Guest Post: PACE pozytywnie rekomenduje przyjęcie Kosowa w struktury Rady Europy

W dniu 16 kwietnia 2024 roku Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy (PACE) wydało rekomendację dotyczącą zaproszenia Kosowa do członkostwa w Radzie Europy, podejmując jednocześnie decyzję o monitorowaniu wypełniania przez to państwo obszernej listy zobowiązań i postanowień od momentu przystąpienia.

Zgodnie z procedurami Rady Europy, PACE musi najpierw wydać opinię na temat każdego wniosku o członkostwo, zanim ostateczna decyzja zostanie podjęta przez Komitet Ministrów. Takiej decyzji możemy spodziewać się w połowie maja.

W swojej opinii statutowej, opartej na raporcie Dory Bakoyannis (Grecja, EPP/CD) i przyjętej 131 głosami za, przy 29 głosach przeciw i 11 wstrzymujących się, PACE stwierdziło, że członkostwo doprowadzi do „wzmocnienia standardów praw człowieka poprzez zapewnienie dostępu do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w imieniu wszystkich, którzy podlegają jurysdykcji Kosowa”. Byłoby to „kulminacją dialogu, który toczył się na przestrzeni dwóch dekad, ale w żadnym wypadku nie powinien być postrzegany jako koniec procesu. Wręcz przeciwnie, członkostwo powinno nadać Kosowu impet, aby mogło nadal czynić postępy we wzmacnianiu praw człowieka, demokracji i praworządności”. Członkostwo pomogłoby również Kosowu „stawić czoła nierozstrzygniętym wyzwaniom i kwestiom budzącym niepokój”, wskazali parlamentarzyści. Przyczyni się także do usunięcia rozbieżności między standardami normatywnymi a ich skutecznym wdrażaniem, zapewniając konieczność lepszej ochrony praw społeczności niebędących większością oraz wspierania klimatu sprzyjającego do zaufania, pojednania i włączenia.

PACE zwróciło uwagę na pozytywne działania władz Kosowa w kierunku praworządności, między innymi wykonanie przez Kosowo wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie klasztoru Visoki Dečani, uznając je za „namacalny znak zaangażowania rządu w działania w pełnej zgodności z praworządnością, niezależnie od względów politycznych”. Zdaniem PACE, utworzenie stowarzyszenia gmin z większością serbską byłoby „ważnym krokiem” w celu zapewnienia ochrony praw Kosowskich Serbów  i „powinno zostać uwzględnione w ramach przyszłego rozpatrywania przez Komitet Ministrów wniosku Kosowa o przystąpienie do Rady Europy jako zobowiązanie poakcesyjne”.

PACE zwróciło uwagę w swej opinii na  „bezprecedensowe okoliczności” wniosku, biorąc pod uwagę, że wiele państw członkowskich Rady Europy nie uznaje Kosowa za państwo. Należą do nich między innymi Cypr, Hiszpania i Rumunia. Grecja i Słowacja nie ustosunkowały się do kwestii niepodległości Kosowa, natomiast Polska uznała niepodległość Kosowa w styczniu 2008 roku.

Tym samym wezwano członków Rady Europy  do „dyplomacji, dialogu i kompromisu”. Zwrócono  się w tej kwestii do Komitetu Ministrów o zapewnienie, aby członkostwo Kosowa „nie naruszało stanowisk poszczególnych państw członkowskich w sprawie państwowości Kosowa”. Niniejsza kwestia może nastręczać największe problemy prawne, wynikające z konieczności pogodzenia braku uznania niepodległości Kosowa przez poszczególne państwa Rady Europy, a zgodą na formalne członkostwo Kosowa w strukturach tej organizacji międzyrządowej.

Zdaniem Autorki, najtrudniejszym wyzwaniem, przed którym obecnie stoi proces formalnego członkostwa Kosowa w strukturach Rady Europy, będzie w aspekcie wewnętrznym dotyczył pełnego urzeczywistnienia procesów demokratyzacji przez władze tego państwa. Z kolei w aspekcie zewnętrznym, będzie nim konieczność pogodzenia braku uznania niepodległości Kosowa przez część państw członkowskich Rady Europy z jego przystąpieniem do organizacji na prawach państwa członkowskiego.

Nie bez znaczenia jest także bardzo wyraźny sprzeciw Serbii wobec włączenia Kosowa do grona członków Rady Europy. Władze Serbii zagroziły nawet wystąpieniem tego państwa z grona państw członkowskich Rady Europy w przypadku przystąpienia do niej Kosowa. Tu dialog i znalezienie właściwego kompromisu mogą okazać się długotrwałym procesem.
 

Autorka: dr Małgorzata Andrzejczak-Świątek