Źródło: https://www.artatlaw.com/latest-articles/the-proposed-eu-regulations-on-the-import-of-cultural-goods
W czwartek, 27 czerwca, weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/880 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wprowadzania i przywozu dóbr kultury (dalej: rozporządzenie importowe). Celem tego instrumentu prawa wtórnego UE jest zapewnienie skutecznej ochrony przed nielegalnym handlem dobrami kultury oraz przed ich utratą lub zniszczeniem, ochrona dziedzictwa kulturowego ludzkości, a także zapobieganie finansowaniu terroryzmu oraz praniu pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży zagrabionych dóbr kultury. Rozporządzenie to ma zastosowanie m.in. do rękopisów, inkunabułów, książek i archiwów wytworzonych lub odkrytych poza UE. Nie dotyczy ono natomiast dóbr kultury, które powstały lub zostały odkryte na obszarze celnym Unii. Większość przepisów rozporządzenia będzie miało zastosowanie dopiero od 2025 r. Co do zasady, instrument ten zakazuje importu do UE dóbr kultury, które zostały wywiezione z kraju, w którym zostały wytworzone lub odkryte, z naruszeniem przepisów tego kraju, przy czym stwierdza się, że kraj ten często różni się od kraju wywozu. Jest to pierwszy kompleksowy instrument prawa UE służący ochronie dziedzictwa kultury państw spoza wspólnego obszaru celnego.
Przez lata działania Wspólnot Europejskich oraz UE w sferze ochrony dóbr kultury koncentrowały się głównie na ochronie skarbów narodowych państw członkowskich przed nielegalnym wywozem. Konflikty w Iraku i Syrii oraz gwałtowny rozwój nielegalnego obrotu przedmiotami zabytkowymi pochodzącymi z tych krajów wpłynęły na zmianę priorytetów. W tym kontekście przyjęto szereg instrumentów, których celem jest ograniczenie obrotu zabytkami pochodzącymi z tych krajów i zwalczanie przestępczości związanej z tym procederem (w szczególności zob. rozporządzenie Rady (WE) nr 1210/2003 z dnia 7 lipca 2003 r. dotyczące niektórych szczególnych ograniczeń w stosunkach gospodarczych i finansowych z Irakiem oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 2465/96, rozporządzenie Rady (UE) nr 36/2012 z dnia 18 stycznia 2012 r. w sprawie środków ograniczających w związku z sytuacją w Syrii oraz uchylające rozporządzenie (UE) nr 442/2011 oraz rozporządzenie Rady (UE) nr 1332/2013 z dnia 13 grudnia 2013 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 36/2012 w sprawie środków ograniczających w związku z sytuacją w Syrii). Nowe rozporządzenie importowe stanowi odpowiedź na globalną walkę z terroryzmem oraz intensyfikację działań zmierzających do powstrzymywania przestępstw przeciwko dobrom kultury, o czym już wielokrotnie pisaliśmy na blogu m.in. w kontekście działań UNESCO (tu i tu), Rady Bezpieczeństwa NZ (tu, tu, tu i tu) oraz Rady Europy (tu).
Jak już wskazywaliśmy (zob. tu) propozycja przyjęcia nowych przepisów unijnych o skutku bezpośrednim została przedstawiona przez Komisję Europejską w 2017 r. w ramach realizacji Europejskiej Agendy Bezpieczeństwa oraz planu działania (Action Plan) mającego na celu zintensyfikowanie walki z finansowaniem terroryzmu. Zamiar przygotowania projektu nowego rozporządzenia został również ogłoszony we wspólnym komunikacie Komisji Europejskiej i Wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa "W kierunku strategii UE na rzecz międzynarodowych stosunków kulturalnych". Na szczeblu globalnym inicjatywę tę należy również postrzegać w świetle deklaracji przywódców grupy G-20 z dnia 8 lipca 2017 r., w której potwierdzono wspólne stanowisko tych państw w zakresie walki z alternatywnymi źródłami finansowania terroryzmu, w tym grabieżą i przemytem dóbr kultury. Sam zaś proces legislacyjny trwał aż do wiosny tego roku. Przyjęcie rozporządzania importowego stanowiło także jedno z celów Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego 2018 (ERDK) - inicjatywy UE, stanowiącej odpowiedź na globalne działania związane z jednoczesną komercjalizacją, udostępnianiem i ochroną dziedzictwa kulturowego, jako obszaru szczególnie istotnego z punktu widzenia rozwoju społecznego i ekonomicznego świata (zob. decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/864 z dnia 17 maja 2017 r.; zob. tu).
Główne elementy nowego systemu kontroli wwozu dóbr kultury są następujące:
Po pierwsze, rozporządzenie importowe wprowadza wspólną unijną definicję "dóbr kultury" obejmującą szeroki zakres obiektów, w tym znaleziska archeologiczne, pozostałości zabytków, rękopisy i rzadkie książki, dzieła sztuki, kolekcje, rzadkie okazów fauny i flory, znaczki, meble i instrumenty muzyczne.
Po drugie, rozporządzenie ma zastosowanie do przywozu dóbr kultury spoza UE. Nie ma ono zastosowania do: (i) dóbr kultury, które wracają do UE w ciągu trzech lat od ich wcześniejszego wywozu; (ii) dóbr kultury spoza UE przywożonych i zatrzymywanych w celu bezpiecznego przechowywania przez organ publiczny w UE; lub (iii) czasowego przywozu dóbr kultury do UE w celu ich konserwacji, ekspozycji lub przeprowadzenia badań.
Po trzecie, importerzy dóbr kultury spoza UE będą musieli złożyć wniosek do organów państwa członkowskiego, do którego dobra kultury są albo przywożone, albo wprowadzane do swobodnego obrotu lub objęte systemem celnym, o wydanie pozwolenia na przywóz, zawsze gdy takie przedmioty: (i) pochodzą z wykopalisk archeologicznych lub odkryć archeologicznych na lądzie lub pod wodą; lub (ii) są elementami zabytków historycznych lub stanowisk archeologicznych; oraz (iii) są starsze niż 250 lat.
Po czwarte, wnioski wwozowe będą składane za pośrednictwem systemu elektronicznego, a importer będzie musiał przedstawić dowody potwierdzające, że dobra kultury zostały zgodnie z prawem wywiezione z kraju, w którym: (i) zostały pierwotnie wytworzone lub odkryte; lub (ii) w którym znajdowały się przez okres dłuższy niż pięć lat, jeżeli kraj, w którym zostały wytworzone lub odkryte, nie może być ustalony w sposób wiarygodny lub opuściły ten kraj przed dniem 24 kwietnia 1972 r., tj. przed wejściem w życie konwencji UNESCO dotyczącej środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury (konwencja paryska z 1970 r.).
Po piąte, dobra kultury wwożone do UE, które są starsze niż 200 lat, ale które nie wchodzą w zakres systemu pozwoleń na przywóz opisanego powyżej, są dopuszczone do przywozu tylko wtedy, gdy importer złoży za pośrednictwem systemu elektronicznego oświadczenie, zgłaszające zgodny z prawem wywóz dóbr kultury z kraju, w którym zostały pierwotnie wytworzone lub odkryte lub w którym znajdowały się przez okres dłuższy niż pięć lat, jeżeli kraju, w którym zostały wytworzone lub odkryte, nie można w sposób wiarygodny ustalić lub jeśli opuściły one ten kraj przed dniem 24 kwietnia 1972 r. (tj. przed wejściem w życie konwencji paryskiej z 1970 r.).
Po szóste, sankcje za wszelkie naruszenia tego rozporządzenia zostaną ustanowione przez same państwa członkowskie UE ("przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające"). Przewiduje się, że będą one obejmować m.in. zajęcie przez organy celne dóbr kultury spoza UE, w przypadku gdy nie można przedstawić dowodu, że przedmioty te zostały wywiezione zgodnie z prawem.
Tak jak wspominano na wstępie rozporządzenie importowe to pierwszy kompleksowy system ochrony dóbr kultury przed niezgodnym z prawem wwozem dóbr do UE. Z jednej strony, budzi ono jednak szereg obaw co do skuteczności jego postanowień w praktyce państw członkowskich UE. Z drugiej strony, przedstawiciele rynku sztuki wskazują na możliwe utrudnienie obrotu, związane z dłuższymi niż dotychczas procedurami celnymi.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz