Minęły już ponad 4 lata od bezskutecznej próby przekazania sytuacji Syrii Międzynarodowemu Trybunałowi Karnemu w Hadze. 22 maja 2014 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ nie przyjęła rezolucji przekazującej tę sprawę MTK wskutek sprzeciwu Rosji i Chin. Przekazanie sytuacji w danym państwie MTK przez Radę Bezpieczeństwa ONZ na podstawie rozdziału VII Karty NZ jest jednym ze sposobów uzyskania jurysdykcji nad sprawą przez Trybunał. (zobacz tu) W taki właśnie sposób MTK uzyskał m.in. jurysdykcję nad sytuacją w Libii.
Rada Bezpieczeństwa ONZ posiada również kompetencje do powoływania trybunałów międzynarodowych tak jak stało się to w przypadku byłej Jugosławii (zobacz tu) czy Rwandy (zobacz tu).
Ze względu na opozycję stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ przeciwko osądzeniu zbrodni popełnionych w ostatnich latach w Syrii, a w konsekwencji braku możliwości przekazania sprawy MTK, czy też ukonstytuowania nowego trybunału karnego w tej sprawie, Zgromadzenie Ogólne ONZ postanowiło utworzyć mechanizm pośredni pomiędzy komisją śledczą a trybunałem międzynarodowym. W rezultacie rezolucją 71/248 z dnia 21 grudnia 2016 roku utworzono Międzynarodowy, Bezstronny i Niezależny Mechanizm Wspomagający Prowadzenie Dochodzeń i Postępowań Karnych w sprawie Osób odpowiedzialnych za Najpoważniejsze Zbrodnie na Mocy Prawa Międzynarodowego popełnione w Syryjskiej Republice Arabskiej od marca 2011 r., zwany potocznie jako IIIM. Skrót ten utworzony został od pierwszych czterech członów nazwy - International, Impartial and Independent Mechanism to Assist in the Investigations and Prosecution of Persons responsible for the Most Serious Crimes under International Law Committed in the Syrian Arab Republic since March 2011 r. Mechanizm ma siedzibę w Genewie i obecnie prowadzi swe prace w Palais des Nations (zobacz tu). Zakres czasowy zbierania dokumentacji przez Mechanizm pokrywa się czasowo z zakresem działania Komisji Śledczej ONZ do spraw Syrii.
Mechanizm rozpoczął swoją działalność w sierpniu 2017 roku, wkrótce po tym jak w lipcu tego samego roku powołana została Szefowa Mechanizmu Catherine Marchi-Uhel. (więcej tu) Mechanizm nie pełni roli sądu, ani urzędu prokuratora. Mandat IIIM zawarty w paragrafie 4 rezolucji 71/248 stanowi, że rola jego polega na tym aby: „zbierać, konsolidować, przechowywać i analizować dowody pogwałceń międzynarodowego prawa humanitarnego oraz pogwałcenia i nadużyć praw człowieka, oraz przygotować akta w celu ułatwienia i usprawnienia sprawiedliwych oraz niezależnych postępowań karnych, zgodnie ze standardami prawa międzynarodowego albo sądów lub trybunałów międzynarodowych, które posiadają albo mogą posiadać w przyszłości jurysdykcję nad tymi zbrodniami, zgodnie z prawem międzynarodowym”.
Z powyższego wynika, że rola Mechanizmu polega jedynie na zebraniu odpowiedniej dokumentacji potrzebnej do przeprowadzenia postępowania karnego w przyszłości, gdyby wystąpiła możliwość podjęcia takiego postępowania przez jakikolwiek sąd albo trybunał międzynarodowy. Materiał zgromadzony przez Mechanizm może być także użyty w postępowaniach na szczeblu krajowym albo regionalnym w przypadku uruchomienia mechanizmów jurysdykcji uniwersalnej (szerzej tu)
Mechanizm obecnie pracuje nad stworzeniem procedur wewnętrznych i metod pracy, które będą zawierały wytyczne oraz zasady proceduralne dla działań podejmowanych przez IIIM, jak również metodologię pracy i zasady udostępniania zgromadzonego materiału dowodowego.
IIIM jest jak na razie finansowane przez dobrowolne kontrybucje państw członków ONZ. Do tej pory otrzymał 8 milionów USD z 14.5 milionów USD obiecanych przez państwa na rok 2018. Fundusze potrzebne są przede wszystkim na zbudowanie całej struktury IT pozwalającej na funkcjonowanie Mechanizmu, jak i również na wynagrodzenia dla personelu (szerzej).
W dniu 18 kwietnia 2018 roku Catherine Marchi-Uhel, na nieformalnym spotkaniu podczas sesji plenarnej Zgromadzenie Ogólnego ONZ, przedstawiła sprawozdanie z dotychczasowej działalności Mechanizmu (Zob. wideo:tu) Zaprezentowała dane z pierwszego raportu Mechanizmu opublikowanego w lutym bieżącego roku. IIIM jest obowiązany do składnia raportu co 2 lata (Zob. raport: tu).
Podczas dwu i pół godzinnego sprawozdania Catherine Marchi-Uhel podsumowała działania podjęte przez Mechanizm. Oprócz informacji na temat dotychczasowej działalności IIIM, raport zawiera opis Wytycznych i sposób podejścia (Guiding principles and approches), którym Mechanizm będzie się kierował w swojej pracy. Oprócz niezależności i bezstronności Mechanizmu, IIIM zwraca uwagę m. in. na długość i koszty postępowania, uznanie ważnej roli społeczeństwa obywatelskiego w procesie dokumentowania zbrodni i zbierania informacji, czy utworzenie efektywnego podejścia do ścigania zbrodni na tle seksualnym, płci czy popełnionych przeciwko małoletnim. IIIM wprowadza innowacyjne podejście do wsparcia pracowników - jedna z wytycznych dotyczy efektywnego zarządzania ryzykiem wtórnej traumy, na którą narażeni są pracownicy. Wpisuje się tym w toczącą się w ostatnich latach dyskusję na temat wtórnej traumatyzacji jakiej doświadczają w swojej pracy m. in. pracownicy humanitarni, oraz śledczy i prokuratorzy międzynarodowi (zobacz tu) i (oraz tu).
Po raz pierwszy w historii utworzono instytucję taką jak IIIM. Pozostaje pytanie, czy w przypadku gdyby w przyszłości Międzynarodowy Trybunał Karny uzyskał jurysdykcję w sprawie Syrii, to czy użycie materiału zgromadzonego przez IIIM będzie w ogóle możliwe, a jeżeli tak to na jakich zasadach.
Autor: Agata Helena Skóra
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz