Przełomowy moment dla reformy artbitrażu inwestycyjnego. UNCITRAL przechodzi do Fazy 3 prac

W dniach 29 października - 2 listopada w Wiedniu odbyło się 36. posiedzenie III Grupy Roboczej UNCITRAL ds. reformy arbitrażu inwestycyjnego państwo-inwestor (ISDS), podczas którego uczestnicy osiągnęli porozumienie ws. podjęcia multilateralnej reformy. Przedmiotem prac mają być "wyzwania systemowe" zidentyfikowane podczas dwóch poprzednich sesji. Jakkolwiek może to brzmieć banalnie, w grudniu 2017 r. wskazywaliśmy na olbrzymie emocje, które budzi reforma. W rezultacie nie tylko umiejscowienie prac właśnie w Grupie III (a nie właściwej dla arbitrażu międzynarodowego) było swoistym wybiegiem, ale nawet prozaiczny wybór przewodniczącego spowodował 1.5 dniowy impas.

Prace od początku podzielono na 3 fazy: diagnozy problemów, określenia czy (które) dojrzały już do multilateralnej reformy w ramach UNCITRAL oraz wskazania możliwości rewizji systemu. Podczas 35. sesji Grupy w kwietniu 2018 r. wskazano najważniejsze proceduralne i materialne problemy:

1) fragmentacji - braku spójności orzecznictwa. W szczególności wiąże się to z problemami braku mechanizmów apelacyjnych oraz problemami równoczesności postępowań na podstawie tych samych okoliczności faktycznych; 

2) osób arbitrów - przede wszystkim kwestie ich niezawisłości, konfliktów interesów i dywersyfikacji;

3) czasu i kosztów arbitrażu, w tym kwestie związane z zabezpieczeniem kosztów postępowania,oraz tzw. frivolous claims (roszczenia oczywiście bezzasadne);

4) finansowania postępowań arbitrażowych przez podmioty trzecie. 

Podczas ostatniej, 36. sesji uczestnicy potwierdzili wybór 3. problemów kluczowych (decyzja ws. podjęcia tematyki third party funding została odłożona) oraz wyrazili intencję rozpoczęcia prac nad możliwościami multilateralnej reformy (International Economic Law and Policy Blog, A Watershed Moment for ISDS Reform). Plan prac może jeszcze formalnie ulec modyfikacji, ale przejście do Fazy 3. w praktyce zapewne oznacza, że zakres debaty co do zasady został ustalony. Zarazem państwa ani nie są na razie zgodne co do sposobu oddziaływania (soft law, traktat, deklaracje interpretacyjne), ani zakresu reformy (stopniowo, czy całkowita zmiana architektury ISDS).

Niezależnie od wyniku prac, zapewne będzie to najpoważniejsza próba multilateralnej reformy ISDS na wiele lat.