ICSID publikuje projekt rewizji Regulaminu i zasad arbitrażowych

W 2016 r. Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych (ICSID) rozpoczęło kilkuetapowe konsultacje w przedmiocie ewentualnej reformy Regulaminu arbitrażowego Centrum (o czym wspominaliśmy tutaj). 

Regulamin  uchwalono w 1967 r. i od tego czasu poddano go 4 seriom nowelizacji: w 1984 (m.in. możliwość zwracania się do sądów krajowych o zastosowanie środków tymczasowych), 1987 (wprowadzenie Instrumentu Dodatkowego), 2003 (kodyfikacja praktyki Sekretariatu) i 2006 roku. W tym ostatnim przypadku zainicjowano debatę nad kompleksową reformą Regulaminu (m.in. kwestie środków tymczasowych, zarzutów wstępnych, transparentności, mechanizmów odwoławczych itd.), co jedynie częściowo znalazło odzwierciedlenie w końcowym tekście nowelizacji (przede wszystkim wymogi przejrzystości wobec arbitrów, publiczne rozprawy, publikowanie wyroków, amicus curiae briefs. Aktualnie prowadzone prace wpisują się zatem w ten ostatni, szerszy kontekst.

Sekretariat ICSID najpierw wystosował do państw zaproszenie do udziału w konsultacjach. W styczniu 2017 r. konsultacje otwarto publicznie. Rezultaty konsultacji przedstawiono w skrótowej formie w listopadzie 2017. Na tej podstawie 2 sierpnia Sekretariat przesłał państwom, a wczoraj opublikował na stronie internetowej, dwa dokumenty: liczący 923 strony Working Paper oraz propozycje nowych tekstów skonsolidowanych. W dokumencie roboczym streszczono istotę wątpliwości zasygnalizowanych odnośnie do poszczególnych regulacji, podsumowano aktualną praktykę, a wreszcie przedstawiono propozycje i uzasadnienie ewentualnych zmian. Co ciekawe, nie we wszystkich przypadkach miałyby one przyjąć formę rewizji Regulaminu. Czasem sugerowano  deklaracje interpretacyjne czy zmianę praktyki traktatowej. W dokumencie zasygnalizowano wreszcie zmiany, których wprowadzenie wymagałoby rewizji Konwencji ICSID - ze względu na proceduralne trudności w tym zakresie Sekretariat nie formułował jednak odnośnych propozycji.

Poniżej przestawione zostały najważniejsze propozycje.

W  odniesieniu do wszystkich Regulaminów i zasad

• korekta językowa, w tym zwiększenie precyzji przekładów tekstu,
• ograniczenie kosztów i czasu postępowań m.in. poprzez wprowadzenie elektronicznego obiegu dokumentów.

W  odniesieniu do Regulaminu administracyjnego i finansowego

• zwiększenie elastyczności decyzyjnej Rady Administracyjnej ICSID.

W  odniesieniu do prawa instytucjonalnego

• doprecyzowanie wymogów w odniesieniu do pism wszczynających postępowanie arbitrażowe lub koncyliacyjne

W  odniesieniu do Regulaminu arbitrażowego ICSID

• obowiązek transparentności w zakresie finansowania przez podmioty trzecie (third-party funding),
• wzmocnione wymogi przejrzystości zmierzające do złagodzenia (konwencyjnego) rygoru uzyskania zgody obu stron na publikację wyroku,
• zezwolenie explicite na bifurkację postępowania (możliwość wydania wyroku wstępnego lub częściowego),
• wzmocnienie podstaw prawnych do zabezpieczenia przed trybunał  kosztów postępowania,
• rewizja procedury wyłączania arbitrów oraz wzmocnienie wymogów w zakresie bezstronności i niezależności arbitrów,
• nowe terminy procesowe,
• wprowadzenie postępowania w trybie przyspieszonym.

Zmiany Instrumentu Dodatkowego ICSID

• rozszerzenie zakresu dostępu do Instrumentu Dodatkowego na sytuacje gdy żadna ze strony nie jest państwem-stroną ICSID ani obywatelem (podmiotem) takiego państwa,
• udostępnienie Instrumentu Dodatkowego regionalnym organizacjom integracji gospodarczej (tzw. REIO),
• nowe zasady mediacji oraz znowelizowane zasady koncyliacji oraz postępowania dowodowego.

Teraz oba dokumenty będą przedmiotem kolejnych konsultacji, które odbędą się w różnych formach i miejscach na jesieni b.r. Na początku 2019 r. zebrane opinie mają zostać skonsolidowane i uporządkowane i, zależnie od ich zakresu oraz stopnia złożoności, w 2019 lub 2020 r. Sekretariat ma przedstawić propozycje nowelizacji, które przedłoży pod głosowanie państw-stron ICSID. 

Z punktu widzenia wkładu Polski w rozwój prawa międzynarodowego jest to jeden z przełomowych momentów, w którym o sile głosu nie decydują preferencje polityczne ale merytoryczne argumenty. Należały mieć nadzieję, że Polska wykorzysta szansę udziału w konsultacjach - mimo nie bycia stroną Konwencji o czym wspominaliśmy w kontekście przystąpienia doń Meksyku - włączy się w proces konsultacji z konstruktywnym komentarzem. Byłoby to szczególnie uzasadnione, gdyby przyjęta została propozycja rozszerzająca zakres dostępu do Instrumentu Dodatkowego.