Guest Post: Turcja została objęta amerykańskimi i europejskimi sankcjami

USA uruchomiły w stosunku do Turcji działanie sankcji nałożonych w ramach Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act. Przedmiotowa decyzja administracji zaskoczyła wielu obserwatorów; zakładali oni, że Prezydent Trump wstrzymuje ich wdrożenie mając jednak świadomość, że sankcje wejdą w życie, automatycznie, w 2021 (zobacz tu) .

Sankcjami została objęta, przede wszystkim, agencja rządowa Defence Industries (powołana do zakupów sprzętu i wyposażenia wojskowego) oraz wysocy funkcjonariusze administracji[1]. W ramach sankcji oprócz – wcześniejsze – wykluczenie Turcji z programu F-35 zostało uzupełnione o zakaz udzielania licencji eksportowych, pożyczek oraz kredytów na zakupy dokonywane przez Defence Industries oraz blokadę osobistych aktywów znajdujących się pod jurysdykcją amerykańską oraz zakaz wjazdu na terytorium USA objętych sankcjami funkcjonariuszy.

Objęcie członka Sojuszu sankcjami w ramach Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act jest bezprecedensowe[2]; Turcy zarzucają USA i aliantom podwójne standardy. Wskazują, że Grecja zakupiła system S-300 i pozostała bezkarna[3].

Zakup przez Turcję rosyjskiego przeciwlotniczego systemu rakietowy S-400[4] oznacza, częściowe, dopuszczenie Rosji do wojskowych informacji niejawnych NATO[5] oraz pojawienie się na terytorium członka Sojuszu systemu uzbrojenia rozpoznającego m.in. statki powietrzne aliantów jako „wroga” (szerzej tu ).

Sankcje ze strony USA w reakcji na zakup S-400 nie są jedynymi które obejmują Turcję; równoległe sankcje UE zostały podjęte w odpowiedzi na tureckie wiercenia w spornej strefie Morza Śródziemnego. UE objęła sankcjami tureckich funkcjonariuszy i podmioty uczestniczące w wierceniach[6] odkładając decyzje w sprawie sankcji związanych z zakupem broni z Rosji do czasu konsultacji z, nową, administracją USA[7].

Sankcje wpisane są w kontekst reakcji na politykę zagraniczną Turcji.  Od 2012 r. Turcja uczestniczy bezpośrednio w konflikcie zbrojnym na terytorium Syrii. W jego trakcie dochodziło do bezpośrednich wrogich działań pomiędzy tureckim i rosyjskim lotnictwem. W operacjach wojskowych doszło do zestrzelenia – przy wykorzystaniu sprzętu rosyjskiego – tureckiego myśliwca i zamordowania pilotów. W 2015 r. doszło do bezpośredniego starcia turecko-rosyjskiego w Syrii. Lotnictwo tureckie zestrzeliło Su-24. Asertywna reakcja rosyjska może doprowadzić do eskalacji konfliktu.  Już w listopadzie 2015 USA – na wniosek Turcji – rozmieściło samoloty w celu ochrony tureckiej przestrzeni powietrznej (zobacz tu ).

Turcja oficjalnie zadeklarowała solidarność z Azerbejdżanem w konflikcie zbrojnym pomiędzy Azerbejdżanem a Armenią toczonym w Górskim Karabachu pomiędzy 27/IX a 10/XI/2020.  Ömer Çelik, rzecznik partii Erdoğana, ogłosił, że „Armenia jest zaniepokojona solidarnością Turcji z Azerbejdżanem i produkuje kłamstwa przeciwko Turcji” – odrzucił zarazem zarzuty[8] o bezpośrednim zaangażowaniu militarnym w postaci pomocy wywiadowczej, dostaw sprzętu wojskowego oraz ułatwieniu w rekrutacji najemników (zobacz tu). Jednak syryjskie Obserwatorium Praw Człowieka udokumentowało śmierć co najmniej 541 syryjskich bojowników lub najemników walczących po stronie Azerbejdżanu, 14/XI poinformowano o śmierci dowódcy dywizji syryjskiej (tu i tu ). Rosja nie zareagowała oficjalnie na ingerencję na terytorium b. ZSRR. Jest to kolejny region, w którym może dojść do starcia Turcji z Rosją. Polityka proazerska nie ma również poparcia ze strony ani NATO, ani UE.

 Polityka zagraniczna nie jest jedyną, która stawia pod znakiem członkostwo Turcji w Sojuszu Północnoatlantyckim – przypadek Turcji nie jest jedynym którym stawia pod znakiem zapytania zdolność Sojuszu do przetrwania wobec wyzwań wewnętrznych.

Prof. dr hab. Jerzy Menkes

 

 Zob. także nasze posty nt.:

• sankcji USA nałożonych na Turcję w październiku 2019,
• sankcji UE nałożonych na Turcję w sierpniu 2019.

 

 

 

---

[1] Sankcjami indywidualnymi objęty został szef Agencji Ismail Demir oraz jej trzej funkcjonariusze.

[2] Przegląd wypowiedzi patrz T. Gumrucku, E. Erkoyun,  Erdogan says U.S. sanctions an attack on ally Turkey's rights. Reuters December 16, 2020 https://www.reuters.com/article/usa-turkey-sanctions-erdogan-int/erdogan-says-u-s-sanctions-an-attack-on-turkeys-rights-idUSKBN28Q1GD (cytują głównie Prezydenta Turcji) oraz Erdoğan questions US' NATO alliance with Turkey, condemns sanctions over S-400s. Daily Sabah Dec 16, 2020 https://www.dailysabah.com/politics/diplomacy/erdogan-questions-us-nato-alliance-with-turkey-condemns-sanctions-over-s-400s

[3] Grecja zakupiła system S-300 ca w 1999 r. Z systemu S-300 korzystają również inni członkowie Sojuszu i nie jest to jedyny rodzaj rosyjskiej broni znajdujący się na wyposażeniu wojsk Sojuszu (https://www.defenseworld.net/news/28313/Greek_S_300_Air_Defence_Systems_Provide_Cover_to_Turkish_S_400_ADS#.X9iDby3USlM). Zarzut różnego-niesprawiedliwego traktowania Grecji i Turcji przez USA-NATO a przede wszystkim UE jest prawdziwy. Przez wiele lat Turcja była/jest karana za działania, które w przypadku Grecji pozostawały bezkarne (czy nawet nagradzane). Powód jest niemoralny, ale racjonalny; decydowały o tym komunistyczne, prorosyjskie sympatie w Grecji i brak takowych w Turcji. „Marchewka” dawana Grecji zapobiegała znalezieniu się jej w sowieckiej/rosyjskiej strefie wpływów – Turcja jest antyrosyjska. 

[4] Turcja zakupiła system w 2017 r. za 2, 5 mld USD. Zakup był turecką reakcją na odmowę sprzedaży przez USA systemu Patriot (systemu obrony analogicznego do S-400.

[5] Wojskowi obawiają się, że system S-400 nauczy rozpoznawania samolotów F-35, czyli samolotów typu „stealth”.

[6] Patrz V. External Relations, Eastern Mediterranean punkty 29-35. European Council, Conclusions 10 and 11 December 2020. EUCO 22/20; https://www.consilium.europa.eu/media/47296/1011-12-20-euco-conclusions-en.pdf

[7] Szerzej patrz P. Wintour, EU leaders approve sanctions on Turkish officials over gas drilling. The Guardian 11 Dec 2020.

[8] Występowali z nimi politycy z Armenii i Francji (https://www.reuters.com/article/us-armenia-azerbaijan-putin-macron/france-accuses-turkey-of-sending-syrian-mercenaries-to-nagorno-karabakh-idUSKBN26L3SB).