Strony

sobota, 27 stycznia 2024

Zarządzenie MTS w sprawie środków tymczasowych - RPA v. Izrael

 Wczoraj Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości wydał na wniosek RPA zarządzenie w sprawie zastosowania środków tymczasowych w sprawie konfliktu w Strefie Gazy. RPA wszczęła postępowanie przeciwko Izraelowi w związku z jego rzekomymi naruszeniami zobowiązań wynikających z Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa w odniesieniu do Palestyńczyków na Strefie Gazy. RPA poprosiła o wskazanie środków tymczasowych w celu „ochrony przed dalszymi, poważnymi i nieodwracalnymi szkodami dla praw ludu palestyńskiego wynikającymi z Konwencji o ludobójstwie” oraz „zapewnienia, że ​​Izrael przestrzega swoich zobowiązań wynikających z Konwencji o ludobójstwie, aby nie angażować się w ludobójstwo, i zapobiegania oraz karania ludobójstwa”.

MTS zdecydował o zarządzeniu środków tymczasowych:

- Izrael ma podjąć wszystkie możliwe kroki aby zapobiec naruszeniom art. 2 konwencji w sprawie ludobójstwa;

- Izrael ma zapewnić natychmiastowy efekt tych kroków w stosunku do swoich żołnierzy;

piątek, 26 stycznia 2024

Ogłoszenia 26.01.2024 r.

1. Call for papers: Nottingham International Criminal Justice Conference (Nottingham, lipiec 2024 r.)
W dniach 8-9 lipca br. odbędzie się Nottingham International Criminal Justice Conference. Wystąpienia mogą dotyczyć zwłaszcza następujących tematów:
- International criminal justice and its crises
- New developments in international criminal law and practice
- Keeping the international criminal justice machine running: procedure, processes and the grease that keeps the wheels turning
- Beyond the ICC: international criminal justice within domestic jurisdictions - International criminal justice’s blindspots
- An international criminal justice for the present and for the future?
- Teaching international criminal law
Zainteresowani udziałem powinni przesłać abstrakt proponowanego  wystąpienia (do 300 słów) do 17 marca.   
W ograniczonym zakresie Organizatorzy mogą pokryć koszty podróży niektórych uczestników.
Więcej informacji do znalezienia tutaj.

2. Call for papers: A multi-disciplinary take on the role of the judiciary in the law of the sea (Utrecht, listopad 2024 r.)
W dniach 21-22 listopada br. na Uniwersytecie w Utrechcie odbędzie się konferencja "A multi-disciplinary take on the role of the judiciary in the law of the sea".
Przykładowo, wystąpienia mogą odpowiadać na następujące pytania:
  • How have UNCLOS tribunals defined their jurisdiction and what justifications have been offered or implied in that connection?
  • How do States parties to the Convention view the approaches the judiciary has entertained in this respect and what impact, if any, have these approaches had on the litigation strategies of States?
  • How do the approaches of UNCLOS tribunals impact the Convention’s development and its interaction with the broader legal landscape for ocean governance?
Zgłoszenia (abstrakt 400-600 słów wraz z biogramem do 200 słów) należy przesyłać do 29 lutego br.
Planowana jest publikacja pokonferencyjna.
W ograniczonym zakresie Organizatorzy mogą pokryć koszty podróży i zakwaterowania niektórych uczestników.
Więcej informacji do znalezienia tutaj.

czwartek, 25 stycznia 2024

Ogłoszenie postanowienia MTS o zastosowaniu środków tymczasowych w sprawie RPA v. Izrael

 W piątek 26 stycznia 2024 r. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości ogłosi swoje zarządzenie o zastosowaniu środków tymczasowych na wniosek Republiki Południowej Afryki w sprawie stosowania Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa w Strefie Gazy (RPA przeciwko Izraelowi). 

Republika Południowej Afryki zwróciła się do Trybunału o wskazanie środków tymczasowych w celu „ochrony przed dalszymi, dotkliwymi i nieodwracalnymi skutkami dla praw narodu palestyńskiego zgodnie z Konwencją o ludobójstwie” oraz „aby zapewnić przestrzeganie przez Izrael jego zobowiązań wynikających z Konwencji o ludobójstwie, aby się nie angażować w popełnianie ludobójstwa oraz zapobiegać ludobójstwu i je karać”.

Posiedzenie publiczne odbędzie się o godz. 13,  w Pałacu Pokoju w Hadze, podczas którego sędzia Joan E. Donoghue, przewodnicząca MTS, przeczyta postanowienie Sądu.

Więcej na temat sprawy: na stronie MTS. 

Pisaliśmy już o tej sprawie tutu, oraz tu.


środa, 24 stycznia 2024

Wcześniejsze zwolnienie Radislava Krsticia?

Zbrodniarz wojenny Radislav Krstić, który został skazany przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii (MTKJ) między innymi za zbrodnię ludobójstwa stara się o wcześniejsze zwolnienie z  kary pozbawienia wolności. Odbył już 2/3 zasądzonej kary i w związku z tym przysługuje mu taka możliwość, o ile jego wniosek zostanie oceniony pozytywnie.  

Krstić składał już prośby o wcześniejsze zwolnienie kilkakrotnie, nigdy jeszcze nie zostały one rozpatrzone pozytywnie, ze względu na wagę popełnionych zbrodni (Krstić odbywa karę pozbawienia wolności za ludobójstwo w Srebrenicy) i niedostateczne oznaki rehabilitacji. Do jesieni zeszłego roku Krstić przebywał w więzieniu w Piotrkowie Trybunalskim, ale w Polsce według decyzji sądu mógł jedynie odbywać karę 25 lat pozbawienia wolności, jak przewidywały poddane wówczas ocenie przepisy Kodeksu Karnego. Obecnie przebywa on w United Nations Detention Unit czekając na przydzielenie nowego miejsca do odbycia reszty kary, chyba że Residual Mechanizm (który, przypomnijmy, zastąpił dwa trybunały ad hoc: MTKJ i MTKR) przychyli się do jego prośby o wcześniejsze zwolnienie. 

Obecny wniosek o wcześniejsze zwolnienie, z 19.01.2024 znajduje się tu. Zobacz więcej na stronie Mechanizmu: https://www.irmct.org/en.


piątek, 19 stycznia 2024

Ogłoszenia 19.01.2024 r.

1. Call for papers: Międzynarodowa konferencja naukowa "Unia Europejska - teraźniejszość i przyszłość w obliczu kryzysów i reform" (czerwiec 2024 r.)
W dniach 13-14 czerwca 2024 r. w Instytucie Prawa, Ekonomii i Administracji Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie odbędzie się w trybie hybrydowym międzynarodowa konferencja naukowa "Unia Europejska - teraźniejszość i przyszłość w obliczu kryzysów i reform".
Więcej informacji można znaleźć tutaj.
Zgłoszenia należy przesyłać do 29 lutego 2024 r.

2. Call for papers: Międzynarodowa konferencja „Od soft law do wiążących regulacji. Jak wdrażać i egzekwować CSDDD. Wnioski z funkcjonowania niemieckich i francuskich regulacji w sprawie należytej staranności w zakresie praw człowieka” (Warszawa, styczeń 2024 r.)
W dniu 26 stycznia br. na Uniwersytecie Warszawskim odbędzie się konferencja „Od soft law do wiążących regulacji. Jak wdrażać i egzekwować CSDDD. Wnioski z funkcjonowania niemieckich i francuskich regulacji w sprawie należytej staranności w zakresie praw człowieka”.
Wszyscy zainteresowani biernym uczestnictwem mogą zgłosić swój udział za pośrednictwem formularza rejestracyjnego.

środa, 17 stycznia 2024

Kilka gorzkich uwag o ręcznym sterowaniu nauką

O patologiach związanych z systemem punktowania czasopism i wydawnictw naukowych na przykładzie prawa międzynarodowego publicznego i nie tylko - serdecznie zapraszamy do zapoznania się z artykułem prof. Karoliny Wierczyńskiej oraz dr Wojciecha Burka - redaktorów naszego bloga, który ukazał się niedawno na łamach "Rzeczpospolitej": https://www.rp.pl/opinie-prawne/art39692181-burek-wierczynska-kilka-gorzkich-uwag-o-recznym-sterowaniu-nauka


piątek, 12 stycznia 2024

Ogłoszenia 12.01.2024 r.

1. Call for papers: Brazilian Journal of Criminal Procedure
Redakcja Brazilian Journal of Criminal Procedure zaprasza do przesyłania zgłoszeń do numeru specjalnego czasopisma pt. “Digital evidence of core crimes and human rights abuses: new actors and new standards of investigation”
Więcej informacji na temat problematyki numeru można znaleźć tutaj.
Artykuły należy przesyłać do 21 lipca br.

2. Call for papers: Ljubljana Law Review
Redakcja Ljubljana Law Review zaprasza do przesyłania zgłoszeń do kolejnego numeru czasopisma.
Artykuły należy nadsyłać do 17 czerwca br.
Więcej informacji można znaleźć tutaj.

Dlaczego Polska powinna uważnie przyglądać się postępowaniu RPA v. Izrael?

 29 grudnia 2023 r. RPA rozpoczęła postępowanie przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości przeciwko Izraelowi zarzucając Izraelowi czyny ludobójcze, jak i brak podjęcia działań na rzecz ich zapobieżenia. Na kilkudziesięciu stronach RPA Skrupulatnie wskazała:

- na szereg wypowiedzi władz izraelskich, które mogą wskazywać na cele ludobójcze

- na efekty operacji w Gazie i różne działania, które mogłyby mieć charakter aktów ludobójczych

- na szereg raportów, wystąpień organów międzynarodowych potwierdzających niebezpieczeństwo popełnienia ludobójstwa.

Jednak w niniejszym poście chciałam odpowiedzieć w kilku punktach, dlaczego Polska powinna uważnie przyglądać się temu postępowaniu. Ano dlatego iż:

1. Naruszenie zakazu ludobójstwa jest naruszeniem normy erga omnes, a więc także wymierzonym w Polskę, która jest stroną Konwencji z 1948 r. w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa.


2. Naruszenie zakazu ludobójstwa to naruszenie normy peremptoryjnej, a ciężkie naruszenie takiej normy uruchamia obowiązki państw trzecich (czyli także Polski), aby podjęły działania na rzecz zatrzymania tego typu naruszeń (tu warto wspomnieć o wystąpieniach przedstawicieli RPA, którzy przepraszali, że wniosek do MTS złożyli tak późno).

3. Toczące się postępowanie (równolegle z innymi postępowaniami  jak Gambia v. Mjanma; Kanada, Holandia v. Syria otwiera drogę do potwierdzenia praw procesowych państw bezpośrednio nie dotkniętych skutkami danych naruszeń, czyli także Polski.

4. Sprawa dotyczy interpretacji konwencji w sprawie ludobójstwa, której stroną jest Polska, a więc automatycznie należy rozważać możliwość interwencji.

5. A propos interwencji - interweniujemy w innej sprawie dot. ludobójstwa, czyli Ukraina v. Rosja, a więc zapoznanie się z argumentami stron jest kluczowe.

6. Sprawa dotyczy ram dopuszczalnej reakcji na bezprawne, rażące naruszenie prawa (zbrodnie z 7.10.) i dotyka problemu samoobrony, okupacji, sposobu prowadzenia działań zbrojnych - to są wszystko kwestie kluczowe z punktu widzenia państwa polskiego, a Polska miała ogromne zasługi co do klaryfikacji niektórych norm i warto by o ich interpretację w dobrej wierze się upominała.

7. W konflikcie, którego dotyczy sprawa, ofiarami po obu stronach byli i są Polacy - państwo polskie powinno więc bronić ich praw także i w kontekście toczącego się postępowania.

8. Trwają obrady Zgromadzenia Ogólnego ONZ, gdzie państwa odnoszą się do sytuacji na Bliskim Wschodzie i sprawa postępowania przed MTS jest publicznie dyskutowana przez przedstawicieli większości państw świata.

9. Ta sprawa jest kluczowa, jeśli chodzi o ocenę skuteczności prawa międzynarodowego i jeśli Polska chce być konsekwentna we wspieraniu roli prawa międzynarodowego, to to jest moment by wyrazić wsparcie dla trybunału i oświadczyć, że każda decyzja będzie zaakceptowana przez Polskę. Trybunał jest obecnie pod ogromną presją, takie wsparcie jest konieczne.

10. Toczą się inne postępowania w sprawie sytuacji w Palestynie - procedura opinii doradczej, sprawa przeniesienia ambasady USA do Izraela - rozstrzygnięcie tych kwestii też ma znaczenie dla polskiej dyplomacji.


P.S. dodam jeszcze, że już 1. dzień ustnego wysłuchania w sprawie środków tymczasowych to były fajerwerki argumentacji prawniczej, na sali są legendy prawa międzynarodowego.

poniedziałek, 8 stycznia 2024

Polska przystępuje do Prokuratury Europejskiej (EPPO)

5 stycznia 2024 roku, Minister Sprawiedliwości poinformował o złożeniu notyfikacji Polski o zamiarze uczestnictwa we wzmocnionej współpracy w zakresie Prokuratury Europejskiej ustanowionej na mocy rozporządzenia z 2017 roku

Prokuratura Europejska (EPPO) ma swoje umocowanie prawne w art. 86 TFUE a swoją działalność rozpoczęła 1 czerwca 2021 roku. Kompetencja EPPO jest ograniczona względem prokuratur państw członkowskich i ma charakter uzupełniający. Obejmuje przestępstwa na szkodę interesów finansowych UE (nie tylko „VAT-owskie”) - są  to nadużycia finansowe (powyżej 10 000 EUR), korupcja, pranie pieniędzy, sprzeniewierzenie lub transgraniczne wyłudzenia VAT w kwocie powyżej 10 mln EUR. Co do zasady EPPO jest właściwa w sprawach określonych w dyrektywie PIF – a więc głównie w przestępstwach dotyczących nadużyć przy wykorzystaniu funduszy unijnych. Działania EPPO mają charakter transgraniczny i opierają się na współpracy międzynarodowej m.in. z takimi agencjami UE jak Europol czy Frontex.

Prace nad ukształtowaniem EPPO trwały od 2013 roku, a Polska brała w nich aktywny udział.  EPPO została stworzona w ramach wzmocnionej współpracy, więc uczestnictwo w niej nie jest obowiązkowe dla państw członkowskich. Dotychczas Polska należała do grupy 5 państw, które nie przystąpiły do tej współpracy (razem z Danią, Irlandią, Szwecją i Węgrami). Każde z tych państw może dołączyć w dowolnym momencie. Decyzja poprzedniego rządu o nieprzystępowaniu do wzmocnionej współpracy w zakresie ścigania przestępstw przeciwko interesom finansowym UE, była trudna do zrozumienia.

W wyniku decyzji aktualnego rządu, po rozpatrzeniu przez Komisję Europejską polskiej notyfikacji (KE ma na to 4 miesiące), polski prokurator dołączy do Kolegium EPPO (ciała decyzyjnego działającego w oparciu o zasadę kolegialności) jako jeden z prokuratorów europejskich. Do EPPO dołączą także delegowani prokuratorzy europejscy prowadzący śledztwa w Polsce w imieniu tej instytucji.

Choć EPPO jest wciąż młodą instytucją, może już pochwalić się licznymi postępowaniami (zgodnie z raportem z 2022 roku, EPPO otrzymała 3318 zgłoszeń i wszczęła 865 dochodzeń, odpowiadających szkodom szacowanym na 9,9 mld euro). Po skutecznym dołączeniu Polski, na pewno usłyszymy również o działaniach prowadzonych w związku z przestępstwami finansowymi związanymi z naszym państwem.

 

niedziela, 7 stycznia 2024

Guest Post: O kontrowersyjnych praktykach wydawniczych… ponownie

 

Ponad cztery lata temu (w październiku 2019 r.) na łamach bloga „PPM” Prof. Jacek Skrzydło z Uniwersytetu Łódzkiego zamieścił oświadczenie, które pozwolę sobie zacytować w całości (mimo że wciąż jest dostępne online, wraz z wartościową dyskusją). Prof. Skrzydło oświadczył wówczas:

Nakładem Zakładu Graficznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ukazała się monografia autorstwa p. dr Samanty Kowalskiej „Zasada pro homine – konceptualizacja i zastosowanie w kontekście międzynarodowej ochrony praw człowieka”, Poznań 2019. Na prośbę p. dr Samanty Kowalskiej napisałem recenzję wydawniczą, której konkluzja została sformułowana w następujący sposób: "książka nadaje się do publikacji pod warunkiem wyeliminowania wytkniętych błędów. Tylko pod takim warunkiem włożony przez Autorkę nakład pracy zostanie właściwie spożytkowany".

Zakres oraz charakter zastrzeżeń zgłoszonych przeze mnie jako recenzenta był znaczny. Książka została jednak opublikowana bez zwracania się do mnie o kolejną recenzję; zostałem natomiast wskazany jako recenzent monografii, co może sugerować czytelnikom, że monografia uzyskała bezwarunkowo pozytywną ocenę. W związku z powyższym czuję się w obowiązku zwrócić uwagę, że nie mogłem stwierdzić, czy moje uwagi do pierwotnej wersji książki p. dr Samanty Kowalskiej zostały przez Nią uwzględnione przed oddaniem monografii do druku, a wytknięte błędy – rzeczywiście wyeliminowane.

 

Ponieważ znalazłem się w niemal identycznej sytuacji, co Prof. Skrzydło, postanowiłem pójść tym samym torem. Odczuwam bowiem duży dyskomfort, figurując jako recenzent wydawniczy książki, której manuskrypt zrecenzowałem – na zlecenie Wydawnictwa Naukowego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie – z oceną końcową: „praca nadaje się do publikacji po uwzględnieniu uwag recenzenta”, a jednocześnie mając świadomość, że książka ukazała się w zasadzie bez wykorzystania moich uwag i wprowadzenia zmian (wyjąwszy częściowe wykorzystanie sugestii co do tytułu). Rzecz dotyczy książki pana dra Kamila Strzępka pt. „Status prawny i interpretacja Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności”, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2023 (ss. 234).

Mógłbym w tym miejscu przytaczać tezy recenzji, tylko pytanie brzmi: po co? Pytanie ma szerszy wymiar: po co wydawnictwa zwracają się o recenzje naukowe, skoro potem z nich nie korzystają i praca ukazuje się bez uwzględnienia istotnych zastrzeżeń merytorycznych? Nie twierdzę, że wydawnictwo (bądź autor) muszą zgadzać się z każdym zastrzeżeniem – ostatecznie każdy podpisuje się pod tym, co napisał i ponosi za to odpowiedzialność. Nie znam treści recenzji drugiego z recenzentów, ale jeżeli co najmniej jeden z dwóch wyraził daleko idące wątpliwości i sformułował 3 strony uwag, w tym co do struktury pracy, jej zakresu, treści i związku niektórych rozdziałów z tematem, to wydawnictwo powinno albo „wymóc” na autorze konieczne poprawki, albo zrezygnować z moich „usług”. Ewentualnie opublikować książkę, a moją recenzję np. na stronach wydawnictwa (praktyka w Polsce nieznana). Oczywiście, „at the end of the day”, nie można zabronić żadnemu wydawnictwu drukowania tego, co chce. Jednak od wydawnictw naukowych mamy prawo wymagać więcej.

Nie będę w tym miejscu ponownie recenzował książki pana dra Strzępka. Wspomnę jedynie, że o ile zajmowanie się interpretacją Europejskiej konwencji praw człowieka ma moim zdaniem głęboki sens, o tyle pisanie o jej „statusie prawnym w prawie wewnętrznym RP” – już mniejszy, bo gdzie tu problem naukowy? 

W podsumowaniu mojej recenzji wydawniczej napisałem:

„Recenzowane opracowanie dotyczy ważnego zagadnienia dotyczącego stosowania EKPC jako umowy międzynarodowej, tj. problemu jej interpretacji, a konkretnie reguły ogólnej wykładni określonej w KWPT. W recenzji wskazano na problemy z zakresem pracy w świetle jej tytułu. W obecnym kształcie treść pracy wykracza poza jej tytuł w stopniu uniemożliwiającym rekomendację pracy do publikacji. Niezależnie od wskazanych wyżej powodów, publikacja pracy w tej wersji naraziłaby Autora/Autorkę na falę krytyki, tymczasem praca ma potencjał i po niezbędnych modyfikacjach i uzupełnieniach może stanowić wartościowe dzieło. (…)”

Muszę przyznać, że moja wiara w sens recenzji wydawniczych została mocno nadwątlona. Ponieważ w dzisiejszych czasach nieustannie ktoś o coś apeluje, to i ja nie będę odstawał: apeluję do wydawnictw naukowych i P.T. Autorów/Autorek, aby szanowali i traktowali poważnie opinie recenzentów, skoro zwracają się do nich o recenzje.

 

Dr hab. Michał Balcerzak

prof. UMK w Toruniu i Uniwersytetu Szczecińskiego

piątek, 5 stycznia 2024

Ogłoszenia 5.01.2024 r.

1. Call for papers: The Canadian Yearbook of International Law
Redakcja The Canadian Yearbook of International Law zaprasza do nadsyłania tekstów do kolejnego numeru czasopisma.
Artykuły należy przesyłać do 31 stycznia.
Więcej informacji można znaleźć tutaj.

2. Call for papers: The European Green Deal: Screening for Sustainability (Lund, kwiecień 2024 r.)
W dniach 29-30 kwietnia br. na Uniwersytecie w Lund odbędą się warsztaty pt. "The European Green Deal: Screening for Sustainability".
Podczas wydarzenia omówione mają zostać następujące tematy:
  • The European Green Deal and the EU taxonomy for sustainable activities
  • Do no significant harm: origins, interpretations and effects
  • The EU Corporate Sustainability Due Diligence Directive
  • Human rights and environmental due diligence: Implications of EU policies and measures outside the EU
  • The role of litigation: Public participation, access to justice, and environmental defenders
  • New frontiers: Technologies, regulations and financial mechanisms
  • What next for the European Green Deal and Sustainability Screening?
Zgłoszenia (abstrakt do 500 słów) należy przesyłać do 15 lutego na adres sustainability@jur.lu.se.

3. Call for papers: The ICC as Justice Hub, Pragmatic Complementarity and Domestic ICL Enforcement (Tilburg, czerwiec 2024 r.)
W dniach 13-14 czerwca br. na Uniwersytecie w Tilburgu odbędzie się konferencja pt. "The ICC as Justice Hub, Pragmatic Complementarity and Domestic ICL Enforcement".
Wystąpienia mogą dotyczyć m.in. następujących zagadnień:
1. The ICC: Justice Hub or Apex Court?;
2. Critical perspectives: the blind spots of universal jurisdiction prosecutions (e.g. selective justice, questions of legitimacy and legality);
3. Prosecuting core crimes as transnational crimes (e.g. terrorism, human trafficking);
4. Horizontal complementarity: where is the best place to prosecute UJ crimes?;
5. ICL and the crimmigration lens: immigration fraud, refugee exclusion, and deportation as alternatives to criminal prosecution;
6. How do prosecutors decide? Jurisdictional and evidentiary thresholds; small fish or big fish?
Zgłoszenia (abstrakt do 500 słów) należy przesyłać do 15 stycznia br.
Organizatorzy pokrywają koszty zakwaterowania i podróży. Istnieje również możliwość udziału online.
Więcej informacji można znaleźć tutaj.

Wysłuchania publiczne w sprawie zastosowania środków tymczasowych w sprawie RPA v. Izrael przed MTS

 W następnym tygodniu (11-12.01) w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości odbędą się wysłuchania publiczne dotyczące zastosowania środków tymczasowych w  postępowaniu wszczętym przez Republikę Południowej Afryki przeciwko Izraelowi w dniu 29 grudnia 2023 r.

 Republika Południowej Afryki złożyła wniosek wszczynający postępowanie przeciwko Izraelowi w sprawie rzekomego naruszenia przez Izrael jego zobowiązań wynikających z Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa  w stosunku do Palestyńczyków zamieszkujących Strefę  Gazy (pisaliśmy o tym 2 dni temu).

Wysłuchania będą poświęcone wnioskowi RPA, która wnosi o zastosowanie środków w celu „ochrony przed dalszymi, poważnymi i nieodwracalnymi naruszeniami dla praw osób należących narodu palestyńskiego na mocy Konwencji o ludobójstwie” oraz „zapewnienie przestrzegania przez Izrael jej zobowiązań wynikających z Konwencji o ludobójstwie". Każde Państwo strona Konwencji ma obowiązek zapobiegania zbrodni i karania jej popełnienia. Przypomnijmy, że stronami konwencji są 153 państwa, w tym Izrael od 1950 a RPA od 1998 roku. 

Więcej na stronie Trybunału.


wtorek, 2 stycznia 2024

RPA pozywa Izrael przed MTS

 Pod koniec ubiegłego roku, 29 grudnia 2023 roku, Republika Południowej Afryki (RPA) złożyła wniosek o wszczęcie postępowania przeciwko Izraelowi przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości (MTS). Podstawą skargi jest domniemane naruszenie zobowiązań wynikających z Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa, poprzez działania i zaniechania Izraela w stosunku do Palestyńczyków („grupy narodowej, rasowej i etnicznej”) w Strefie Gazy (artykuł IX Konwencji). Ponadto, RPA twierdzi, że w szczególności od 7 października 2023 roku, Izrael nie podejmował odpowiednich środków by zapobiec ludobójstwu i podżeganiu do niego.

Skarga ta przywołuje na myśl sprawę Gambia przeciwko Mjanmie (skarga z listopada 2019), o której pisaliśmy tu. Podobnie, podstawą skargi jest Konwencja o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa, a samo państwo wnoszące nie jest bezpośrednio związane z sytuacją, która jest przedmiotem skargi. Świadczy to o realizacji przez państwa zobowiązań o charakterze erga omnes. Działanie to ma również wymiar symboliczny, gdyż RPA odwołuje się w swojej skardze do polityki apartheidu (zinstytucjonalizowanego systemu dyskryminujących przepisów, polityk i praktyk) prowadzonej od 75 lat przez Izrael, podczas gdy sama posiada „dotkliwe doświadczenia z przeszłości związane z systemem apartheidu” (para 13 skargi RPA).

Co istotne, RPA złożyła również wniosek o zastosowanie środków tymczasowych na podstawie art. 41 Statutu MTS. Z postanowienia w sprawie Gambia przeciwko Mjanmie wiemy już, że by Trybunał mógł orzec co do środków tymczasowych wystarczające jest uznanie, że:

  1. akty będące podstawą skargi są objęte zakresem Konwencji,
  2. Palestyńczycy w Strefie Gazy stoją w obliczu realnego i bezpośredniego ryzyka ludobójstwa w przyszłości i w czasie, gdy sprawa jest w toku (para 30 i 65 postanowienia).

Zatem na tym etapie nie jest koniecznie udowodnienie ludobójczego zamiaru, co za pewne będzie największym wyzwaniem w tym postępowaniu.

O głosach sytuacji w Gazie, w tym głosach wskazujących na uzasadnienie takiej skargi pisaliśmy tu

Choć stan faktyczny obydwu spraw (w Mjanmie i w Strefie Gazy) jest odmienny, warto obserwować stanowiska państw składane przed MTS, które ukazują ich opinio iuris co do rozumienia zbrodni ludobójstwa jak np. wspólne stanowisko Danii, Francji, Niemiec, Holandii i Wielkiej Brytanii. W kontekście ludobójczego zamiaru warto zwrócić uwagę na para 41 (metody fizycznej zagłady inne niż zabójstwa), para 67-71 (działania przeciwko dzieciom), para 72-74 (przymusowe wysiedlenia).

Guest Post: Rosja skarży 37 państw (w tym Polskę) do ICAO

W dniu 10 października 2023 roku rosyjski MSZ zakomunikował uruchomienie mechanizmu rozstrzygania sporów przed Międzynarodową Organizacją Lotnictwa Cywilnego (ICAO) w odniesieniu do 37 państw (w tym Polski), które w związku z rosyjską agresją przeciwko Ukrainie zdecydowały o zamknięciu przestrzeni powietrznej dla rosyjskich statków powietrznych i rosyjskich przewoźników lotniczych, nakładając także zakaz na dostawę części zamiennych. Strona rosyjska uważa, że podjęte kroki mają charakter nielegalny (unlawful unilateral restrictive measures of a discriminatory nature).

W ramach rozdziału XVIII Konwencji chicagowskiej z 1944 roku, Rada ICAO jest władna do rozstrzygania sporów pomiędzy członkami ICAO w zakresie zastosowania bądź wykładni Konwencji oraz ich załączników.

Od decyzji Rady przysługuje stronom sporu środek odwoławczy albo do ad hoc trybunału arbitrażowego bądź Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej (czyli na podstawie tzw. jurysdykcji transferowanej do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości) (art. 84).

Sprawa będzie najprawdopodobniej orbitować wokół dwóch kwestii. Pierwsze zagadnienie to pytanie o legalność selektywnego zamknięcia przestrzeni powietrznej dla wszystkich statków powietrznych danego państwa. Konwencja chicagowska potwierdziła zasadę wyłącznej i całkowitej suwerenności państwa we własnej przestrzeni powietrznej. Konwencja docelowo gwarantuje wolność przelotu statków powietrznych nieużywanych w regularnej międzynarodowej służbie lotniczej (art. 5). Ponadto, sama Konwencja pozwala państwom na zamykanie przestrzeni powietrznej w oparciu o szeroką dyskrecjonalność, związaną np. z bezpieczeństwem narodowym, jednak na zasadzie jednolitości (art. 9).

Jeżeli uznać, że selektywne zamknięcie przestrzeni powietrznej jest naruszeniem norm międzynarodowego prawa lotniczego, to pojawi się pytanie o uznanie działań 37 państw jako wykonywanie środków odwetowych. Z pewnością podniesione zostanie nader ciekawe zagadnienie legalności środków odwetowych dokonywanych przez państwa trzecie (third-party countermeasures) w odniesieniu do naruszenia zobowiązania erga omnes i normy ius cogens. 

Autor: dr Mateusz Piątkowski