Posąg greckiego boga rzeki Ilissosa z ateńskiego Partenonu na wystawie w Muzeum Ermitażu.
Fot. Dmitry Lovetsky/AP; źródło: http://www.theguardian.com/artanddesign/2014/dec/05/parthenon-marbles-greece-furious-british-museum-loan-russia-elgin
W ubiegły wtorek w Państwowym Muzeum Ermitażu w Sankt Petersburgu, w obecności prezydenta Federacji Rosyjskiej, Władimira Putina, uroczyście otwarto wystawę z okazji 250. rocznicy utworzenia tej instytucji kulturalnej. Największym zainteresowaniem cieszyła się starożytna rzeźba przedstawiająca greckiego boga rzeki Ilissosa, stanowiąca cześć tzw. marmurów Elgina, tj. bezcennej oprawy rzeźbiarskiej ateńskiego Partenonu wywiezionej na początku XIX w. do Londynu i znajdującej się od 1816 r. w zbiorach Muzeum Brytyjskiego. Decyzja zarządu tej instytucji o wypożyczeniu rzeźby do Rosji spowodowała głośne protesty władz Grecji oraz części środowisk muzealnych. Demontaż i wywóz zabytków z okupowanych przez Imperium Otomańskie Aten jest już bowiem przedmiotem krytyki od ponad 200 lat, zaś Grecja niemalże od początku swej państwowości podejmuje starania o zwrot marmurów partenońskich. Co więcej, w 2013 r. władze greckie poprosiły UNESCO o pomoc w przekonaniu rządu Zjednoczonego Królestwa do przystąpienia do mediacji w sprawie zwrotu tych zabytków. Prośby UNESCO oraz Grecji są jednak do tej pory ignorowane, zaś wypożyczenie jednego ze spornych przedmiotów traktowane jako wyraz arogancji i złej woli ze strony władz brytyjskich. Kontrowersje pogłębia jeszcze miejsce wypożyczenia, tj. terytorium Federacji Rosyjskiej, której polityka imperialna jest przedmiotem krytyki oraz sankcji politycznych i gospodarczych ze strony Zjednoczonego Królestwa oraz Unii Europejskiej.
W międzynarodowej debacie o restytucji dóbr kultury sprawa marmurów Elgina ma znaczenie emblematyczne. Demontaż bezcennych rzeźb i płaskorzeźb, dokonany w latach 1802-1812 na zlecenie brytyjskiego ambasadora w Imperium Ottomańskim,Thomasa Bruce'a, 7 hrabiego Elgin, był bardzo brutalny (stosowano m.in. łomy, piły i materiały wybuchowe), prowadząc do licznych zniszczeń w substancji zabytkowej Partenonu. Już w opublikowanym w 1812 r. poemacie lorda Byrona Wędrówki Childe’a Harolda, wywóz tych skarbów cywilizacji europejskiej z okupowanej przez Turków Grecji napiętnowany został jako „splądrowanie krwawiącego kraju”. Z czasem, wskutek działalności Elgina uformował się termin „elginizm” oznaczający rabunkowe pozbawianie zabytków ich kontekstu historycznego. Dwustuletni spór brytyjsko-grecki ma zatem symboliczne znaczenie dla wszystkich państw oraz społeczności starających się o zwrot zagrabionych dóbr kultury. W tym kontekście, postępowanie Muzeum Brytyjskiego oceniane jest niemal jednogłośnie jako wspierające argumenty przemawiające za ideą "muzeum uniwersalnego" (tj. instytucji gromadzącej i wystawiającej zabytki o światowym znaczeniu) kwestionującą kulturowe i historyczne racje państw-miejsc pochodzenia dóbr kultury. Wybór przez Muzeum Brytyjskie innej instytucji o charakterze imperialnym i postkolonialnym jako partnera w ramach międzynarodowej współpracy kulturalnej komentowany jest zatem jako prowokacja i jasne credo polityczne.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz