Pierwszy polski wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO

Fot. Renata Markowska. 
Źródło: http://www.mkidn.gov.pl/pages/posts/szopkarstwo-krakowskie-na-liscie-unesco-9075.php

W czwartek, 29 listopada, Międzyrządowy Komitet ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO (Komitet), podczas w swojej 13. sesji w Port Louis na Mauritiusie (26 listopada - 1 grudnia), podjął decyzję o wpisie szopkarstwa krakowskiego na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości (Lista) (zob. tu). To pierwszy polski wpis do tego rejestru prowadzonego przez UNESCO, na mocy postanowień Konwencji UNESCO z 2003 r. w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, w celu wyróżnienia na arenie światowej praktyk i zjawisk z całego świata, które pomagają ukazać różnorodność dziedzictwa niematerialnego i podnieść świadomość na temat jego znaczenia. Wpisów na Listę dokonuje Komitet  podczas corocznych obrad. Szopkarstwo krakowskie to tradycyjne rzemiosło znane od XIX w. oraz praktyki społeczne z nim związane - wiedza i umiejętności przekazywane są z pokolenia na pokolenie przez mieszkańców Krakowa. Nabywanie umiejętności wykonywania szopki krakowskiej odbywa się w oparciu o przekaz rodzinny, obserwację uczestniczącą i relację mistrz - uczeń. Grupę twórców szopek łączy udział w konkursie na najpiękniejszą szopkę krakowską, który odbywa się co roku w grudniu. 

Polska złożyła wniosek nominacyjny w marcu 2017 r. (zob. tu).

Konwencja UNESCO z 2003 r. w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego weszła w życie w stosunku do Polski w dniu 16 sierpnia 2011 r. Odnosi się ona do ochrony współcześnie praktykowanych zjawisk kulturowych przekazywanych z pokolenia na pokolenie (m.in. tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego; sztuki widowiskowe i tradycje muzyczne; zwyczaje, obyczaje i obchody świąteczne; wiedza o przyrodzie i wszechświecie oraz związane z nią praktyki; umiejętności związane z tradycyjnym rzemiosłem). Konwencja UNESCO z 2003 r. określa obowiązki państw-stron zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Na poziomie krajowym państwa-strony zobowiązują się do podjęcia do niezbędnych środków w celu zagwarantowania ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego znajdującego się na ich terytorium. Środki te obejmują identyfikację niematerialnego dziedzictwa kulturowego istniejącego na jego terytorium, przyjęcie odpowiednich polityk, promocję edukacji itd. Poza tym przy podejmowaniu tych działań każde państwo musi dążyć do zapewnienia jak najszerszego udziału społeczności, grup oraz jednostek, które tworzą, utrzymują i przekazują takie dziedzictwo oraz angażują się aktywnie w zarządzanie nim (zob. informacje na stronie Narodowego Instytutu Dziedzictwa). Na poziomie międzynarodowym Konwencja UNESCO z 2003 r. wspiera współpracę międzynarodową, która obejmuje wymianę informacji i doświadczeń, wspólne inicjatywy oraz ustanowienie mechanizmu finansowego i eksperckiego pomocy innym państwom-stronom.

W odniesieniu do szopkarstwa krakowskiego Komitet UNESCO podkreślił jakość przygotowanego przez Polskę wniosku nominacyjnego, w szczególności sposób ochrony tego zjawiska kulturowego, w którym kluczową rolą odgrywają twórcy. Szopkarstwo krakowskie jest ściśle związane z Krakowem, wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1987 r. Twórcami szopek są przede wszystkim osoby zamieszkałe w Krakowie i jego okolicach, którzy swoją wiedzę, doświadczenie i pasję przekazują z pokolenia na pokolenie. 

Głównym koordynatorem merytorycznym prac nad wnioskiem była dr Hanna Schreiber z ISM UW (tu).

Polska, będąca od czerwca 2018 r. jednym z członków Komitetu UNESCO (zob. tu), podczas 13 sesji została wybrana na wiceprzewodniczącego tego organu konwencyjnego (zob. tu).

Więcej tu, tu, tu, tu i tu. 

Szopka krakowska wykonana przez Renatę, Edwarda i Marka Markowskich, która jest prezentowana na wystawie w katedrze Notre-Dame w Paryżu - fot. Andrzej Janikowski / Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
Źródło: http://www.mkidn.gov.pl