraty Arabskie (i sponsorowaną przez 97 państw członkowskich), która wzywała do zawieszenia broni (trzecia próba). 13 państw poparło rezolucję, Stany Zjednoczone głosowały przeciwko, natomiast Wielka Brytania wstrzymała się od głosu.

Wobec dalszej bezczynności Rady Bezpieczeństwa, w dniu 12 grudnia Zgromadzenie Ogólne przyjęło rezolucję, w której:

1. żąda natychmiastowego humanitarnego zawieszenia broni;
2. ponawia swoje żądanie, aby wszystkie strony przestrzegały swoich zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego, w tym międzynarodowego prawa humanitarnego, zwłaszcza w odniesieniu do ochrony ludności cywilnej;
3. żąda natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia wszystkich zakładników, a także zapewnienia dostępu pomocy humanitarnej;
4. postanawia tymczasowo odroczyć dziesiątą nadzwyczajną sesję i upoważnić Przewodniczącego Zgromadzenia Ogólnego podczas jego ostatniej sesji do wznowienia jego posiedzenia na wniosek państw członkowskich.

Za głosowały 153 państwa, w tym Polska (osiągnięto wymóg 2/3 obecnych i głosujących), przeciw było 10 państw (USA, Izrael, Austria, Czechy, Gwatemala, Liberia, Mikronezja, Nauru, Papua Nowa Gwinea i Paragwaj), wstrzymały się 23 państwa (m.in. Wielka Brytania, Niemcy, Węgry, Włochy, Argentyna, Malawi, Holandia, Ukraina, Sudan Południowy i Urugwaj).

Oczywiście, rezolucje Zgromadzenia Ogólnego nie posiadają mocy prawnie wiążącej, jednakże zwłaszcza te, które są przyjmowane na sesjach nadzwyczajnych, niosą ze sobą znaczny ładunek polityczny i symboliczny.

Narastający kryzys humanitarny w Gazie został określony przez Francescę Albanese, Specjalną Sprawozdawczynię ONZ ds. okupowanych terytoriów palestyńskich jako największy w historii regionu przypadek czystek etnicznych. Dodatkowo, sytuację związaną z tym kryzysem zespół specjalnych sprawozdawców Rady Praw Człowieka ONZ  oraz naukowcy już w październiku 2023 r. określili jako prowadzącą do ludobójstwa.   

Warto zauważyć głosy, takie jak ten wyrażony przez Fatimę Mehmood, podkreślające, że obowiązek zapobiegania ludobójstwu stanowi zobowiązanie erga omnes, a jego realizacja poprzez zwrócenie się do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości o zastosowanie środków tymczasowych, została skutecznie potwierdzona w sprawie Gambia przeciwko Mjanmie.