Guest post: Umowa o Regionalnym Wszechstronnym Partnerstwie Ekonomicznym podpisana

Podpisanie RCEP podczas wirtualnego szczytu ASEAN, LePetitJournal.

15 listopada 2020 r. na „wirtualnym” Szczycie ASEAN podpisano Umowę o otworzeniu Regionalnego Wszechstronnego Partnerstwa Ekonomiczne (RegionalComprehensive Economic Partnership  oraz Annex I, RCEP). Jest to największa – pod względem potencjału gospodarczego – w świecie umowąa ustanawiająca strefę wolnego handlu. Państwa strony RCEP wytwarzają ca 30% globalnego PKB (26, 2 bln USD), na ich terytoriach mieszka ca 30% ludności świata (2, 2 mld); potencjał ten przewyższa więc znacząco UE albo NAFTA.

Stronami  umowy jest 15 państw: Australia, Brunei, Chiny, Filipiny, Indonezja, Japonia, Kambodża, Korea Pd., Laos, Malezja, Myanmar, Nowa Zelandia, Singapur, Tajlandia, Wietnam. Negocjowanie Umowy zajęło 8 lat. Minister ds. handlu Malezji Mohamed Azmin Ali podsumowała negocjacje następująco: „After eight years of negotiating with blood, sweat and tears, we have finally come to the moment where we will seal the RCEP Agreement this Sunday (Asia-Pacific nations world’slargest trade pact RCEP)”. Premier Chin stwierdził, że podpisanie RCEP jest „zwycięstwem multilateralizmu i (idei – przyp. J.M.) wolnego handlu”, zdaniem premiera Singapuru  Umowa wzmacnia „wolny handel i współzależność (w świecie)” (Asia-Pacific Countries sign one of the largest free trade deals in history. Financial Times November 15, 2020).

Inicjatywa RCEP została ogłoszona jako wspólna propozycja Chin i Japonii w trakcie Szczytu gospodarczego ministrów państw Azji wschodniej w sierpniu 2011 r. (szerzej: Background to the Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP) Initiative). Propozycja stanowiła próbę połączenia Comprehensive Economic Partnership in East Asia (CEPEA) i East Asia Trade Area (EAFTA).

Umowa jest złożona z 20 rozdziałów; rozdziały merytoryczne regulują: handel towarami, reguły pochodzenia, procedury celne i ułatwienia w handlu, środki sanitarne i fito-sanitarne, standardy, regulacje techniczne i procedury ustalania zgodności, środki ochronne w handlu, handel usługami, czasowy przepływ pracowników w związku z handlem towarami, usługami lub w związku z inwestycjami, inwestycje ochronę własności intelektualnej, handel elektroniczny, konkurencję w tym – co istotne – w zakresie pomocy publicznej, MSP, współprace gospodarczą i techniczną, zamówienia publiczne, rozstrzyganie sporów (Summary of the Regional ComprehensiveEconomic Partnership Agreement).

Na podstawie Umowy w ciągu 20 lat cła pomiędzy uczestnikami FTA mają ulec obniżeniu o ca 90%, ustanawia ona m.in.: reguły handlu towarami, handlu elektronicznego oraz ochrony własności intelektualnej, przepisy materialno- i proceduralno-prawne w zakresie reguł pochodzenia towarów, zakazuje stosowania (niektórych) bariery taryfowe i pozataryfowe. 

Ważne jest jednak nie tylko co RCEP reguluje (Szerzej L. Zhou, Explainer. What is RCEP and what does an Indo-Pacific free-trade deal offer China? South Asia Morning Post 12 Nov, 2020), lecz także co pomija – pomija kwestie: ochrony środowiska, pomocy publicznej – czyli reguł „boiska” na którym odbywa się gra konkurencyjna i praw pracowniczych (mają one znaczenie zarówno z punktu widzenia wartości – praw człowieka jak też konkurencji); czyli RCEP różni się fundamentalnie od umów zawartych przez UE np. z Koreą Pd. czy Wietnamem, ale też różni się głębokością regulacji objętych Umową (w zakresie reguł pochodzenia, własności intelektualnej i obniżki taryf) w porównaniu z Kompleksowym i Stopniowym Porozumieniem w sprawie Partnerstwa Transpacyficznego (CPTPP). 

Warunkiem wejścia w życie Umowy jest ratyfikacja (lub przyjęcie, lub zatwierdzenie) przez co najmniej 6 członków ASEAN i 3 pozostałych (art. 206); przewidywane jest jej wejść w życie za 2 lata od jej ratyfikacji (zgodnie z Aneksem I początek biegu terminu jest zróżnicowany w stosunku do stron).  Stroną Umowy nie są ani Indie, ani USA (czyli państwa w znaczącym zakresie „podobnie myślące (like minded)” jak państwa Democratic Security Diamond, DSD) – stronami Umowy są: państwa ASEAN-u wśród nich Australia i Japonia – państwa DSD, Korea Pd. i Nowa Zelandia oraz Chiny – strategiczny rywal DSD (jak też Quand-u (Quadrilateral Security Dialoque), NATO i UE).

Umowa wskazuje na siłę multilateralizmu w rywalizacji z podejściem bilateralnym, zarazem jest pierwszą umową o wolnym handlu łącząca Japonię i Korę Pd. z Chinami; trzema – spośród czterech – największych gospodarek azjatyckich. Odstępując od negocjacji Indie kierowały się zarówno obawą przed zdominowaniem RCEP przez Chiny (szerzej Asia-Pacific Countries sign one of the largest free trade deals in history. Financial Times November 15, 2020) jak też zagrożeniem konkurencją towarów przemysłowych z Chin i produktów rolniczych i mleczarskich z Australii i Nowej Zelandii (Szerzej India decides to opt out of RCEP, says key concerns not addressed. The Economic Times Nov 05, 2019.) – decyzja wyrażała więc mieszankę motywów politycznych i gospodarczych (obrona rynku-producentów krajowych przed konkurencją.

RCEP była traktowana przez współ-inicjujące ją Chiny jako konkurencja lub przeciwwaga dla TPP (Partnerstwa Transpacyficznego). Decyzja USA – z 23. 01. 2017 r. – o wystąpieniu z TPP współdecydowała o sukcesie negocjacji RCEP.

Autord: prof. dr hab. Jerzy Menkes