USA wspierają demokratyczne protesty w Hongkongu, Chiny grożą konsekwencjami

Prezydent Trump podpisał właśnie Hong Kong Human Rights and Democracy Act of 2019 w związku z demokratycznymi protestami, które odbywają się w Hongkongu od marca 2019 r. (nasze posty tu, tu i tu). Zgodnie z ustawą, Sekretarz Stanu USA ma co roku przedstawiać raport dotyczący autonomii Hongkongu, w tym przestrzegania praworządności i praw człowieka. Jednocześnie aresztowanie czy jakiekolwiek postępowanie o podłożu politycznym wszczęte przeciwko mieszkańcom Hongkongu ubiegającym się o wizytę wjazdową do USA nie może być samodzielną podstawą do odmówienia wjazdu. Akt pozwala również USA na nakładanie indywidualnych sankcji na osoby odpowiedzialne za naruszenia praw człowieka w Hongkongu. Sankcje te obejmują m.in. blokowanie aktywów, zakaz wjazdu na terytorium USA czy cofnięcie już przyznanej wizy.

Guest post: Polemika do tekstu "Bardzo kosztowny prezent"

20/XI/2019 w Gazecie Wyborczej został opublikowany artykuł Dawida Warszawskiego pt.: Bardzo kosztownyprezent. W tekście Autor przemieszał informacje prawdziwe, fałszywe i komentarz (analizy, prognozy etc.). Informacje fałszywe dotyczą prawa międzynarodowego (charakterystyki prawnej jego norm, zarówno ich treści normatywnej jak i mocy wiążącej) i te informacje chcę sprostować. Podawanie informacji fałszywych na temat kwestii podstawowych jest społecznie szkodliwego i to podwójnie. Po pierwsze dlatego, że szkodliwe jest samo w sobie głoszenie nieprawdy. Po drugie dlatego, że Gazeta Wyborcza i Autor artykułu swoją renomą uwiarygadniają nieprawdę. Przykre jest również to, że Gazeta Wyborcza (Autor, redaktor naczelny i kierownik działu) nie zareagowała na zwrócenie uwagi, akceptując nierzetelność.

Prokurator MTK zajmie się zbrodniami popełnionymi wobec Rohindżów

W zeszłym tygodniu - 14.11.19 Izba Przygotowawcza MTK upoważniła Prokurator Fatou Bensoudę do wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie domniemanych zbrodni popełnionych w ramach jurysdykcji Trybunału w Bangladeszu i Mjanmie. Bangladesz jest stroną Statutu, natomiast Mjanma nie - ale już w zeszłym roku Trybunał wydał decyzję, w której uznał, że posiada jurysdykcję i może przebadać "deportację" mniejszości muzułmańskiej Rohindża z Mjanmy do Bangladeszu, pomimo że Mjanma nie jest stroną Statutu Rzymskiego. Stało się tak, ponieważ zbrodnie, których dokonano (deportacje, wysiedlenia) przekraczały granice tego państwa, miały swój początek w Mjanmie, a rezultat następował już na terenie Bangladeszu.

Pisaliśmy o tym tu.

Nabywanie statusu posła do Parlamentu Europejskiego a prawo państw członkowskich – opinia rzecznika generalnego w sprawie katalońskiego separatysty

Równolegle z kontrowersjami dotyczącymi sposobu złożenia ślubowania przez marszałka seniora – Antoniego Macierewicza, podczas 1. posiedzenia Sejmu IX kadencji (część komentatorów zarzuca nieważność ślubowania, w związku z brakiem wypowiedzenia słowa „ślubuję” w odpowiednim momencie), Rzecznik Generalny TSUE – Maciej Szpunar wydał opinię w sprawie dotyczącej m.in. konsekwencji braku złożenia ślubowania przez posła-elekta do Parlamentu Europejskiego wybranego z Hiszpanii, z regionu Katalonia (C-502/19 Oriel Janqueres Vies).   

Guest post: Europejski Trybunał Praw Człowieka – Federacja Rosyjska. Cz. 1: Wolność zgromadzeń

Relacje między Europejskim Trybunałem Praw Człowieka (ETPCz) a Federacją Rosyjską, zwykle przedstawiane w kontekście sprawy spółki Jukos oraz niewykonywania tego orzeczenia, mogą sprawiać wrażenie negowania przez państwo rosyjskie i jego sądy dorobku orzeczniczego ETPCz. Niewiele miejsca w literaturze poświęca się zagadnieniu wpływu tego orzecznictwa na system prawny Federacji Rosyjskiej. Niniejszy post otwiera cykl tekstów będących próbą udzielenia odpowiedzi na pytanie jakie znaczenie posiada obecnie dla państwa rosyjskiego orzecznictwo ETPCz. Cykl podzielony na cztery części stanowi przegląd wybranych orzeczeń bądź wydarzeń z ostatniego półrocza. Obejmuje trzy posty informacyjno-sprawozdawcze oraz podsumowanie analizujące obecną sytuację. 

*** 

Przywrócenie 25 czerwca 2019 r. członkostwa rosyjskiej delegacji w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy, poprzedziło wydanie przez rosyjski Sąd Konstytucyjny interesującego orzeczenia. W postanowieniu z 18 czerwca 2019r. Sąd Konstytucyjny z jednej strony dokonał liberalnej wykładni rosyjskiego prawa o zgromadzeniach, z drugiej zaś w uzasadnieniu wyroku odwołując się do orzecznictwa strasburskiego, podjął próbę nawiązania „dialogu” z ETPCz (tekst orzeczenia w języku rosyjskim dostępny tu).

USA proponują Meksykowi pomoc w walce z kartelami narkotykowymi

Kiedy 5 listopada w ataku w Meksyku zginęło 9 amerykańskich obywateli, ostrzelanych przez jeden z karteli narkotykowych, prezydent Trump napisał na Twitterze, że rząd USA jest gotowy pomóc Meksykowi „toczyć wojnę z kartelami narkotykowymi”. Dodał także, że „Jeśli Meksyk potrzebuje lub poprosi o pomoc w pozbyciu się tych potworów, USA są gotowe, chętne i są w stanie zaangażować się i wykonać tę pracę szybko i efektywnie. (…) Czasami potrzebujesz armii, aby pokonać armię!”. Biały Dom nie potwierdził do tej pory, że propozycja prezydenta Trumpa dotyczyła możliwości wysłania do Meksyku amerykańskich żołnierzy.

USA wypowiadają Porozumienie Paryskie

Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami jeszcze z 2017 (o których pisaliśmy tu), 4 listopada Stany Zjednoczone formalnie wypowiedziały Porozumienie Paryskie. Odbyło się to w pierwszym możliwym terminie, czyli po trzech latach od wejścia z życie Porozumienia. Stany Zjednoczone przestaną być stroną Porozumienia za rok, czyli w listopadzie 2020 r, już po zbliżających się wyborach prezydenckich. Do tego czasu teoretycznie możliwe jest jeszcze cofnięcie notyfikacji.

Konferencja: The crisis of multilateral international order: causes, dynamics and consequences

 

European Society of International Law – SGH Warsaw School of Economics – Kozminski University – Institute of Law Studies Polisch Academy of Sciences 

Joint Conference, Warsaw, 22-23 November 2019

The Crisis of Multilateral International Order: Causes, Dynamics and Consequences

Registration: https://multicrisis.konfeo.com

Programme

Friday (22 November 2019)

9.00-9.20 Opening of the Conference

ESIL President, Prof. Photini Pazartzis (National and Kapodistrian University of Athens)

9.20-10.10 Keynote address: Prof. Mary Footer (University of Nottingham, UK), The Multilateral International Order - Reports of its Death are Greatly Exaggerated + discussion

10.10-10.20 Break

10.20-11.50 Panel 1: Multilateralism in Crisis – General Approaches

Chair: Andrzej Jakubowski (PAS Institute of Law Studies, PL)

Oleksandr Vodiannikov (OSCE, UKR), Crisis of trust in contemporary multilateralism: International order in times of perplexity

Maria Varaki (King’s College, UK), Revisiting the 'crisis' of international law

Sean Butler (University College Cork, IRL), Believing is seeing: Normative consensus and the crisis of institutional multilateralism

11.50-12.15 Coffee break

12.15-13.45 Panel 2: Crisis of International Institutions

Chair: Paolo D. Farah (West Virginia University, USA)

Frederick Cowell (University of London, UK), A state beyond shame: Reputation cost mechanisms in international institutions and the crisis of multilateralism                         

Piotr Uhma (Pedagogical University of Krakow, PL), The OSCE as a multilateral organization – how relevant today?

Richard Burchill (TRENDS Research & Advisory, UAE), When a crisis creates opportunities: The Belt and Road Initiative as an emerging multilateral project

13.45 – 14.45 Lunch

14.45-16.15 Panel 3: International Courts and Tribunals

Chair: Michał Kowalski (Jagiellonian University, PL)

Christopher Lentz (UN International Residual Mechanism for Criminal Tribunals, NL), State withdrawals of jurisdiction from an international adjudicative body                                  

Vassilis Pergantis (Aristotle University of Thessaloniki, GR), The advent and fall of trust as a cornerstone of judicial review in multilateral cooperation regimes: A cautionary tale

Gregor Maucec (iCourts, DK), The resilience of onternational courts in the age of authoritarian pushback

16.15-16.40 Coffee break

16.40-18.10 Panel 4: Use of Force/IHL/Collective Security/Non-proliferation

Chair: Patrycja Grzebyk (University of Warsaw, PL)

Karolina Wierczyńska (PAS Institute of Law Studies, PL), ICC in crisis: From extraterritorial jurisdiction to the threat to sovereignty of states

Rafael Zelesco Barretto (Escola de Guerra Naval, BR), The crisis of multilateralism in the law on international use of force

Richard Kilpatrick (College of Charleston, USA), The fragmentation of trade sanctions targeting Iran

20.00-23.00: Conference dinner (by invitation only)

Saturday (23 November 2019)

09.30-11.00 Panel 5: International Human Rights/ICC

Chair: Veronika Bilkova (Institute of International Relations, CZ)

Andrea Carcano (University of Modena, IT), Assessing the promise of international criminal justice in a multipolar world. Time to lower expectations and/or to revisit assumptions?

Szymon Zaręba (PAS Institute of Law Studies, PL), Council of Europe and Russia: Emerging from a crisis or heading towards a new one?

Cristiano d’Orsi (University of Johannesburg, RSA), The legal protection of the people ‘on the move’ in Africa: An exception to the crisis of multilateralism?

11.00-11.25 Coffee break

11.25-12.15 Keynote address: Prof. Malgosia Fitzmaurice (Queen Mary University of London, UK), The Crisis of Multilateralism, Treaties and International Environmental Law Regime? + discussion

12.15-13.15 Lunch break

13.15-15.00 Panel 6: International Economic Law I

Chair: Łukasz Gruszczyński (Kozminski University, PL)

Jessica Lawrence (Central European University, HU), We have never been ‘multilateral’: The rhetoric of universal values in international trade law

Csongor Nagy (University of Szeged, HU), The national security exception and the world trade order’s legal crisis: Would judicialization provide an answer?

Magdalena Słok-Wódkowska (University of Warsaw, PL), How rules-based trade regime can adjust to digital transformation – regionalism, multilateralism or plurilateralism?

Paolo D. Farah (West Virginia University, USA), The Belt and Road Initiative and the Multilateral Trading System

15.00-15.25 Coffee break

15.25-17.00 Panel 7: International Economic Law II

Chair: Marcin Menkes (Warsaw School of Economics, PL)

Ewa Żelazny (University of Leicester, UK), The EU’s reform of the investor-state dispute resolution system: A bilateral way towards multilateralism?

Richard Ouellet (Université Laval, CA), From the multilateral law-making process to the regional contract-treaty processes: From free trade agreements to managed trade agreements

Stella Langner (University of Düsseldorf, DE), Multilateralism in international tax law: A novel tool to prevent tax avoidance?

17.00-17.20 Concluding remarks

Reforma UNCITRAL arbitrażu inwestycyjnego: centrum doradcze, kodeks etyki i finansowanie przez podmioty trzecie

Za nami 38. posiedzenie III Grupy Roboczej UNCITRAL ws. reformy arbitrażu inwestycyjnego. Z ogólnej debaty na temat koncepcji reformy zaczynają się wyłaniać pierwsze zagadnienia szczegółowe oraz szkice reform.

Pracom Grupy Roboczej dotychczas przyglądaliśmy się: w lipcu 2017, grudniu 2017, listopadzie 2018 i kwietniu 2019.

Zakres i plan prac

Zgodnie z programem przedmiotem obrad był przede sposób przeprowadzenia reformy (Document A/CN.9/WG.III/WP.166). Czy ma się to odbywać:

1. w drodze instytucjonalnej tj. przez powołanie multilateralnego centrum doradczego wzorowanego na Advisory Centre on WTO Law (ACWL), mechanizmu odwoławczego-rewizyjnego, czy wreszcie permanentnego międzynarodowego sądu inwestycyjnego;
2. poprzez rewizję mechanizmu wyłaniania arbitrów i przyjęcie kodeks etyki arbitrażowej;
3. w drodze wzmocnienia kontroli państw-stron nad reżimem traktatowym (m.in. w drodze deklaracji interpretacyjnych) oraz wpływu państw na kształtowanie linii interpretacyjnej;
4. przez zapobieganie i łagodzenie sporów m.in. dzięki wzmocnieniu roli mediacji, stworzeniu instytucji ombudsmana inwestycyjnego, wzmocnieniu wymogów wyczerpania krajowych środków zaskarżenia, oddalaniu powództw oczywiście bezzasadnych, możliwości konsolidacji postępowań i szerszemu umożliwieniu wnoszenia powództw wzajemnych;
5. podniesienie efektywności procedur i lepsze zarządzanie kosztami postępowania.

Rewizja Regulaminu MTS

21 października b.r. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości zrewidował swój Regulamin.

Wprowadzone zmiany w szczególności objęły:

• sposób powoływania i odwoływania Sekretarza Trybunału (art. 22, 23, 29),
• potwierdzenie kompetencji Trybunału do uchylenia lub modyfikacji środków tymczasowych z własnej inicjatywy (art. 76),
• nową redakcję dotychczasowego art. 79, którego rozbicie na trzy jednostki redakcyjne (art, 79, 79 bis, 79 tier) ma ukrócić wątpliwości odnośnie do kompetencji Trybunału w odniesieniu do zagadnień wstępnych podejmowanych z własnej inicjatywy lub na wniosek stron.

Ostatniej rewizji Regulaminu dokonano w 2005 r., a łącznie - z aktualnymi - dokument nowelizowano pięciokrotnie.

Poprawki nabrały mocy prawnej z dniem ogłoszenia.

Bosco Ntaganda skazany na 30 lat pozbawienia wolności

W lipcu b.r. Międzynarodowy Trybunał Karny uznał, że Bosco Ntaganda jest winny popełnienia zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości w Ituri, Republice Demokratycznej Konga w latach 2002-2003 (pisaliśmy o tym między innymi tu ) i potwierdził jego winę w odniesieniu do wszystkich stawianych mu zarzutów (18). 

Dziś Trybunał zdecydował o wymiarze kary, która wynosi od 8 do 30 lat za kolejne popełnione zbrodnie, w sumie więc Ntaganda ma odsiedzieć 30 lat, przy czym odjęty zostanie okres, który już spędził w areszcie (6 lat). 

Więcej na stronie Trybunału, zaś wyrok znajduje się tu.

Grabowska (lub TVP Info) vs Safjan - jak to jest z tymi sędziami narodowymi w sądach międzynarodowych

Media donoszą, że w związku z odczytaniem wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE przez prof. Marka Safjana, na polskiego sędziego wylała się fala krytyki. W TVP Info puszczono nagranie z Panią Profesor Genowefą Grabowską, na którym Pani Profesor mówi: "Wszędzie w przepisach obowiązuje zasada, że sędzia narodowy nie uczestniczy w rozpoznawaniu sprawy, która płynie z jego kraju.". Głos z offu dopowiada: "Tak stanowi prawo międzynarodowe". Ponieważ nagranie robi furorę w internecie, prof. Grabowska jest internacjonalistką (choć obecnie częściej w mediach jest przedstawiana jako konstytucjonalistka), a to jest blog internacjonalistów, warto pewne rzeczy sprostować.

Obowiązkowe lekcje religii sprzeczne z EKPC

Lekcje religii - temat powracający w kolejnej odsłonie przed ETPC, tym razem w odniesieniu do Grecji, która jest ostatnim krajem europejskim z obowiązkowymi lekcjami religii prawosławnej i obrzędem ścięcenia ministrów w czasie ceremonii zaprzysiężenia. 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami lekcje religii są tam obowiązkowe w ramach szkolnictwa podstawowego i ponadpodstawowego. Możliwość wystąpienia przez rodziców o zwolnienie dzieci z lekcji uwarunkowana jest od zadeklarowania, że nie są one wyznawcami prawosławia. Sformułowaną na tym tle faktycznym skargę Papageorgiou i inni p. Grecji Trybunał rozstrzygnął w oparciu o art. 2 Protokołu nr 1 do EKPC, w którym zagwarantowano prawo rodziców do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania zgodnie z ich (rodziców) własnymi przekonaniami religijnymi i filozoficznymi. 

Jako podstawowy problem w sprawie Trybunał zidentyfikował to, że ubiegając się o zwolnienie skarżący musieliby oświadczyć, że są lub nie wyznawcami określonego wyznania. W opinii Trybunału stanowiło to ingerencję we wrażliwe aspekty życia prywatnego skarżących. Co więcej, władze szkole miały prawo weryfikacji oświadczenia i w razie wykrycia nieprawidłowości zawiadomienia prokuratury. W przypadku skarżących mieszkających w niewielkiej miejscowości była to kontrola potencjalnie szczególnie dolegliwa mogąca prowadzić do stygmatyzacji.  Dodatkowo, dzieciom skarżacych nie oferowano w zamian potencjalnie utraconych lekcji religii żadnych innych zajęć. 

W konkluzji ETPC uznał, że władze nie mają prawa do ingerencji w sferę sumienia, zbierania informacji o wyznawanej religii i zobowiązywania do ujawnienia wyznania, w związku z czy władze greckie dopuściły się naruszenia art. 2 Protokołu nr 1 do EKPC, interpretowanego w świetle art 9 EKPC gwarantującego prawo do swobody wyznania.

Wydany przez ETPC wyrok będzie niewątpliwie cennym narzędziem dla władz greckich, o ile będą one nadal podążały w kierunku zapoczątkowanym przez lewicowy rząd premiera Tsiprasa rozdziału kościoła od państwa.

(Zapewne) ostatnie konsultacje ws. reformy arbitrażu inwestycyjnego ICSID

W dniach 11-15 listopada odbędą się bezpośrednie konsultacje z państwami prowadzone przez Sekretariat ICSID ws. trzeciego ("ostatniego lub przedostatniego") dokumentu roboczego formułującego propozycję nowelizacji Regulaminu i zasad arbitrażowych ICSID.

Pierwotny termin przedłożenia poprawek do zatwierdzenia przez Radę Administracyjną ICSID na jesieni b.r. jest już nieosiągalny. Aktualnie najbardziej prawdopodobnym terminem zakończenia prac wydaje się kolejne posiedzenie Rady zaplanowane na październik 2020.

Kontekst prac

W sierpniu 2018 r. informowaliśmy, że w ramach najambitniejszej jak dotąd próby rewizji systemu arbitrażu inwestycyjnego w ramach ICSID, Sekretariat przedstawił do konsultacji propozycje nowych tekstów skonsolidowanych (wraz z Dokumentem Roboczym omawiającym uzasadnienie i możliwości wprowadzenia poszczególnych poprawek). Na tej podstawie w marcu 2019 r. opublikowany został  Working Paper #2: Proposals for Amendment of the ICSID Rules., zawierający kolejną propozycję skonsolidowanego tekstu. Komentarze do tamtego dokumentu posłużyły do przedstawienia przez ICSID (w zamyśle) ostatniej roboczej wersji poprawek w sierpniu b.r. 

Zakres zmian

Trzeci dokument roboczy zawiera mniejszą liczbą rekomendowanych poprawek niż wcześniejsze wersje. Jako że treść odzwierciedla powoli kształtujący się kompromis między uczestnikami negocjacji, warto zasygnalizować najważniejsze zagadnienia:

• strona powodowa miałby odtąd załączać do Wezwania na arbitraż własny szacunek należnego odszkodowania, jak również oświadczenie o spełnieniu wszystkich proceduralnych wymogów wszczęcia postępowania (m.in. cooling-off periods, klauzule fork-in-the-road, bieg terminy i przedawnień);
• redakcja postanowień dotyczących finansowania postępowania przez podmioty trzecie (TPF) została zbliżona do rozwiązań aktualnie powszechnie stosowanych w praktyce traktatowej;
• przywrócona została wcześniejsza propozycja 30. dniowego terminu oraz kryteriów decyzji w przedmiocie bifurkacji postępowania;
• przywrócono propozycję 60. dniowego terminu na złożenie pisemnego sprzeciwu wobec publikacji wyroku arbitrażowego, którego niedotrzymanie skutkuje domniemaniem zgody na publikację;
• nowe zasady dotyczące publikacji innych dokumentów z postępowania;
• nowe zasady powoływania trybunału na potrzeby postępowania przyspieszonego.

Szerzej nt. propozycji zmian ostatnich dwóch dokumentach roboczych: tu, tu i tu.

Państwa UE równocześnie wypowiedzą wewnątrzunijne traktaty inwestycyjne

W styczniu 2019 pisaliśmy o oświadczeniu rządów 22 państw UE dotyczącym konsekwencji prawnych wyroku Achmea dla dalszego obowiązywania wewnątrzunijnych traktatów o ochronie inwestycyji (BITów) i postępowań arbitrażowych na ich podstawie (post tutaj). Państwa zapowiedziały wówczas m.in. wypowiedzenie takich traktatów.

Realizując styczniową deklarację, 24 października b.r. grupa państw ogłosiła osiągnięcie porozumienia ws. zawarcia plurilateralnego traktatu o wypowiedzeniu takich BITów.

Kolejnym krokiem mają być intensyfikacja negocjacji postanowień traktatu, jak również podjęcie rozmów ws. wewnątrzunijnego stosowania Traktatu Karty Energetycznej (znowu w świetle wyroku Achmea).

Jednocześnie Komisja, koordynująca negocjacje porozumienia, z ubolewaniem odnotowała, że nieznaczna grupa państw porozumienia nie poparła.

Rozpoczęły się rozmowy w sprawie nowej konstytucji dla Syrii

Źródło: https://www.swissinfo.ch/eng/podcast_inside-geneva--can-a-swiss-meeting-lead-to-syrian-peace-/45336152

W ubiegłą środę, 30 października, w Pałacu Pokoju w Genewie rozpoczęły się rozmowy w sprawie nowej konstytucji dla Syrii. 150 delegatów reprezentujących rząd Syrii, opozycję i różne sektory społeczeństwa obywatelskiego (prawie 30% przedstawicieli stanowią kobiety) tworzy nowe zgromadzenie konstytucyjne pod egidą ONZ: Syryjski Komitet Konstytucyjny (dalej: Komitet). Celem tej nowej instytucji jest pogodzenie syryjskiego rządu (na czele którego stoi prezydent Baszar al-Asad) i syryjskiej opozycji. ONZ ma nadzieję, że prace Komitetu doprowadzą do negocjacji pokojowych, zmierzających do zakończenia ośmioletniej wojny domowej. Decyzje, które podejmuje to ciało, nie będą jednak wiążące w świetle prawa syryjskiego, a ich wdrożenie będzie musiało opierać się na dobrej wierze zainteresowanych stron. W tym kontekście Sekretarz Generalny NZ António Guterres stwierdził, że z zadowoleniem przyjął "wyjątkową szansę", jaką daje Komitet i powiedział, że oczekuje od uczestników prawdziwej współpracy na rzecz rozwiązania konfliktu zgodnego z rezolucją nr 2254 Rady Bezpieczeństwa NZ, które spełni oczekiwania wszystkich Syryjczyków. Dodał jednak, że rozpoczęcie prac Komitatu musi iść w parze z konkretnymi działaniami na rzecz budowania zaufania, gdyż tylko znaczące zaangażowanie w prace nad nową konstytucję Syrii, któremu będzie towarzyszyć zaprzestanie działań wojennych w całym kraju, zapewni Specjalnemu Wysłannikowi Sekretarza, Geirowi Pedersenowi, środowisko, którego potrzebuje, aby skutecznie wykonywać swój mandat na rzecz szerszego procesu politycznego.