Wyroby tytoniowe a handel międzynarodowy

W ciągu  ostatnich dni miały miejsce dwa istotne wydarzenia mające potencjalnie wpływ na określenie zasad traktowania wyrobów tytoniowych w handlu międzynarodowym. 

We wtorek (7 października) Indonezja poinformowała Światową Organizację Handlu (WTO) o formalnym zakończeniu sporu ze Stanami Zjednoczonymi dotyczącego zakazu importu do Stanów papierosów smakowych (o sprawie informowaliśmy tu). Indonezja, która jest największym na świecie producentem papierosów goździkowych, po wprowadzeniu zakazu straciła jeden z największych rynków zbytu (straty indonezyjskiego przemysłu oceniane są na ok. 150 mln dolarów rocznie). W odpowiedzi kraj ten złożył skargę do WTO, zarzucając Stanom Zjednoczonym naruszenie przepisów Porozumienia o Środkach Technicznych w Handlu (Porozumienie TBT). Zarówno panel jak i Appellate Body stwierdziły, że Stany Zjednoczone naruszyły zasady WTO (ich raporty są dostępne tu i tu), w szczególności zakaz dyskryminacji (Art. 2.1 Porozumienia TBT). Stany Zjednoczone zakazując sprzedaży papierosów smakowych (głównie importowanych), wprowadziły bowiem wyłączenie dla papierosów mentolowych (głównie produkowanych na miejscu). 

Zgodnie z zawartym w zeszłym tygodniu porozumieniem Stany Zjednoczone utrzymają zakaz sprzedaży papierosów smakowych (w tym i goździkowych). Z drugiej strony zobowiązały się one do czasowego nie poszerzania zakazu na inne wyroby tytoniowe takie jak cygara i cygaretki oraz nie wnoszenia skargi do WTO na indonezyjskie restrykcje eksportowych na surowce mineralne. Dodatkowo Stany mają również przyznać pewne dodatkowe przywileje Indonezji w ramach swojego systemu GSP (Generalized System of Preferences).

Porozumienie wydaje się być korzystne dla Indonezji. Część strat wynikająca z zakazu sprzedaży papierosów goździkowych została bowiem zrekompensowana poprzez zwiększenie eksportu cygaretek goździkowych (co do których Stany Zjednoczone zobowiązały się na razie nie wprowadzać żadnych restrykcji). Jednocześnie Indonezja zyskała szereg dodatkowych korzyści wynikających z porozumienia. Z drugiej strony rozwiązanie to wydaję się być również korzystne dla Stanów Zjednoczonych. Pozwala im bowiem zachować twarz (wycofanie zakazu było bowiem niemożliwe ze względów politycznych) oraz kończy długoletni spór z Indonezją, który został przez Stany przegrany (a więc istniała możliwość wprowadzenia w przyszłości przez Indonezję legalnych retorsji handlowych). 

W tym tygodniu pojawiły się również informacje o tym że Stany Zjednoczone mają zamiar zaproponować poszczególnym państwom z którymi negocjują Umowę Partnerstwa Transpacyficznego (Trans-Pacific Partnership, TPP) wyłączenie stosowania mechanizmów arbitrażowych dla wszelkich skarg dotyczących regulacji wyrobów tytoniowych. Konsekwencją takiego rozwiązywania będzie to, że koncerny tytoniowe nie będą mogły korzystać z arbitrażu inwestycyjnego w celu dochodzenie swoich prawa gwarantowanych przez TPP. Rozwiązanie takie wychodzi na przeciw oczekiwaniom organizacji pozarządowych zajmujących się zdrowiem jak również niektórych krajów negocjujących Umowę TPP (w szczególności Australii, która prowadzi bardzo restrykcyjna politykę tytoniową i jako pierwszy kraj na świecie wprowadził wymóg jednolitych opakowań wyrobów tytoniowych). Z drugiej strony rozwiązanie to tworzy szereg problemów. W szczególności ciężko zrozumieć dlaczego koncerny tytoniowe nie mają mieć dostępu do arbitrażu inwestycyjnego w przypadku klasycznych form wywłaszczenia. Dodatkowo rozwiązanie takie tworzy niedobry precedens – inne kraje mogą nowiem zażądać wyłączanie innych produktów z zakresu Umowy TPP lub z rozdziału dotyczącego arbitrażu inwestycyjnego. 

Na koniec warto też przypomnieć, że już za kilka dni rozpoczynają się obrady Konferencji Stron (COP) Konwencji Ramowej WHO w sprawie kontroli wyrobów rynku tytoniowego (Framework Convention on Tobacco Control). Spotkanie odbędzie się w dniach 13-18 października 2014 r. w Moskwie. Przedmiotem obrad będą miedzy innymi kwestie dotyczące regulacji e-papierosów oraz innych innowacyjnych wyrobów zawierających nikotynę, przyjęcie nowych wytycznych w zakresie regulacji składu wyrobów tytoniowych oraz ujawniania określonych danych przez koncerny tytoniowe. Więcej informacji jest dostępnych tu. O obradach COP będziemy informować na bieżąco.