Komitet Praw Dziecka ONZ ocenił wykonanie przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach dziecka

W nawiązaniu do naszego wcześniejszego wpisu, należy odnotować opublikowanie na stronach internetowych Biura Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka Uwag końcowych (Concluding observations) Komitetu Praw Dziecka do ostatnich sprawozdań Polski. Co może zaskakiwać, to fakt, że dokument został zauważony również przez media ogólnopolskie. Niestety jednak uwaga została skupiona tylko na jednym fragmencie, uznanym przed przedstawicieli mediów za „kontrowersyjny” (zob. m.in. tu i tu). Komitet mianowicie, w kontekście prawa do tożsamości dziecka, dość lakonicznie wyraził zaniepokojenie brakiem regulacji prawnych oraz zwiększającą się liczbą tzw. okien życia, które pozwalają na anonimowe porzucenie dziecka (par. 20). Zdaniem Komitetu taka sytuacja narusza szereg postanowień Konwencji.

W tym kontekście Komitet wskazał na: art. 6 (prawo do życia), art. 7 (obowiązek niezwłocznego sporządzenia aktu urodzenia, prawo do nazwiska i obywatelstwa oraz - o ile to możliwe – prawo do poznania rodziców), art. 8 (prawo do zachowania i poszanowania tożsamości), art. 9 (warunki separacji dziecka od rodziców) oraz art. 19 (obowiązek podejmowania kroków w celu ochrony dziecka m.in. przed zaniedbaniem lub złym traktowaniem). W swojej rekomendacji Komitet wezwał Polskę do: likwidacji tzw. okien życia, wzmocnienia i promocji dotychczas istniejących alternatywnych rozwiązań oraz ewentualnego rozważania wprowadzenia możliwości poufnych (anonimowych) porodów w szpitalach. Taka instytucja funkcjonuje np. już blisko półtorej roku w Niemczech. W pierwszym roku jej funkcjonowania skorzystało z niej 95 kobiet. Rozwiązanie niemieckie przewiduje możliwość poznania tożsamości matki przez dziecko po osiągnięciu przez nie 16 roku życia. Zostawiając ocenę takich rozwiązań oraz omawianej propozycji Komitetu ekspertom, warto zauważyć, że po pierwsze stanowisko Komitetu nie jest niczym nowym. Podobne rekomendacje regularnie znajdują się w uwagach końcowych do sprawozdań innych państw gdzie istnieją analogiczne możliwości, pozwalające na anonimowe porzucenie dziecka. Po drugie natomiast, mając na uwadze praktykę Komitetu oraz literaturę przedmiotu, można mówić o zwiększonym zainteresowaniu, a w konsekwencji ewolucji prawa do tożsamości, w aspekcie prawa dziecka do poznania biologicznych rodziców.

Analizując pozostałą część obszernych, bo liczących 17 stron, Uwag końcowych należy zauważyć, że ich treść jest zasadniczo zgodna z tym, co można było przewidywać po analizie przebiegu wcześniejszych etapów procedury (lista pytań do udzielenia odpowiedzi pisemnej, przebieg dyskusji podczas spotkania z polską delegacją w dniu 18 września br.), a więc pokrywa się z naszymi przewidywaniami przedstawionym we wcześniejszym wpisie. W części zawierającej elementy pozytywne odnotowano zmiany w prawie krajowym oraz ratyfikację kilku umów międzynarodowych. Natomiast wśród obszarów zaniepokojenia zwrócono uwagę m.in. na problem dyskryminacji, sytuację dzieci-migrantów i bezpaństwowców oraz dzieci z niepełnosprawnościami, a także dostęp do i poziom służby zdrowia oraz systemu edukacji, czy też problem biedy i wykluczenia wśród dzieci. Polska została wezwana do podjęcia niezbędnych działań w celu implementacji wszystkich (zasadniczo dość ogólnie sformułowanych) rekomendacji Komitetu. 

Komitet wyznaczył termin na złożenie następnych sprawozdań (tj. połączonych odpowiednio piątego i szóstego) na początek 2020 r.

Podobnie jak w odniesieniu do uwag końcowych pozostałych ONZ-owskich Komitetów, także w tym przypadku ich faktyczne oddziaływanie i wpływ na prawo i praktykę polską zależą przede wszystkim od rozpowszechniania informacji o ich treści oraz nacisków na właściwe organy państwa (zarówno władzę wykonawczą, jak i ustawodawczą) ze strony organizacji pozarządowych i innych zainteresowanych podmiotów i grup. W pierwszej kolejności należy oczekiwać stosownych działań i inicjatyw opartych na przedmiotowych Uwagach końcowych ze strony Rzecznika Praw Dziecka.