ICSID rejestruje skargę wniesioną przez wenezuelski "rząd" Guaidó

Na początku roku sygnalizowaliśmy liczne prawnomiędzynarodowe aspekty rozruchów w Wenezueli. W szczególności zainteresowało nas zachowanie rządów m.in. USA i Wlk. Brytanii, które określiliśmy mianem uznania antycypującego. Na koniec roku do tej wenezuelskiej sagi prawnej dopisany został kolejny frapujący epizod. Wszystko wskazuje na to, że ICSID przyjęło skargę "rządu" Guaidó o uchylenie wyroku arbitrażowego ConocoPhillips.

Zgromadzenie Ogólne wzywa Izrael do opuszczenia Wzgórz Golan

Na mocy Rezolucji A/RES/74/14 Zgromadzenie Ogólne ONZ uznało decyzję Izraela z 14 grudnia 1981 r. o ustanowieniu prawa, jurysdykcji i zarządu nad okupowanymi Wzgórzami Golan za bezprawną i prawnie bezskuteczną. Izrael został wezwany do wycofania  decyzji o aneksji oraz, ponownie, do opuszczenie terytorium okupowanego od 1967 roku. 

Prezydenta Donald Trump podpisuje oświadczenie
o uznaniu suwerenności Izraela nad Wzgórzami Golan, marzec 2019

Dla Apple, Krym jest rosyjski (przynajmniej w Rosji)

Najważniejszą, ale i najboleśniejszą dla Rosji konsekwencją nielegalnego użycia siły na Ukrainie i aneksji Krymu powinien być solidarnie wykonywany przez całą społeczność międzynarodową obowiązek nieuznawania tej sytuacji za legalną. Co to oznacza? Że państwa nie powinny importować towarów z Krymu, które są oznaczone jako pochodzące z Rosji, powinny traktować mieszkańców Krymu jak mieszkańców Ukrainy, nie rozmawiać z Moskwą na tematy gospodarcze dotyczące Krymu itd. Wiele państwa, zwłaszcza Unii Europejskiej, ale również Kanada czy Stany Zjednoczone, po aneksji wprowadziły sankcje i tak zmieniły zasady kontaktów z Rosją, aby obowiązek nieuznawania wprowadzić w życie. Inne państwa, jak Turcja czy Japonia, mimo że oficjalnie potępiły aneksję Krymu, nie zdecydowały się jednak na zmiany w relacjach z Rosją. Jest także grupa kilku państw (m.in. Kuba, Nikaragua, Wenezuela, Syria, Afganistan, Boliwia, Kirgistan), które uznały aneksję za legalną. 

Tak samo ważne jednak jak wywiązywanie się przez państwa z obowiązku nieuznawania jest zachowanie sektora prywatnego, który często dużo bardziej od samych państw ma wpływ na masową wyobraźnię i sposób postrzegania wydarzeń o znaczeniu geopolitycznym przez opinię publiczną. W tym kontekście na krytykę naraziła się ostatnio firma Apple. Rosja od dłuższego czasu naciskała na Apple Rus LLC, jedynego oficjalnego dystrybutora produktów Apple w Rosji, aby dokonał zmiany w aplikacjach pokazujących mapy i pogodę na urządzeniach Apple, tak, aby Krym oznaczony był jako część Federacji Rosyjskiej. Zdaniem Rosji, spółka była zobowiązana do wprowadzenia odpowiednich zmian na podstawie art. 19.10. rosyjskiego kodeksu przestępstw administracyjnych, który pozwala na nałożenie kary finansowej na podmioty, które naruszają „ustalone zasady nadawania lub używania nazw obiektów geograficznych” (anglojęzyczną wersję kodeksu można znaleźć tutaj).

Życzenia Świąteczne

Sytuacja Palestyny przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym

Fatou Bensouda, prokurator MTK, wydała własnie oświadczenie, w którym stwierdziła, że istnieją rozsądne podstawy aby kontynuować postępowanie wobec sytuacji Palestyny na podstawie art. 53 (1) Statutu. Uważa, że na Zachodnim Brzegu i we Wschodniej Jerozolimie i w strefie Gazy popełniono zbrodnie wojenne, a postępowanie jest dopuszczalne i nie ma powodów, aby przypuszczać, że takie postępowanie nie byłoby w interesie wymiaru sprawiedliwości. 

Przypomnijmy, że Palestyna sama złożyła zawiadomienie do Trybunału, Prokurator nie musi zatem występować do Trybunału o zatwierdzenie tego postępowania. Fatou Benosuda ze względu jednak na wątpliwości dotyczące jurysdykcji terytorialnej postanowiła wystąpić do Trybunału o rozstrzygnięcie tej kwestii, co pozwoli jej kontynuować postępowanie bez zbędnych kontrowersji i minimalizując ryzyko, że Trybunał uzna brak jurysdykcji na dalszym etapie postępowania.  

Szersza informacja: https://www.icc-cpi.int/Pages/item.aspx?name=20191220-otp-statement-palestine

Guest post: Bezprecedensowa, 14. sesja Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Bogocie (Kolumbia), 9-14 grudnia 2019 r.

Źródło: https://en.unesco.org/themes/intangible-cultural-heritage/14session

14 grudnia w Bogocie (Kolumbia), niezwykłym występem blisko 40 artystów opowiadających tańcem, dźwiękiem i światłem historię tego kraju na Plaza de Bolivar, zakończyła się 14. sesja Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, funkcjonującego na podstawie Konwencji UNESCO z 2003 r. w sprawie ochronyniematerialnego dziedzictwa kulturowego (Polska ratyfikowała Konwencję w 2011 r). Była to pierwsza sesja Komitetu, która odbyła się w regionie Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Spotkanie przez 6 dni prowadziła w trzech językach (hiszpańskim, francuskim i angielskim) María Claudia López Sorzano, Sekretarz Kultury Miasta Bogota. W ceremonii otwarcia 9 grudnia  wziął udział Prezydent Kolumbii Iván Duque Márquez i Dyrektor Generalna UNESCO Audrey Azoulay, razem z blisko tysiącem uczestników z całego świata, którzy mieli okazję wspólnie podziwiać kluczowe fragmenty Karnawału z Barranquilli, przygotowanego na scenie specjalnie na tę okazję (karnawał jest wpisany na Listę Reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO od 2008 r.).

Decyzje o nowych wpisach na Listę reprezentatywną co roku w grudniu podejmuje Komitet Międzyrządowy, składający się z przedstawicieli 24 państw, w tym obecnie także z Polski (kadencja 2018-2021). Decyzje podejmowane są po zaopiniowaniu wniosku o wpis przez Zespół Ewaluacyjny. Do 2018 r. na Liście znalazło się 429 wpisów, w tym, w roku ubiegłym, podczas 13. posiedzenia na Mauritiusie Komitet podjął decyzję o wpisaniu szopkarstwa krakowskiego jako pierwszego elementu dziedzictwa niematerialnego z Polski (zob. tu i tu).

Sprawa Gambia v. Myanma przed MTS

W listopadzie 2019 roku Gambia zainicjowała postępowanie przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości przeciwko Mjanmie (wniosek Gambii). Chodzi o zbrodnie popełnione przeciwko Rohindżom, o czym na blogu pisaliśmy wielokrotnie (ostatnio tu w kontekście postępowania toczącego się przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym).

Gambia zarzuca Mjanmie naruszenie Konwencji dotyczącej karania i zapobiegania zbrodni ludobójstwa, przy czym warto zaznaczyć, że oba państwa są stronami tej konwencji i nie składały zastrzeżeń dotyczących ewentualnej jurysdykcji. Obecnie w MTS toczą się wysłuchania wstępne. 

Polityczny kompromis ws. podpisania USMCA

Po upływie przeszło roku od ogłoszenia pomyślnego zakończenia negocjacji trójstronnego traktatu USA-Meksyk-Kanada USMCA (post tutaj), a po podpisaniu kolejnego porozumienia ws. rewizji postanowień USMCA, trzy państwa ogłosiły, że pokonano wszystkie przeszkody politycznych dla ratyfikacji traktatu. Tym samym, po 3 latach negocjacji, na początku przyszłego roku reżimu NAFTA powinien ustąpić miejsca USMCA.

Przeszkodę stanowił dotąd opór amerykańskiego Kongresu. Ceną za poparcie nowej wersji traktatu miało być podniesienie standardów ochrony praw pracowniczych - co budziło sprzeciw Meksyku - oraz ograniczenie zakresu ochrony praw własności intelektualnej z której korzystają koncerny farmaceutyczne (FT, Deal reached on revised USMCA trade pact).

Czy jednak USMCA niebawem nabierze mocy prawnej? W Izbie Reprezentantów udało się wypracować porozumienie ponad podziałami, co nie było oczywiste w sytuacji wszczętego postępowania impeachmentu prezydenta. W zdominowanym przez Republikanów Senacie pojawiła się natomiast sugestia odroczenia głosowania ws. traktatu po głosowaniu o usunięciu Donalda Trumpa z urzędu (Reuters, U.S., Canada and Mexico sign agreement - again - to replace NAFTA). Zresztą, nawet zanim porozumienie może zostać zagrożone w Kongresie USA, Meksyk podniósł zarzut, że Stany Zjednoczone próbują siłą faktów dokonanych (dialogu prezydent-Izba Reprezentatów) wymusić umieszczenie w protokole mechanizmów nieobjętych protokołem dodatkowym (FT, USMCA deal in question in dispute over labour inspectors).

Korea Północna ponownie na wojennej ścieżce

Na początku zeszłego tygodnia Korea Północna ogłosiła, że udało się jej przeprowadził „bardzo ważny test”. Nie poinformowano czego test dotyczył, choć spekuluje się, że mógł być to naziemny test silnika do wyrzutni satelitów lub międzykontynentalnego pocisku balistycznego. 

Nowe stałe oddziały Stałego Trybunału Arbitrażowego

W 2017 r. zwracaliśmy uwagę na wzrastającą aktywność Stałego Trybunału Arbitrażowego (STA) w  zakresie zawierania porozumień pozwalających prowadzenie arbitrażu, mediacji, koncyliacji, czy tworzenia komisji dochodzeniowych mogą być świadczone poza haską siedzibą Trybunału.

Szczególną kategorię współpracy stanowi tworzenie stałych zagranicznych oddziałów STA. Od 2010 r. jedynym takim miejscem był Mauritius, jednak zaledwie w ciągu miesiąca lista do wydłużyła się o dwie lokalizacje. W październiku b.r. podpisano porozumienie o powołaniu oddziału w Buenos Aires. Teraz zaś Trybunał poinformował o utworzeniu oddziału w Singapurze.

Rozszerzenie obecności STA niewątpliwie uświetni przypadające w tym roku 120-lecie powołania Trybunału.

Guest post: Europejski Trybunał Praw Człowieka – Federacja Rosyjska. Cz. 2: Wykonanie wyroku w sprawie Anczugow i Gładkow

Poniżej przedstawiamy drugi post z serii „Europejski Trybunał Praw Człowieka – Federacja Rosyjska”, pierwszy z nich dostępny jest tu. Kolejne posty będą ukazywały się w następnych tygodniach. 

Obradujący w dniach 23-25 września 2019r. Komitet Ministrów Rady Europy uznał, że wyrok ETPCz w sprawie Anczugow i Gładkow przeciwko Federacji Rosyjskiej został wykonany (zob. tu). Opublikowany komunikat o zakończeniu nadzoru Komitetu nad wykonaniem orzeczenia jest o tyle istotny, iż wyrok ten uprzednio na mocy wewnątrzkrajowej procedury badania dopuszczalności wykonywania orzeczeń strasburskich, został zakwestionowany przez rosyjski Sąd Konstytucyjny. 

***

Stan faktyczny sprawy dotyczył blankietowego zakazu biernego i czynnego prawa wyborczego dla osób pozbawionych wolności – w tym przypadku Siergieja Anczugowa oraz Władimira Gładkowa – więźniów skazanych za zabójstwo i inne ciężkie przestępstwa na karę śmierci, którą zamieniono następnie na karę piętnastu lat pozbawienia wolności. Dodajmy, że w prawie rosyjskim zakaz ten wprowadził przepis art. 32 cz. 3 konstytucji Federacji Rosyjskiej, który odnosi go do wszystkich kategorii osób osadzonych, bez względu na długość oraz przyczynę wymierzenia kary pozbawienia wolności. Kontekst „europejski” sprawy jest powszechnie znany (wyrok z dnia 4 lipca 2013r., skargi nr 11157/04 oraz 15162/05, tekst orzeczenia dostępny tu). Przypomnijmy, że w wyroku ETPCz stwierdził, że uniemożliwienie skarżącym głosowania w wyborach do Dumy Państwowej, wyborach prezydenckich oraz uzupełniających wyborach parlamentarnych przeprowadzanych w latach 2003-2008, a przypadających w okresie ich detencji w zakładzie karnym, stanowi naruszenie art. 3 Protokołu nr 1 do EKPCz, gwarantującego prawo do udziału w wyborach. Sama sprawa przypomina wcześniejsze rozstrzygnięcie ETPCz – Hirst przeciwko Wlk. Brytanii (wyrok z 30 marca 2004 r., skarga nr 74025/01), które dotyczyło zbliżonego stanu faktycznego, jednak nie obejmowało regulacji rangi konstytucyjnej (co podkreślił ETPCz w swym uzasadnieniu, wskazując również na inne różnice między tymi wyrokami).

Wojciech Wiewiórowski objął funkcję Europejskiego Inspektora Danych Osobowych

W zeszły piątek (6.12) dr Wojciech Wiewiórowski rozpoczął 5-letnią kadencję jako Europejski Inspektor Danych Osobowych. Wcześniej kandydatura dr Wiewiórowskiego została uzgodniona przez Parlament Europejski oraz Radę UE, a następnie Rada UE dokonała aktu mianowania.

Aktualną podstawą działania EIDO jest Rozporządzenie 2018/1725 w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii i swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia rozporządzenia (WE) nr 45/2001 i decyzji nr 1247/2002/WE, a w szczególności jego rozdział VI. Zgodnie z art. 52 ust. 2 rozporządzenia EIDO jest odpowiedzialny za zapewnienie, że podstawowe prawa i wolności osób  fizycznych, w szczególności prawo do ochrony danych, będą przestrzegane przez instytucje i organy Unii w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych. Szeroki katalog zadań EIDO został wskazany w art. 58 rozporządzenia i rozciąga się od monitoringu, przyjmowania skarg, działań doradczych i upowwszechniających wiedzę, aż po m.in. przyjmowanie zaleceń oraz przyjmowanie i zatwierdzanie standardowych klauzul umownych. 

USA pracują nad mechanizmem kontroli amerykańskich inwestycji powiązanych z zagranicznymi przeciwnikami

Amerykański Departament handlu rozpoczął konsultacje projektu rozporządzenia ws. Zabezpieczenia Technologii Informacyjnych i Komunikacyjnych oraz Łańcuchów Dostaw, mocą którego ustanowiony zostanie mechanizm kontroli zakupów technologii informacyjnych i komunikacyjnych oraz usług (ICTS) ze względów bezpieczeństwa narodowego. 

Kolejne Zgromadzenie Państw Stron Statutu MTK zakończone - w tle poprawka do art. 8

W dniach od 2-7 grudnia 2019 miało miejsce kolejne Zgromadzenie Państw Stron Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego. Oprócz tradycyjnych już rozmów o budżecie Trybunału, zasadzie komplementarności, wzmocnieniu Trybunału, zdecydowano się także na przyjęcie rezolucji dotyczącej poprawki do artykułu 8 statutu dotyczącej zbrodni głodzenia osób podczas niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych. 

Dla państw, które zdecydują się na przyjęcie poprawki (i tylko one będą nią związane) wprowadzony zostanie do artykułu 8 ustęp 2 e xix o treści analogicznej do regulacji artykułu 8 ust. 2 b xxv, z jedną różnicą, że ten ostatni odnosi się do postanowień Konwencji Genewskich. Te jednak nie dotyczą konfliktów niemiędzynarodowych, więc ten fragment został pominięty w proponowanej poprawce. 

Proponowana poprawka do zbrodni wojennych zalicza:

"zamierzone głodzenie osób cywilnych jako metoda prowadzenia działań wojennych poprzez pozbawianie tych osób środków niezbędnych do życia, w tym umyślne pozbawianie racji żywnościowych".

Zaproponowano również zmiany które wprowadzone zostaną do Elementów Zbrodni.

10 grudnia - Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka

Warto przypomnieć, że świętujemy dziś po raz kolejny Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka, upamiętniając w ten sposób 71 rocznicę uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Chcąc przypomnieć o dzisiejszej rocznicy, Sekretarz Generalna RE oraz Przewodnicząca Zgromadzenia Parlamentarnego RE wydały oświadczenie, w którym wskazały na ogromną rolą jaką na kontynencie europejskim odegrał w rozwoju praw człowieka przez ostatnie dziesięciolecia system Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Oprócz ogólnej oceny sytuacji poszanowania praw człowieka i wyzwań stojących przed państwami europejskimi warto w ich oświadczeniu zwrócić uwagę na wątek przystąpienia UE do EKPC. Może rok 2020, w którym będziemy świętować 70 - tą rocznicę uchwalenia Konwencji, będzie rokiem przełomowym w zakresie przystąpienia Unii do najważniejszej umowy międzynarodowej z zakresu ochrony praw człowieka w Europie? Miejmy nadzieję.   

WADA na 4 lata dyskwalifikuje Rosję ze światowego sportu

Komitet Wykonawczy Światowej Agencji Antydopingowej (WADA) jednogłośnie podjął decyzję o wykluczeniu Rosji z międzynarodowej współpracy sportowej na okres 4 lat (WADA, WADA Executive Committee unanimously endorses four-year period of non-compliance for the Russian Anti-Doping Agency). Tym samym przyjęte zostały rekomendacje niezależnego komitetu kontrolnego sprawdzającego działalność Rosyjskiej Agencji Antydopingowej. 

Przyjęcie tak drastycznych sankcji, po latach wspierania przez Rosję system dopingowego, było to możliwe dzięki wykorzystaniu kompetencji uzyskanych przez WADA w kwietniu 2018 r.

Decyzja Komitetu oznacza w szczególności:

Koniec WTO jakie znamy: kilka słów o kryzysie systemu rozstrzygania sporów

Wszystko wskazuje na to, że 10 grudnia 2019 r. zakończy się pewna era w historii Światowej Organizacji Handlu (WTO). Tego dnia upływa bowiem okres kadencji dwóch członków (Ujal Singh Bhatia oraz Thomas R. Graham) Organu Odwoławczego (AB), w efekcie czego jedyną osobą jaką pozostanie w jego składzie będzie sędzia Hong Zhao (Chiny). Co to oznacza i jak znaleźliśmy się w tym punkcie? 

AB pełni w systemie rozstrzygania sporów WTO funkcję sądu drugiej instancji. Każda ze stron, o ile jest niezadowolona z rozstrzygnięcia sporu na poziomi panelu, może złożyć apelację, którą rozstrzyga właśnie AB, obradując w trzyosobowym składzie. W jego skład wchodzi w sumie siedmiu członków wybieranych na 4-letnią kadencję, przy czym, by zagwarantować ciągłość funkcjonowania tego organu, termin ten upływa w innym momencie dla poszczególnych osób. Raporty AB są faktycznie ostateczne – muszą być co prawda zaakceptowane przez Organ ds. Rozstrzygania Sporów (DSB) ale odbywa się to automatycznie. Brak możliwości uformowania 3-osobowego składu powoduje jednak, że AB nie może rozpatrzyć żadnych nowych apelacji. Wystarczy więc by strona, która przegrała postępowanie w pierwszej instancji, złożyła apelację by doprowadzić do sytuacji, w której spór pozostanie nierozstrzygnięty. Oznacza to również, że druga strona sporu zostanie de facto pozbawiona możliwości egzekwowania swoich praw wynikających z członkostwa w organizacji. W sensie historycznym jest to więc powrót do sytuacji jaką mieliśmy do czynienia w GATT 1947 (traktatu który regulowała międzynarodowe relacje handlowe do czasu powołania WTO), kiedy to każdej stronie umowy przysługiwało prawo weta w stosunku do raportów paneli. 

Guest post: Kryzys finansowy WTO czasowo zażegnany?

Pod koniec listopada państwa WTO wypracowały wstępne porozumienie ws. finansowania organizacji na 2020 rok, tj. na połowę 2-letniego cyklu finansowego. Ceną za odblokowanie budżetu ma być drastyczna redukcja środków (87% i 95%) na rzecz Organu Apelacyjnego (członkowie Organu nie są funkcjonariuszami WTO a ekspertami). 

Ostateczna decyzja w sprawie budżetu WTO zostanie podjęta 9-11 grudnia, tj. w przeddzień daty paraliżu mechanizmu rozstrzygania sporów.

Raport NATO: media społecznościowe pozostają obojętne na masowe przypadki dezinformacji

Wg. raport Centrum Eksperckiego Komunikacji Strategicznej NATO FALLING BEHIND: HOW SOCIAL MEDIA COMPANIES ARE FAILING TO COMBAT INAUTHENTIC BEHAVIOUR ONLINE najważniejsze media społecznościowe takie jak Facebook i YouTube pozostają obojętne na powszechne praktyki zakładania fałszywych kont i fałszowania oznak zainteresowania promowanymi treściami (m.in. kupowanie "lików", fanów, komentarzy). Zjawisko jest masowe zarówno w życiu politycznym, jak i kształtowaniu wyborów konsumenckich.

Wnioski raportu zadają kłam publicznym deklaracjom m.in. spółek Facebook, Twitter i Google, które po ujawnieniu skali manipulacji w ostatnich amerykańskich wyborach prezydenckich zapowiedziały zdecydowaną walkę z tym niebezpieczeństwem. 

Raport Centrum - międzynarodowej organizacji wojskowej akredytowanej przy NATO - ukazuje się w czasie, gdy potentaci branży mediów społecznościowych prowadzą kampanię na rzecz samoregulacji, zaś Prezes Facebooka Mark Zuckerberg przekonuje że brak kontroli treści jest jego wkładem w walkę o wolność słowa.