Przegląd najważniejszych doniesień poświęconych tematyce prawnomiędzynarodowej
Międzynarodowa Izba Handlowa (ICC) opublikowała zrewidowane Zasady arbitrażowe, które zaczną obowiązywać z dniem 1 stycznia 2021 roku (ICC unveils revised Rules of Arbitration). W związku z tym niebawem zaktualizowane zostaną również Wytyczne ICC (tzw. Notes).
Wśród nowości proceduralnych można wskazać:
W minionych tygodniach administracja USA przyjęła dwa istotne dokumenty regulujące wyjątki od sankcji gospodarczych na potrzeby ochrony praw człowieka.
6 października b.r. funkcjonujące w ramach Departamentu Handlu Bureau of Industry and Security (BIS) opublikowało zasady dotyczące stosowania Export Administration Regulations (EAR). BIS dodało w ten sposób ochronę praw człowieka do przesłanek polityki wydawania licencji eksportowych. Zgodnie z nowymi zasadami ograniczenia w zakresie eksportu technologii kontrolowania przestępczości (crime control) mogą być przyjmowane już nie tylko w przypadku podejrzenia odnośnego rządu o naruszanie praw człowieka, ale również poszczególnych osób lub organizacji.
Z kolei Departament Stanu 30 września opublikował wytyczne dla amerykańskiego biznesu do oceny czy eksportowane narzędzia inwigilacji będą wykorzystywane przez odbiorców rządowych do celów sprzecznych z prawami człowieka. Departament Stanu zachęca przedsiębiorców do zintegrowania procedur due dilligance w zakresie praw człowieka z pozostałymi procedurami compliance. Dokument ma mieć charakter wykonawczy w stosunku do Wytycznych ONZ dot. biznesu i praw człowieka.
21 października b.r. niemiecka prezydencja Rady UE przedłożyła projekt Konkluzji ws. Karty praw podstawowych w kontekście sztucznej inteligencji i cyfrowej ewolucji. Jednomyślne przyjęcie konkluzji zostało zablokowane przez Polskę.
Polska podkreślała bowiem że pojęcie "płci" nie znajduje się w Karcie praw podstawowych ani w Traktatach. W rezultacie, zdaniem Stałego Przedstawiciela RP przy UE amb. Andrzeja Sadosia, mimo że Polska zdecydowanie wspiera równość między kobietami a mężczyznami, uznanie sformułowania "równość płci" mogłoby doprowadzić do problemów natury semantycznej (Euractiv, Poland rejects Presidency conclusions on Artificial Intelligence, rights).
22 października b.r. Minister spraw zagranicznych Zbigniew Rau podpisał Deklarację ws. Konsensusu Genewskiego dla Ochrony Zdrowia Kobiet i Wzmacniania Rodziny (MSZ, Minister Zbigniew Rau wziął udział w wirtualnym podpisaniu Deklaracji ws. Konsensusu Genewskiego).
Sygnatariusze m.in. podkreślili swój sprzeciw wobec popierania aborcji jako jednej z metod planowania rodziny jednocześnie podkreślając prawo do ochrony przysługujące dzieciom nienarodzonym. Zadeklarowano wsparcie dla działań na rzecz poprawy i zapewnienia kobietom lepszego dostępu do zdrowia i rozwoju, w tym zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, które muszą zawsze popierać optymalne zdrowie, najwyższy osiągalny standard zdrowia, z wyłączeniem aborcji. Podkreślono wreszcie, że nie istnieje norma międzynarodowa prawa do aborcji ani obowiązek jej finansowania.
Inicjatorem Deklaracji były Stany Zjednoczone. Deklarację poza Polską i USA podczas wirtualnej ceremonii podpisało 30 państw m.in. Arabia Saudyjska, Bahrajn, Białoruś, Benin, Brazylia, Burkina Faso, Egipt, Gambia, Indonezja, Iran, Oman, Pakistan i Węgry (DoS, Secretary Michael R. Pompeo With Secretary Alex M. Azar II At the Signing Ceremony of the Geneva Consensus Declaration).
Podpisanie deklaracji zbiegło się ze stwierdzeniem przez sędziów zasiadających w Trybunale Konstytucyjnym sprzeczności aborcji z Konstytucją (Sygn. akt K 1/20).
W związku ze złożeniem w siedzibie Sekretariatu ONZ dokumentów ratyfikacyjnych Konwencji NZ ws. przejrzystości arbitrażu inwestycyjnego (Konwencji z Mauritiusa), Boliwia stała się jej 7. państwem-stroną (UN Press Release UNIS/L/307).
Tym samym dołączyła do Australii, Gambii, Kamerunu, Kanady, Maurutiusa i Szwajcarii
Dr Jakub Czepek został wybrany na członka Podkomitetu Komitetu Przeciwko Torturom, do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Innemu Okrutnemu, Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (zob. tutaj). Zadaniem podkomitetu jest m.in. wizytacja miejsc, w których osoby są pozbawione wolności, w celu zapobieżenia torturom oraz innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu (więcej o podkomitecie tutaj).
Dr Czepek jest adiunktem na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, w Katedrze Ochrony Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego, którą kieruje dr hab., prof. UKSW Elżbieta Karska (zob. tutaj). Dr Czepek w swoich publikacjach skupiał się dotychczas na dorobku orzeczniczym Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, jest autorem monografii dot. zobowiązań pozytywnych państw (zob. tutaj) oraz wspólnie z Maciejem Lubiszewskim monografii dot. procedury wyroku pilotażowego (zob. tutaj).
Serdeczne gratulacje dla dr. Czepka!
Sekretarz USA ds. energetyki Dan Brouillette oraz pełnomocnik rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej Piotr Naimski porozumieli się ws. umowy bilateralnej o współpracy w zakresie rozwoju programu cywilnej energetyki jądrowej w Polsce (DoE, U.S. Secretary Brouillette and Poland’s Minister Naimski Sign Strategic Agreement on U.S. - Poland Cooperation Towards Developing Poland’s Civil Nuclear Energy Program). Umowa zawarta na okres 30 lat zakłada wszechstronną współpracę między oboma państwami, począwszy od wspólnego opracowania technicznych i finansowych warunków rozwoju energetyki jądrowej.
Sekreatrz Brouillette umowę podpisał 19 października. Minister Naimski ma to uczynić kiedy tylko dokumenty dotrą do Warszawy.
11 października pełną operacyjność osiągnął unijny mechanizm monitorowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) powołanego na mocy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/452 z dnia 19 marca 2019 r.
Rozporządzenie weszło w życie w kwietniu b.r. Od tego czasu państwa złożyły sprawozdania dot. funkcjonowania mechanizmów krajowych, ustanowiono punktu kontaktowe oraz bezpieczne kanały wymiany informacji, przyjęto procedury szybkiego reagowania i opiniowania BIZ, a zgodnie z Zaleceniami Komisji państwa członkowskie wyraziły zgodę na nieformalną współpracę w tym zakresie.
Więcej informacji tutaj.
W cieniu pandemii odbywają się przesłuchania kandydatki na sędzię Sadu Najwyższego Amy Coney Barrett przez jedną z komisji Kongresu USA. Kandydatka ubiega się o miejsce zajmowane przez lata przez zmarłą niedawno sędzię Ruth Bader Ginsburg, znaną ze swego zaangażowania w ruch praw obywatelskich i ochronę praw kobiet.
W trakcie przesłuchań pada wiele, często niewygodnych, a czasem dziwnych pytań. Z perspektywy europejskiej do kategorii "intrygujących" zaliczyć można z pewnością pytanie zadane przez senatora Chucka Grassley’a, który chciał poznać opinię kandydatki co do właściwości powoływania się na prawo międzynarodowe w procesie interpretacji Konstytucji USA. A kandydatka odpowiedziała tak, przedstawiając swoje rozumienie prawa międzynarodowego ...
Ministerstwo Spraw Zagranicznych opublikowało informację, iż w związku ze zbliżającym się upływem w dniu 31 października 2021 r. kadencji polskiego sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, którym jest obecnie prof. dr hab. Krzysztof Wojtyczek, rozpoczęła się procedura wyboru kandydatów na stanowisko sędziego.
Wszystkie informacje szczegółowe dostępne są tu i tu.
Przypomnijmy tylko, że kadencja sędziego trwa obecnie 9 lat, bez możliwości reelekcji. Funkcję tę sprawowali dotychczas prof. Jerzy Makarczyk oraz prof. Lech Garlicki. Natomiast sędzią Europejskiej Komisji Praw Człowieka był mecenas Marek Antoni Nowicki.
Termin nadsyłania zgłoszeń upływa w dniu 6 listopada. Najpóźniej do dnia 8 marca 2021 r. władze polskie powinny przedłożyć Zgromadzeniu Parlamentarnemu RE listę trzech kandydatów, która wcześniej powinna uzyskać akceptację Panelu doradczego RE ds. wyboru kandydatów na sędziów. Dopiero z trzech osób znajdujących się na liście rządu, ostatecznego wyboru sędziego dokona Zgromadzenie Parlamentarne RE.
Aresztowana w grudniu 2018 r. w Kanadzie dyrektor ds. finansowych Huawei Meng Wanzhou od tego czasu jest stroną sporu ekstradycyjnego na postawie wniosku wystawionego przez USA (nasz post). Z początkiem października b.r. oddalone wnioski jej pełnomocników o dostęp do szeregu amerykańskich dokumentów, które miały posłużyć jej obronie (AP, Canadian extradition judge deals Huawei CFO legal blow).
Obrona utrzymuje, że żądane dokumenty miały uwidocznić bezprawność zatrzymania i przesłuchań Pani Meng. Rząd dowodził natomiast, że żądane dokumenty objęte są tajemnicą adwokacką biura prokuratora. Sąd w większości przychylił się do twierdzeń strony rządowej.
Pani Meng została zwolniona z aresztu za wniesieniem środka zabezpieczającego w postaci 7,5 mln USD kaucji (The Guardian, Meng Wanzhou: Canadian court frees Huawei CFO on bail).
Komitet noblowski ogłosił, że laureatem Pokojowej Nagrody Nobla został Światowy Program Żywności (WFP) za ""wysiłki na rzecz walki z głodem i wkład w stworzenie lepszych warunków dla pokoju".
WFP to jedna z agencji Organizacji Narodów Zjednoczonych z siedzibą w Rzymie - tam też jest siedziba Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), z którą WFP ściśle współpracuje i m.in. koordynuje jeden z klastrów pomocy humanitarnej tj. Bezpieczeństwo żywnościowe.
Rolą WFP jest ratowanie życia, przez dostarczanie żywności w czasie sytuacji zagrożenia oraz praca ze społecznościami w celu poprawy jakości żywienia i budowy większej odporności na kryzysy żywnościowe.
Zadanie to wpisuje się w cel, jaki postawiły sobie Narody Zjednoczone przyjmując Cele Zrównoważonego Rozwoju, wśród których znalazło się wyeliminowanie głodu do 2030 r. Daleko jednak nam do osiągnięcia tego celu, biorąc pod uwagę, że jedna na dziewięć osób na świecie głoduje.
WFP tylko w 2019 r. pomogła 97 milionom ludzi w 88 krajach. Obecnie pomaga w związku z następującymi kryzysami:
W czerwcu b.r. szwedzki sąd apelacyjny (Svea hovrätt) uchylił decyzję Kronofogden, tj. Urzędu Komornika tym samy kolejny raz uniemożliwiając wykonanie wyroku z arbitrażu SCC z 2013 r. Sąd dokonał rozszerzającej wykładni immunitetu egzekucyjnego obejmując zakresem ochrony środki Narodowego Banku Kazachstanu (NBK). Z kolei sąd w USA zobowiązał Kazachstan do ujawnienia aktywów podlegających zajęciu pod groźbą stwierdzenia obrazy sądu.
Przedmiotem sporu arbitrażowego było wywłaszczenie w 2010 r. inwestycji naftowej o wartości przeszło 1 mld USD. Inwestycja została wywłaszczone tuż po osiągnięciu rentowności dzięki dekadzie prowadzenia działań restrukturyzacyjnych. Trybunał arbitrażowy uznał Kazachstan winnym naruszenia standardu uczciwego i sprawiedliwego traktowania na podstawie Traktatu Karty Energetycznej i zasądził na rzecz inwestora odszkodowanie w wysokości 500 mld USD (Anatolie Stati, Gabriel Stati, Ascom Group SA and Terra Raf Trans Traiding Ltd v. Kazakhstan, SCC Case No. V 116/2010).
Rozwój wydarzeń wojskowych w Górskim Karabachu spowodował, że Armenia złożyła do ETPC kolejną skargę międzypaństwową, tym razem przeciwko Turcji (skarga nr 43517/20). Trybunał, tak samo jak w przypadku skargi Armenii przeciwko Azerbejdżanowi, przychylił się do złożonego wraz ze skargą wniosku o nałożenie w sprawie środków tymczasowych. Tym razem zwrócił się jednak do wszystkich stron bezpośrednio i pośrednio zaangażowanych w konflikt, w tym do Turcji, o powstrzymanie się od podejmowania akcji przyczyniających się do naruszeń praw gwarantowanych cywilom przez EKPC i o respektowanie zobowiązań ciążących na państwach.
Choć przez lata funkcjonowania systemu ochrony praw człowieka opartego na Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, można było mieć niedosyt wykorzystania przez państwa mechanizmu skargi międzypaństwowej, ostatnie lata są zdecydowanie zaprzeczeniem tego trendu. Rok 2020 z, jak dotąd, pięcioma skargami międzypaństwowymi plasuje się zdecydowanie na pierwszej pozycji.
Europejski Trybunał Praw Człowieka otrzymał wniosek władz Armenii o nałożenie na Azerbejdżan środków tymczasowych w związku z nową odsłoną konfliktu o Górski Karabach. Trybunał zdecydował się na zastosowanie art. 39 swojego Regulaminu i zwrócił się zarówno do Azerbejdżanu, jak i Armenii o powstrzymanie się od podejmowania jakichkolwiek środków, szczególnie akcji zbrojnych, które mogą pociągać za sobą naruszenia gwarantowanych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka praw ludności cywilnej i wywiązywanie się ze zobowiązań ciążących na tych państwach na podstawie Konwencji.
Wniosek złożony do Trybunału został zarejestrowany jako skarga międzypaństwowa pod numerem 42521/20. Jest to już trzecia tego rodzaju skarga wniesiona do ETPC w tym roku (Niderlandy p. Rosji, Lichtenstein p. Czechom).
Z dniem 1 października weszły w życie znowelizowane Zasady London Court of International Arbitration (LCIA). Znajdą one zastosowanie do wszystkich wszczynanych odtąd postępowań.
Zmiany miały na celu zwiększenie efektywności i elastyczności procedury. Z nowych rozwiązań warto choćby odnotować możliwość wszczęcia kilku postępowań arbitrażowych mocą tego samego wniosku, czy rozszerzone możliwości konsolidacji postępowań. Rozszerzono również możliwości elektronicznego przedkładania pism procesowych oraz odbywania posiedzeń online.
Nie milkną echa publikacji wyników dziennikarskiego śledztwa FinCEN dot. naruszenia unijnych i amerykańskich sankcji finansowych nałożonych na Rosję w związku z agresją na Ukrainę i aneksją Krymu. Przelewu 46 mln USD na rzecz objętego sankcjami Wnieszekonombanku (VEB) miał dokonać bank ING. O tym że było to świadome działanie celem ominięcia sankcji może świadczyć fakt, że po pierwszej zablokowanej przez Bank of America transakcji dokonano drugiej próby, tym razem udanej, usuwając dane VEB z danych identyfikujących transakcję (GW, Dokumenty FinCEN: bank ING przesyłał pieniądze do "skarbonki Putina"). Jak dotąd ING Bank Śląski stara się unikać komentowania sprawy.
Szerzej nt. międzynarodowego dziennikarskiego śledztwa tutaj.
Czeskie ministerstwa spraw zagranicznych i środowiska wniosły do Komisji Europejskiej skargę przeciwko Polsce w zw. z planami PGE rozbudowy kopalni Turów. Jest to pierwszy krok do wszczęcia przed Trybunałem Sprawiedliwości postępowania o naruszenie przez Polskę zobowiązań na podstawie art. 259 TFUE.
 |
| Forsal, Kopalnia Turów |
Rozbudowa grozi pozbawieniem naszych sąsiadów wody. Realizacja inwestycji rzekomo naruszałaby ramową dyrektywę wodną, dyrektywę o ocenach oddziaływania na środowisko i dyrektywę ws. oceny wpływu planów i programów na środowisko.
Podjęcie kroków prawnych nie jest zaskakujące; przeciwko rozbudowie konsekwentnie protestowano zarówno na szczeblu centralnym jak i lokalnym.