Angielski sąd nie uznaje immunitetu jurysdykcyjnego Ukrainy w postępowaniu o uznanie wyroku arbitrażowego

Orzekający w sprawie PAO Tatneft v Ukraine [2018] EWHC 1797 (Comm) angielski sąd gospodarczy oddalił wniosek Ukrainy o uchylenie stwierdzenia wykonalności wyroku arbitrażowego na korzyść rosyjskiego inwestora PAO Tatneft. W wyroku sądowym (a wcześniej arbitrażowym) podniesiono szereg interesujących kwestii, jednak szczególnie doniosłe mogą być rozważania dotyczące korzystania z immunitetu jurysdykcyjnego.

W postępowaniu odwoławczym od uznania wyroku arbitrażowego Ukraina argumentowała, że zgodnie ze State Immunity Act 1978 (SIA) pozostaje ona beneficjentem immunitetu jurysdykcyjnego. Zdaniem sądu Ukraina wprawdzie nie zrzekła się prawa do korzystania  z immunitetu, mimo nie powołania się na swoje prawa w postępowaniu arbitrażowym. Zarazem jednak wyrażając zgodę na oddanie sporów na podstawie BITu Rosja-Ukraina do arbitrażu utraciła prawo do powołania się na immunitet jurysdykcyjny w postępowaniach sądowych związanych ze sporami arbitrażowymi na tej podstawie.

Kontekst sporu

Tatneft wszczął postępowanie arbitrażowe przeciwko Ukrainie w 2008 r., zarzucając państwu goszczącemu faktyczne pozbawienia udziałów w CJSC Ukrtatnafta Transitional Financial and Industrial Oil Company (“Ukrtatnafta“), spółce będącej właścicielem i zarządcą największej ukraińskiej rafinerii ropy. Tatneft zarzucił Ukrainie m.in. naruszenie standardu równego i sprawiedliwego traktowania (FET) z BITu Ukraina-Wielka Brytania, na który powołał się na podstawie KNU BITu Rosja-Ukraina.

W 2010 r. trybunał arbitrażowy oddalił zarzuty jurysdykcyjne Ukrainy, a w 2014 r. przyznał stronie powodowej 112 mln USD odszkodowania oraz odsetki (OAO Tatneft v. Ukraine, UNCITRAL). W 2017 Ukrtatnafta uzyskała tytuł egzekucyjny. 

Ukraina wniosła o jego uchylenie powołując się na domniemanie korzystania z immunitetu jurysdykcyjnego poza wyjątkami wyraźnie uregulowanymi w SIA. Sect. 9(1) SIA stanowi, że w przypadku pisemnej zgody na oddanie sporu do arbitrażu państwo jednocześnie zrzeka się immunitetu jurysdykcyjnego przed angielskimi sądami w postępowaniach związanych z takim arbitrażem. Zdaniem Ukrainy zrzeczenie się immunitetu nie mogło jednak obejmować naruszenia standardu FET, gdyż ten nie stanowi części odnośnego BITu a powołanie się nań za pośrednictwem KNU nie wpływa na zakres jurysdykcji sądu.

Wyrok

Zdaniem sądu SIA ani wprost ani w sposób dorozumiany nie stanowi przeszkody dla Ukrainy powołania się na immunitet jurysdykcyjny w związku z udziałem w postępowaniu arbitrażowym. Zgodnie z sect. 1(1) SIA zrzeczenie się immunitetu musi mieć być pisemne i wyraźne. Zadość temu warunkowi czyniła jednak klauzula arbitrażowa w odnośnym traktacie.

Odnośnie do FET, sąd orzekł że zastosowanie standardu nie miało charakteru jurysdykcyjnego ale stanowiło prawnomaterialną podstawę oceny traktowania inwestora, natomiast zakres jurysdykcyjny wyznaczała klauzula arbitrażowa obejmująca „wszelkie spory” związane z chronionymi inwestycjami, w tym o naruszenia materialnych standardów ochrony.  Inaczej mogłaby wyglądać ocena sądu, gdyby klauzula arbitrażowa była przedmiotowa ograniczona np. do odszkodowania za bezprawne wywłaszczenia.