Kazimierz Malewicz, Kompozycja suprematyczna (1916)
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kompozycja_suprematyczna
W czwartek, 15 września, Komisja Sprawiedliwości Senatu USA zaakceptowała projekt nowelizacji federalnych przepisów o immunitecie jurysdykcyjnym państwa Foreign Sovereign Immunities Act (FSIA) z 1976 r. w zakresie ochrony obcego państwa wypożyczającego dzieła sztuki do muzeów amerykańskich. Proponowana ustawa Foreign Cultural Exchange Jurisdictional Immunity Clarification Act przewiduje, iż w czasie wypożyczenia do USA obiektów kulturowych stanowiących własność innego państwa, nie będzie możliwe prowadzenie postępowań sądowych przeciwko temu państwo przed sądami federalnymi i stanowymi. Nowa regulacja ma dotyczyć sytuacji, w których: 1) eksponat o znaczeniu kulturowym jest sprowadzany do USA z dowolnego obcego państwa na podstawie umowy o organizacji wystawy czasowej zawartej pomiędzy rządem państwa obcego, które jest jego właścicielem wypożyczanego przedmiotu, a rządem USA lub amerykańską kulturalną i edukacyjną; 2) Prezydent stwierdził, że taki obiekt ma znaczenie kulturowe a jego wystawa czasowa na terytorium USA leży w interesie narodowym. Takie rozwiązanie ma uniemożliwić wnoszenie roszczeń dotyczących obcych dóbr kultury wystawianych w USA przed sądami amerykańskimi i tym samym ułatwić międzynarodową wymianę muzealną.
Niedawno pisaliśmy (tu) o sprawie immunitetu egzekucyjnego państwa w kontekście sprawy Rubin vs. Iran dotyczącej egzekucji wyroku sądu federalnego dla dystryktu Columbia z 2003 r. nakazującego Islamskiej Republice Iranu, jako podmiotowi wspierającemu politycznie i finansowo terrorystyczną działalność Hamasu, zapłatę odszkodowania w wysokości kilkudziesięciu milionów dolarów na rzecz osób pokrzywdzonych w zamachu przeprowadzonym przez tę organizację w Jerozolimie w 1997 r. Ze względu na to, że Iran nie zamierzał wykonać wyroku, poszkodowani rozpoczęli poszukiwania majątku tego państwa, który znajdowałby się na terytorium USA, w celu wyegzekwowania zapłaty zasądzonego odszkodowania. W tym celu zidentyfikowali szereg irańskich kolekcji archeologicznych, przechowywanych przez amerykańskie instytucje naukowe, w szczególności bezcenny zbiór tabliczek glinianych z Persepolis, przechowywany w University of Chicago. Cytowana dzisiaj nowelizacja dotyczy sytuacji, w których w okresie wypożyczenia przez obce państwo dóbr kultury na terytorium USA, mogą być wszczynane postępowania sądowe przeciwko temu państwu. Dotychczasowe ustawodawstwo federalne przewidywało bowiem ochronę immunitetową obcym eksponatom w zakresie zabezpieczających środków przymusu, zarówno przed, jak i po zapadnięciu wyroku. Nie chroniło jednak przed skutkami wszczęcia na terytorium USA postępowania sądowego przeciwko obcemu państwu. Takie rozwiązania mogą skutkować sytuacjami, w których postępowanie sądowe przeciwko podmiotowi zagranicznemu wypożyczającemu dobro kultury na terytorium państwa forum zostaje wszczęte, natomiast żadne środki przymusowe nie mogą zostać podjęte. W kilku głośnych sprawach, przede wszystkim w Malewicz vs. City of Amsterdam (2007), sądy amerykańskie odmawiały obcym państwom ochrony, traktując działalność muzealną jak działalność komercyjną objętą wyjątkiem od ochrony przyznawanej działaniom władczym obcego państwa na gruncie FSIA, stawiając obce państwa w trudnej sytuacji, a czasami zmuszając je do zwrotu muzealiów podmiotom wnoszącym w USA powództwa in rem. Efektem tego było znaczące zmniejszenie organizowanych przez instytucje amerykańskie wystaw z udziałem obiektów pozyskanych z zagranicy. Co istotne, muzea rosyjskie od kilku lat wstrzymały praktycznie wypożyczenia eksponatów do USA.
W tym kontekście amerykańskie instytucje muzealne rozpoczęły lobbing na rzecz wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych, podobnych do tych obowiązujących m.in. w Niemczech, Wielkiej Brytanii oraz w Polsce (od 2015 r.), które chroniłyby obce państwa przed skutkami postępowań sądowych wszczynanych przeciwko nim w USA. Przyjęty w czwartek projekt spotyka się jednak z opozycją wielu środowisk. Proponowane rozwiązania przewidują bowiem możliwość odmowy takiej ochrony w stosunku do przedmiotów, które zostały nabyte przez obce państwo z naruszeniem prawa międzynarodowego jedynie: 1) w okresie od 30 stycznia 1933 r. do 8 maja 1945 r. przez rząd Niemiec lub inny rząd sojuszniczy III Rzeszy; 2) po 1900 r. w związku z aktami obcego rządu wobec członków dyskryminowanej grupy ludności polegających na systematycznym rabunku ich własności kulturowej. Co więcej, wyjątki od ochrony dotyczącą tylko sytuacji, w których działalność związana z organizacją wystawy ma charakter komercyjny. Podnoszone jest zatem, że ofiary czystek stalinowskich oraz podmioty pokrzywdzone przez rabunkową działalność Związku Radzieckiego będą pozbawiane jakichkolwiek narzędzi prawnych przeciwko muzeom rosyjskim, których część zbiorów powstała na drodze bezprawnych konfiskat i rabunku. Innymi słowy, powstaje pytanie, czy korzyści płynące z międzynarodowej wymiany muzealnej oraz zapewnienia publiczności dostępu do dóbr kultury, mogą stanowisk przeszkodę w dostępie do sprawiedliwości dla ofiar terroru państwowego i wojny.
Więcej tu.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz