Traktat o zakazie broni nuklearnej wejdze w życie w styczniu 2021 r.

Przypomnijmy, że w 2017 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ zwołało konferencję, której celem miały być "negocjacje nad prawnie wiążącym instrumentem, zakazującym broni nuklearnej, prowadzącym do jej całkowitej eliminacji" (zob. rezolucja ZO ONZ 71/258, par. 8). Po kilku miesiącach negocjacji, konferencja przyjęła w lipcu 2017 r. Traktat o zakazie broni nuklearnej (Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons). 

Artykuł 1 zakazuje Państwom-Stronom Traktatu m.in. prowadzić badań, testować, produkować, wytwarzać, w inny sposób pozyskiwać, posiadać lub gromadzić broń nuklearną lub inne nuklearne urządzenia wybuchowe; przekazywać komukolwiek lub nabywać od kogokolwiek taką broń lub urządzenia; używać lub grozić użyciem takiej broni; pomagać, zachęcać lub nakłaniać w jakikolwiek sposób kogokolwiek do jakichkolwiek działań zakazanych Państwom-Stronom tego Traktatu; pozwalać na stacjonowanie, instalację lub odpalenie broni nuklearnej lub nuklearnych urządzeń wybuchowych z ich terytorium lub terytorium znajdującego się pod ich jurysdykcją lub kontrolą. 

Wraz z przystąpieniem do Traktatu, każde państwo musi podać informację czy posiada broń nuklearną (Art. 2), a jeśli tak - musi ją unieszkodliwić i w określonym terminie zniszczyć (Art. 4). 

Traktat nakłada na państwa obowiązek udzielenia pomocy medycznej i psychologicznej osobom dotkniętym skutkami użycia lub testów broni nuklearnej, jak również podjęcie środków zaradczych w stosunku do skażonego środowiska naturalnego (Art. 6). 

Traktat jest pierwszym aktem prawnym o globalnym zasięgu, który jednoznacznie zakazuje wszystkim państwom posiadania broni nuklearnej (w przeciwieństwie do Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, który zakazywał tego jedynie państwom nienuklearnym) oraz bezwględnie zabrania groźby lub użycia jej (w opinii doradczej z 1996 r. MTS ostatecznie nie wykluczył użycia broni nuklearnej w „ekstremalnym okolicznościach samoobrony”: "in view of the current state of international law, and of the elements of fact at its disposal, the Court cannot conclude definitively whether the threat or use of nuclear weapons would be lawful or unlawful in an extreme circumstance of self-defence, in which the very survival of a State would be at stake", Opinia Doradcza MTS, par. 105E). 

Zgodnie z art. 15 (1) Traktatu, miał on wejść w życie po tym jak pięćdziesiąte państwo dokona jego ratyfikacji. 24 października br. państwem tym został Honduras, co powoduje, że Traktat wejdzie w życie 22 stycznia 2021 r. 

Mimo tego, że wydarzenie to nazywane jest nowym rozdziałem w dziejach rozbrojenia nuklearnego, to należy przypomnieć, że wśród Państw-Stron Traktatu nie ma dziewięciu najważniejszych państw, posiadających broń nuklearną, tj. USA, Rosji, Chin, Wielkiej Brytanii, Francji, Indii, Pakistanu, Korei Północnej i Izraela. 

Co ciekawe, stroną Traktatu nie jest także Japonia, mimo iż pozostaje jedynym państwem, które zostało zaatakowane za pomocą broni nuklearnej i wydawałoby się naturalne, że w tej sytuacji będzie wspierać rozbrojenie nuklearne. Japoński rząd jednak zdecydował się, jako wierny sojusznik, obrać ścieżkę USA, oficjalnie podnosząc, że Traktat nie ma sensu, w sytuacji, gdy wszystkie państwa posiadające broń nuklearną nie przystąpią do niego.