22 czerwca 2017 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję 71/292, w której zwróciło się do MTS o wydanie opinii doradczej w sprawie konsekwencji prawnych oddzielenia archipelagu Czagos od Mauritiusa w 1965 r.
Zgromadzenie sformułowało w sumie dwa pytania do Trybunału.
Pierwsze pytanie dotyczy problemu, czy proces dekolonizacji Mauritiusa został zakończony zgodnie z prawem międzynarodowym, gdy Mauritius uzyskał niepodległość w 1968 r., po tym jak wyspy Czagos zostały odłączone od Mauritiusa przed uzyskaniem przez to państwo niepodległości. ZO odwołało się w tym miejscu do swoich wcześniejszych rezolucji dotyczących dekolonizacji i Mauritiusa (1514(XV), 2066(XX), 2232(XXI), 2357(XXII)). Warto przypomnieć, że rezolucje te m.in. nakazywały poszanowanie integralności terytorialnej i zakazywały częściowego lub całkowitego podziału państw kolonialnych (rezolucja 1514 (XV)), jak i wzywały Wielką Brytanię do niepodejmowania działań, które doprowadziłyby do rozczłonkowania terytorium Mauritiusa (rezolucja ZO ONZ 2066(XX)).
Drugie pytanie dotyczy konsekwencji prawnych wynikających z kontynuowania przez Wielką Brytanię sprawowania administracji nad wyspami Czagos, w tym w związku z uniemożliwieniem Mauritiusowi realizowania na wyspach Czagos programu ponownego osiedlania się rdzennej ludności tych wysp.
Prośba ZO ONZ o wydanie opinii doradczej jest jedynie kontynuacją trwającego wiele lat sporu o wyspy Czagos (który nadal zresztą budzi emocje - brytyjskie media piszą o „upokarzającej porażce”: por. z artykułem opublikowanym w The Guardian). Od 1810 r. (formalnie od 1814 r.) Mauritius (wraz z wyspami Czagos) był częścią kolonii brytyjskiej na Oceanie Indyjskim. Powstały na Mauritiusie ruch doprowadził do proklamacji niepodległości Mauritiusa w 1968 r. Niemniej jednak, trzy lata wcześniej, w 1965 r. Wielka Brytania, wbrew wyraźnym zobowiązaniom wynikających z rezolucji ZO ONZ, oddzieliła od swojej kolonii na Oceanie Indyjskim Wyspy Czagos, co spowodowało, że nowo powstałe państwo Mauritius nie obejmowało tego archipelagu. Brytyjczycy wykorzystali archipelag do celów militarnych, przekazując go w 1971 r. na potrzeby bazy wojskowej USA (do dzisiaj wykorzystywanej, m.in. do przesłuchań rzekomych terrorystów po 11 września 2001 r.). Aby było to możliwe, z największej z wysp archipelagu, Diego Garcia, wysiedlono ok. 1500 rdzennych mieszkańców.
Już raz sprawa wysp Czagos była rozpatrywana przed międzynarodowym organem sądowym – w 2015 r. Stały Trybunał Arbitrażowy wydał korzystny dla Mauritiusa wyrok.
Warto podkreślić również, że Wielka Brytania protestuje nie tylko przeciwko ewentualnym rozstrzygnięciom, które mogłyby wskazywać na bezprawność jej działań i nakazywać zwrot archipelagu, ale również podnosi, że spór o wyspy Czagos jest dwustronną sprawą, do rozwiązania między Wielką Brytanią a Mauritiusem, która nie została poddana pod jurysdykcję Trybunałowi. Wiele państw biorących udział w debacie na forum ZO ONZ również zwracało uwagę na to, że MTS w ogóle nie powinien zajmować się sporem, a prośba o wydanie opinii doradczej jest próbą obejścia normalnej procedury (podsumowanie debaty na forum ZO ONZ można znaleźć tu). ZO ONZ w żaden sposób nie odniosło się do tych zarzutów w rezolucji 71/292, odwołując się w preambule jedynie do instrumentów prawnych dotyczących dekolonizacji.
Warto śledzić rozstrzygnięcia MTS w tej sprawie, ponieważ oprócz znaczenia dla kwestii międzynarodowoprawnych związanych z okresem dekolonizacji, będą one miały z pewnością znaczenie również dla problematyki suwerenności państw (choć oczywiście wszystko zależy od tego jak Trybunał zinterpretuje pytania zadane przez ZO ONZ).
Autor: Agata Kleczkowska
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz