Przymusowe uszczuplenie greckich oszczędności zgodne z EKPCz

W politycznie i prawnie ważkim sporze  – powództwa wniesionego przez 6’320 obywateli Grecji, którzy zainwestowali od 10’000 do 1’510’000 euro w obligacje Skarbu Państwa – wynikłym w związku z greckim kryzysem finansowym, Europejski Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że uszczuplenie (haircut) oszczędności osób prywatnych przy okazji przymusowej konwersji obligacji, na warunkach wynegocjowanych z sektorem finansowym, nie naruszało prawa własności skarżących.

Zarzewiem sporu stała się antykryzysowa ustawa 4050/2012 z lutego 2012 r. o nowelizacji prawa obligacji Skarbu Państwa. Dzięki zastosowaniu klauzuli zbiorowego działania (Collective Action Clause, CAC) kwalifikowana większość wierzycieli – uzyskana udziałowi inwestorów instytucjonalnych – porozumiała się wówczas z rządem w sprawie konwersji obligacji na nowe instrumenty dłużne warte o 53,5% mniej od wartości nominalnej obligacji. Przeciwko konwersji długu protestowali m.in. skarżący w sprawie. Ponieważ wartość obligacji należących do inwestorów indywidualnych wynosiła zaledwie 1% długu publicznego, ich stanowisko nie zostało jednak uwzględnione.

Trybunał przyznał, że przymusowy udział w restrukturyzacji długu publicznego godził w prawo skarżących do poszanowania ich własności. Niemniej jednak interwencja taka była podyktowana interesem publicznym, tj. ochroną równowagi fiskalnej i gospodarczej. W rezultacie, zważywszy na szeroki margines uznania w tym zakresie oraz fakt ograniczonych zdolności płatniczych państwa (w przypadku braku restrukturyzacji wierzyciele indywidualni i tak nie mogli liczyć na odzyskanie wierzytelności) nie można powiedzieć, aby skarżący ponieśli szczególny lub nadmierny ciężar. 

Trybunał przypomniał zarazem, że nieodłącznym elementem inwestowania jest ryzyko, a biorąc pod uwagę wysokość greckiego długu i deficytu publicznego nawet przed kryzysem z 2009 roku racjonalni inwestorzy powinni być świadomi możliwości utraty wartości inwestycji. 

W wyroku Mamatas and Others v. Greece (application nos. 63066/14, 64297/14 and 66106/14) Trybunał nie dopatrzył się zatem naruszenia art. 14 EKPCz (zakaz dyskryminacji) ani art. 1 Protokołu dodatkowego nr 1 do Konwencji (prawo własności).