Rosyjski SN: modelowa klauzula arbitrażowa ICC jest bezskuteczna ze względu na nadmierną ogólność

Według rosyjskich mediów Międzynarodowa Izba Handlowa (ICC) zwróciła się do rosyjskiego Sądu Najwyższego o wyjaśnienie kontrowersji narosłych wokół tegorocznych orzeczeń tamtejszych sądów nieuznających skuteczności modelowej klauzuli arbitrażowej ICC (HSF, The ICC Standard Arbitratinon Clause Potentially Invalid in Russia).

Pierwszym zdziwieniem dla społeczności międzynarodowej był wyrok moskiewskiego sądu arbitrażowego z lutego b.r. (No. A40-176466/17) w sprawie o wykonanie wyroku arbitrażowego ICC Dredging and Maritime Management SA (Luxembourg) v. JSC InzhTranssTroy (Russia).  Sąd odmówił wówczas uznania i wykonania wyroku na korzyść luksemburskiego przedsiębiorcy, stwierdzając bezskuteczność umownej klauzuli arbitrażowej według modelu ICC; ponadto sąd orzekł, że ewentualne wykonanie wyroku naruszałoby klauzulę porządku publicznego, jako że rosyjski dłużnik był stroną postępowania upadłościowego, co w rezultacie naruszyłoby zasadę równego traktowania wierzycieli.

W myśl zakwestionowanej klauzuli spory między stronami powinny być rozstrzygnięte w arbitrażu międzynarodowym zgodnie z Regulaminem Arbitrażowym ICC. Zdaniem sądu takie sformułowanie jest zbyt ogólne. Mimo wskazania odnośnych norm proceduralnych, strony nie wskazały bowiem właściwej instytucji arbitrażowej. Wnioskodawca w postępowaniu o stwierdzenie wykonalności wyroku arbitrażowego dwukrotnie odwoływał się od wyroków rosyjskich sądów. Ostatnie niekorzystne dlań orzeczenie zapadło w orzekającym jednoosobowo Sądzie Najwyższym. Sędzia SN podzielił rozumowanie sądów niższych instancji i odmówił skierowania sprawy do rozpatrzenia przez wydział gospodarczy. Orzeczenie sędziego może jeszcze uchylić Prezes SN lub jego zastępca, jednak na razie brak bardziej szczegółowych informacji na temat tego postępowania. 

Sama odmowa uznania wadliwych czy "patologicznych" klauzul arbitrażowych nie jest rzekomo dla rosyjskich sądów nowością (Kluwer Arbitration Blog, Russian Courts Hold an ICC Arbitration Clause to Be Unenforceable). Dotąd jednak orzeczenia tego rodzaju dotyczyły niewłaściwie sformułowanych klauzul "własnego autorstwa". Pierwszy raz podważono natomiast skuteczność klauzuli wzorowanej bezpośrednio na międzynarodowym rozwiązaniu modelowym (zakwestionowane rozwiązanie braku wyboru właściwej instytucji arbitrażowej stosowane jest również choćby w regulaminach SCC i LCIA). Stało się tak, mimo że w myśl samego regulaminu arbitrażowego ICC tylko Sąd Arbitrażowy ICC ma prawo zarządzania sporami na podstawie tychże zasad (art. 1(1-2) Regulaminu).

Orzeczenia sądowe w rosyjskim systemie prawnym nie mają charakteru precedensowego, a opisywany wyrok SN może jeszcze ulec zmianie. Zarazem doszło do powstania istotnej niepewności co do skuteczności powszechnie stosowanych klauzul arbitrażowych. Dalsze losy sporu będą zatem uważnie obserwowane przez społeczność arbitrażową.