Będzie aneksja Doliny Jordanu?

17 września w Izraelu odbyły się wybory parlamentarne, drugie już w 2019 r. O ile sytuacja wewnętrzna Izraela nie pozostaje bez wpływu na konflikt izraelsko-palestyński, relacje Izraela ze światem arabskim i wiele innych aspektów relacji międzynarodowych, o tyle ostatnie wybory mogą okazać się ważne jeszcze z jednego powodu – tuż przed głosowaniem premier Benjamin Netanyahu zapowiedział, że jeśli jego partia Likud wygra wybory, Izrael ustanowi suwerenne rządy nad Doliną Jordanu i północną częścią Morza Martwego. Przypomnijmy, że tereny te stanowią ok. 30% Zachodniego Brzegu Jordanu, terytorium okupowanego przez Izrael od czasów wojny sześciodniowej w 1967 r. Dolinę Jordanu zamieszkuje ponad 65.000 Palestyńczyków, jak również 11.000 izraelskich osadników (izraelskie osiedla na Zachodnim Brzegu są nielegalne, w świetle art. 49 ust. 6 IV Konwencji genewskiej z 1949 r.; potwierdził to MTS w opinii doradczej w sprawie budowy muru na Okupowanych Terytoriach Palestyńskich, par. 120). 

Źródło: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49657915

Bracia Micula uzyskali w USA uznanie i wykonanie wyroku arbitrażowego p. Rumunii

W czerwcu b.r. pisaliśmy o przełomowym wyroku Sądu UE o unieważnieniu decyzji Komisji Europejskiej z 2015 r., na mocy której wykonanie przez Rumunię wyroku trybunału arbitrażowego ICSID z 2013 r. w sprawie braci Micula stanowiło naruszenie unijnych zasad pomocy publicznej. Ostatnim akordem w batalii sądowej stał się uznanie i  stwierdzenie wykonalności wyroku ICSID przez sąd okręgowy dla Dystryktu Kolumbii. Sędzia Judge Amit P. Mehta w szczególności odniósł się do wyroku Achmea (post tutaj), stwierdzając że nie znajduje on zastosowania w niniejszej sprawie, jako że wszystkie elementy faktyczne miały miejsce przed akcesją Rumunii do Unii Europejskiej)

Guest Post: Stanowisko Konferencji Ambasadorów: Brońmy demokracji

Brońmy demokracji! 

Konferencja Ambasadorów uważa za swój obowiązek podkreślić, że od wyniku wyborów 13 październikazależeć będzie ustrój naszego państwa, nasza pozycja w Europie i świecie oraz nasze bezpieczeństwo. Być może na pokolenia. 

Rządzący nie ukrywają, że ich celem jest jednolita władza kontrolująca wszystkie dziedziny życia politycznego i społecznego. Odrzucanie fundamentów demokracji: wolności słowa, trójpodziału władzy i praw człowieka spychać nas będzie nieuchronnie ku modelowi społecznemu, w którym pod hasłami wierności tradycji wyklucza się „innych”, a równość i jednakowe prawa wszystkich obywateli zastępuje agresywny nacjonalizm oraz fundamentalizm religijny i obyczajowy. 

W Polsce dzięki oporowi społecznemu, walce o niezależność sądów, sile samorządów, wolnym mediom i wielu wciąż niezależnym od władzy instytucjom możliwe jest jeszcze odwrócenie tej tendencji przez akt wyborczy. Jeśli Polacy nie wybiorą opcji demokratycznej następne głosowania mogą być już tylko fasadą. Twórcy naszej niepodległości w roku 1989 wiedzieli, że suwerenność to zakotwiczenie Polski w systemie międzynarodowych instytucji opartych na wspólnym modelu ustrojowym i wspólnie wyznawanych wartościach. Wstąpienie do NATO i Unii Europejskiej stało się tego gwarancją. Polska demokracja i polska polityka zapewniały nam coraz mocniejszą pozycję w tych wspólnotach. Dramatyczne zmiany ostatnich lat sprawiły że spójność, a nawet samo istnienie tych instytucji jest kwestionowane. To groźne dla Polski i nasza racja stanu wymaga przeciwdziałania. Tylko w silnej Unii i w silnym NATO Polska może być bezpieczna. 

Odchodząc od demokracji Polska znajdzie się na marginesie świata zachodnich wartości, stając się coraz mniej znaczącym i szanowanym państwem w polityce europejskiej i międzynarodowej. Jaka będzie Polska i jej miejsce w świecie zależy od tego jak wielu z nas pójdzie głosować i jakiego wyboru dokonamy 13 października.

Konferencja Ambasadorów RP 

Warszawa, 19 września 2019 r. 

Jan Barcz Michał Klinger Piotr Nowina-Konopka Iwo Byczewski Tomasz Knothe Agnieszka Magdziak-Miszewski Maria Krzysztof Byrski Maciej Kozłowski Piotr Ogrodziński Mieczysław Cieniuch Maciej Koźmiński Ryszard Schnepf Tadeusz Diem Jerzy Kranz Grażyna Sikorska Paweł Dobrowolski Andrzej Krawczyk Tadeusz Szumowski Grzegorz Dziemidowicz Andrzej Krzeczunowicz Andrzej Towpik Urszula Gacek Henryk Lipszyc Wojciech Tomaszewski Marek Grela Bogumił Luft Jan Truszczyński Andrzej Jaroszyński Piotr Łukasiewicz Maria Wodzyńska-Walicka Adam W. Jelonek Anna Niewiadomska Maciej Klimczak Jerzy Maria Nowak  

***

Powołaliśmy ‘Konferencję Ambasadorów RP’, grupa byłych przedstawicieli RP, której celem jest analiza polityki zagranicznej, wskazywanie pojawiających się zagrożeń dla Polski i sporządzanie rekomendacji. Chcemy dotrzeć do szerokiej opinii publicznej. Łączy nas wspólna praca i doświadczenie w kształtowaniu pozycji Polski jako nowoczesnego państwa Europy, znaczącego członka Wspólnoty Transatlantyckiej. Jesteśmy przekonani, że polityka zagraniczna to wyraz interesów Państwa a nie interesów partii rządzącej. 

Odwoływanie prezesów sądów jako element zmian w sądownictwie - kolejna skarga do ETPC p. Polsce

Dopiero co pisaliśmy o zakomunikowaniu polskiemu rządowi skarg do ETPC dotyczących legalności składu Trybunału Konstytucyjnego, a Trybunał właśnie zakomunikował rządowi kolejne skargi dotyczące skutków zmian wprowadzanych od 2016 r. w sądownictwie. Tym razem tłem skarg Broda p. Polsce (26691/18) oraz Bojara p. Polsce (27367/18) jest odwołanie przed upływem 6 letniej kadencji dwojga wiceprezesów Sądu Okręgowego w Kielcach.

Sędziowie podnieśli w swoich skargach złożonych na podstawie art. 6 EKPC, że wbrew postanowieniom tego przepisu zostali odwołani ze stanowisk bez możliwości zakwestionowania ich zdaniem arbitralnej i niezgodnej z prawem decyzji ministra. 

Trybunał ponownie, jak i przy poprzednich skargach związanych ze zmianami w sądownictwie - Grzęda p. Polsce (skrócenie kadencji poprzedniej KRS, post tutaj) i Xero Flor w Polsce sp. z o.o p. Polsce (skład TK), umieścił informację skardze na swojej głównej stronie internetowej.

MTK potwierdza, że wątpliwości prokurator były uzasadnione - sytuacja Afganistanu

W czerwcu pisaliśmy na blogu o odwołaniu Prokurator Fatou Bensoudy (tu) od decyzji Trybunału w sprawie odmowy autoryzowania postępowania wszczętego ex proprio motu w sprawie sytuacji w Afganistanie. 

Bensouda miała wątpliwości odnośnie do następujących problemów: 

1. zakresu możliwej oceny przez Izbę przygotowawczą kwestii "interesów wymiaru sprawiedliwości"  (czy pozwala na to interpretacja artykułów 15(4) and 53(1)(c) Statutu MTK); 

2. swobody Izby do dokonania takiej oceny;

Guest post: Interwencja USA w Wietnamie a Konwencje Genewskie z 1949 roku o ochronie ofiar wojny

Na początku sierpnia bieżącego roku, kiedy serwisy informacyjne koncentrowały się wokół wojny handlowej USA i Chin, napięć w rejonie Zatoki Perskiej oraz zamieszek w Hongkongu, przypadła, raczej mało zauważona, 55 rocznica tzw. Incydentu w Zatoce Tonkińskiej, który w wielu opracowaniach wskazywany jest jako bezpośrednia przyczyna interwencji wojsk Stanów Zjednoczonych w Wietnamie. Chyba każdy z Nas słyszał kiedyś o wojnie w Wietnamie albo chociaż obejrzał raz w życiu któryś z filmów odnoszących się do tego konfliktu (przykładowo: “Forrest Gump” czy “Byliśmy żołnierzami”). Ponad 8-letnia interwencja wojsk USA w tym azjatyckim państwie jest różnie oceniania przez historyków, ale niewątpliwym jest to, iż nie jest ona zaliczana ani do sukcesów politycznych ani militarnych Stanów Zjednoczonych. Postarajmy się jednak spojrzeć na tę wojnę z nieco innej perspektywy – z perspektywy Konwencji Genewskich (dalej w skrócie: KG) z 1949 roku o ochronie ofiar wojny, które w tym roku obchodziły 70 rocznicę swojego uchwalenia (informacje o konwencjach, ich tekst wraz z komentarzem oraz listę państw-sygnatariuszy można znaleźć tutaj w języku angielskim tu). 

Guest post: Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka M. Kanciał przeciwko Polsce w kontekście art. 3 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, ze szczególnym uwzględnieniem zakazu poniżającego traktowania

Zgodnie z art. 3 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności „nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”. O ile definicja legalna zakazu tortur, nie powinna budzić większych sporów, o tyle poniżające traktowanie, stanowi wyjątkowo nieostre pojęcie, co w konsekwencji nierzadko, skutkuje wykorzystaniem przez aparat państwa, niewspółmiernie represyjnych środków w celu np. wywołania efektu prewencji ogólnej. Jednym z efektów, tak działającego mechanizmu jest przesuwanie granicy ingerencji państwa, w sferę nienaruszalności każdego człowieka, bez względu na charakter czynu, za który został skazany, jaki jest mu zarzucany, albo o który jest podejrzewany. Ingerencja ta, jest o tyle niebezpieczna, iż dotyczy na ogół osób, które z zasady znajdują się w trudnym położeniu procesowym i mają przeciwko sobie, nie tylko aparat państwa, ale także często opinię publiczną, domagającą się przykładnej i surowej kary. Właśnie na kanwie takich spraw państwa – strony konwencji „zapominają” o respektowaniu praw osób podejrzewanych, nawet o najbardziej obrzydliwe zbrodnie. Konsekwencją takich działań są wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz), który zasądza od państw coraz częściej, coraz wyższe zadośćuczynienia, przypominając o zobowiązaniach państw ratyfikujących Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. 

Fryz partenoński a Brexit

Partenon, Ateny
©Andrzej Jakubowski (2019 r.)

Sprawa rzeźb z ateńskiego Partenonu - niewątpliwie najsłynniejszego, międzynarodowego sporu dotyczącego dóbr kultury - nabrała w ciągu ostatniego roku nowego wymiaru w kontekście oczekiwanego wystąpienia Wielkiej Brytanii z UE. W sierpniu 2018 r., podczas rozmów w przedmiocie terminu Brexitu prowadzonych przez brytyjską premier Theresy May z poszczególnymi państwami członkowskimi UE kwestia przyszłości tych skarbów kultury antycznej została ponownie podniesiona przez grecki rząd: Lydia Koniordou, helleńska minister kultury, w liście do władz w Londynie zaproponowała wznowienie dialogu na rzecz zwrotu rzeźb do Aten. Choć kolejne rządy brytyjskie konsekwentnie odrzucały taką możliwość, to nieoczekiwanie w czerwcu 2018 r., Jeremy Corbyn, przewodniczący opozycyjnej Partii Pracy, ogłosił, że w razie zwycięstwa wyborczego kierowany przez niego rząd podjąłby działania na rzecz zwrotu tych skarbów do Grecji. Takie rozwiązanie, już ponad 200-letniego sporu, jest również postulowane przez wielu brytyjskich ekspertów i część opinii publicznej. Warto również podkreślić, że chociaż przekazanie rzeźb do Aten jest stanowczo odrzucane przez dyrekcję Muzeum Brytyjskiego, to obecne stanowisko władz brytyjskich nie wydaje się być tak jednoznaczne. Ponadto, w końcu sierpnia tego roku, premier Grecji, Kyriakos Mitsotakis, zaproponował brytyjskiemu szefowi rządu, Borisowi Johnsonowi, możliwość swoistej wymiany: w zamian za zwrot rzeźb partenońskich do 2021 r., Grecja wypożyczyłaby do Muzeum Brytyjskiego szereg zabytków archeologicznych wcześniej nigdy niewystawianych za granicą. Sprawa staje się coraz bardziej gorąca, gdyż ostatnio Francja zgodziła się zwrócić Grecji fragment fryzu partenońskiego, przechowywanego w paryskim Luwrze.

Celebryci w służbie ONZ - czas na reformę funkcji Ambasadorów Dobrej Woli?

W lutym bieżącego roku w mieście Pulwama na terytorium Kaszmiru administrowanym przez Indie doszło do samobójczego ataku, o który Indie oskarżyły Pakistan. W odwecie, kilkanaście dni później, indyjskie myśliwce naruszyły przestrzeń powietrzną Pakistanu, zaostrzając napięcie między państwami. W odniesieniu do tych wydarzeń, 26 lutego indyjska aktorka i Miss Świata z 2000 r. Priyanka Chopra, Ambasador Dobrej Woli ONZ, zamieściła na Twitterze post o treści „Jai Hind #IndianArmedForces”, czyli „Hail India #IndyjskieSiłyZbrojne”. Mimo tego, że w lutym post przeszedł bez większego echa (do tej pory zresztą jest na profilu Priyanki Chopry na Twitterze), burza rozpętała się w połowie sierpnia, kiedy to na imprezie kosmetyków w Los Angeles jedna z jej uczestniczek, obywatelka USA pakistańskiego pochodzenia, nazwała Choprę „hipokrytką” i oskarżyła o nawoływanie do wojny nuklearnej między Indiami a Pakistanem, słysząc jak celebrytka mówi o miłości do sąsiadów i swoim humanitaryzmie. Odpowiadając Chopra powiedziała, że „nie przepada za wojną, ale jest patriotką” (wideo z całym zajściem można znaleźć tutaj).

Reakcją na to wystąpienie były liczne głosy nawołujące do odwołania Chopry ze stanowiska Ambasadora Dobrej Woli. Oficjalne pismo w tej sprawie do Dyrektora UNICEF skierowała nawet pakistańska minister Shireen Mazari, która wskazała, że Priyanka Chopra wspiera stanowisko indyjskiego rządu, który narusza normy prawa międzynarodowego oraz popiera nuklearne groźby formułowane przez indyjskiego ministra obrony. Wszystko to jest sprzeczne z „zasadami pokoju i dobrej woli”, które powinna promować jako ambasador i podważa wiarygodność ONZ. Jeśli nie zostanie odwołana z funkcji, idea Ambasadorów Dobrej Woli ONZ stanie się „światowym pośmiewiskiem”.

W odpowiedzi, w czasie konferencji prasowej, rzeczniczka Sekretarza Generalnego ONZ powiedziała, że ONZ oczekuje od Ambasadorów Dobrej Woli zachowania niezależności, kiedy wypowiadają się w imieniu UNICEF albo jakiejkolwiek innej organizacji. Jeśli natomiast wypowiadają się we własnym imieniu, mają prawo mówić o sprawach, które są dla nich ważne; ich prywatne poglądy nie odzwierciedlają jednak stanowiska organizacji, z którą są stowarzyszeni.

Profesor Małgosia Fitzmaurice nowym członkiem Instytutu Prawa Międzynarodowego

Miło nam poinformować, że nowym członkiem (membre associé) Instytutu Prawa Międzynarodowego została Prof. Małgosia Fitzmaurice (zob. tutaj oraz tutaj). 

Prof. Fitzmaurice jest związana z Queen Mary University of London, specjalizuje się w międzynarodowym prawie ochrony środowiska, prawie traktatowym oraz prawach ludności rdzennej (zob. profile tutaj oraz tutaj). 

Do jej najnowszych publikacji należą monografie: Whaling and International Law, Cambridge University Press, 2015 oraz Whaling in Antarctic: Significance and Implications of the ICJ Judgment, Brill/ Nijhoff, 2016. Jest redaktorem naczelnym International Community Law Review oraz serii książek w Brill/Nijhoff Queen Mary Studies in International Law.

Pozostali polscy członkowie Instytutu to prof. Kazimierz Lankosz (membre titulaire) oraz prof. Jerzy Makarczyk (membre émérite).

Prof. Fitzmaurice jest pierwszą kobietą Polką, która jest członkiem IDI.

Serdecznie gratulujemy Pani Profesor!

Na zdjęciu prof. Małgosia Fitzmaurice z naszymi blogerkami.

Kolejna polska skarga do ETPc ws. zmian w sądownictwie (skład TK)

2 września ETPC podjął decyzję o zakomunikowaniu rządowi polskiemu do zajęcia stanowiska skargi Xero Flor w Polsce sp. z o.o. p. Polsce (4907/18). Skarga została wniesiona przez spółkę, będącą wnioskodawcą skargi konstytucyjnej, w przedmiocie której zapadło postanowienie o umorzeniu postępowania. Postanowienie zapadło głosami 3 do 2. W składzie orzekającym zasiadał prof. Mariusz Muszyński. Do postanowienia złożono dwa zdania odrębne, w tym w jednym wskazano, iż skład został powołany z naruszeniem Konstytucji, ponieważ prof. Mariusz Muszyński został wybrany przez Sejm na miejsce już obsadzone.

Gdańska straż graniczna zajęła Rainbow Warrior III

Rainbow Warrior III

W poniedziałek 9 września b.r. funkcjonariusze straży granicznej zajęli należący do Greenpeace statek  Rainbow Warrior III i zatrzymali jego załogę. Tym samym przerwana została akcja mająca uświadomić konieczność ochrony klimatu i potrzebę odejścia od węgla do 2030 r. 

Greenpeace wydało oświadczenie w zw. z protestem, wskazując m.in. że "w ciągu ostatnich dwóch lat import węgla do Polski wzrósł ponad dwukrotnie, do prawie 20 milionów ton. Co czwarta tona węgla kamiennego używana nad Wisłą pochodzi już z zagranicy. (...)Według ostatnich danych Państwowego Instytutu Geologicznego rachunek za importowany węgiel w 2018 roku wyniósł prawie 8 mld zł i był ponad 3-krotnie wyższy niż 2 lata wcześniej."

Aktywiści Greenpeace i funkcjonariusze straży granicznej, GW

Come Back sprawy Mavi Marmara przed MTK

Parę dni temu Izba Odwoławcza MTK wydała wyrok (zobacz tu) w sprawie odwołania Prokurator od decyzji izby Przygotowawczej o konieczności ponownego przeanalizowania przez prokurator MTK jej decyzji w sprawie prowadzenia postępowania dotyczącego zbrodni popełnionych na statku Mavi Marmara (zobacz tu). 

Sprawa wydaje się dość skomplikowana proceduralnie, ale w istocie sprowadza się do tego, że Prokurator po raz kolejny ma przeanalizować czy jej decyzja w sprawie zabójstw popełnionych na statku (na podstawie wniosku Komorów będących państwem stroną statutu MTK) jest ostateczna (pisaliśmy o tym tu).

Prokurator ma wziąć pod uwagę specyficzne wskazówki określone w decyzji Izby Przygotowawczej (zobacz tu) i do 2 grudnia 2019 określić swoje stanowisko. Przy czym jak podkreśla Izba Odwoławcza "ostateczna decyzja o tym, czy rozpocząć postępowanie należy do prokurator". 

Postępowanie to toczy się już od 5 lat i dotyczy tylko tego, czy Prokurator MTK powinna jeszcze raz przeanalizować przyczyny odmowy prowadzenia postępowania w sprawie wniosku Komorów. Zapewne kosztowało już parę milionów dolarów. Niewątpliwie tańsze i skuteczniejsze byłoby postępowanie samych Komorów.

Guest post: Zestrzelenie indyjskiego samolotu z dnia 27 lutego 2019 roku i status zatrzymanego pilota w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego

27 lutego 2019 r. na granicy Indii i Pakistanu pakistańskie lotnictwo wojskowe zestrzeliło indyjskiego MiG-21 pilotowanego przez wing commander'a (odpowiednik stopnia podpułkownika w siłach powietrznych RP) Abhinandana. Incydent ten był częścią większej potyczki powietrznej w której wojskowe statki powietrzne obydwu strony naruszały wzajemnie przestrzeń powietrzną. Podczas jednego z lotów w ramach misji przechwytujących, pakistańskie myśliwce (najprawdopodobniej typu F-16) zaatakowały i zniszczyły samolot indyjski. Abhinandan katapultował się z płonącej maszyny już na terytorium Pakistanu i został zatrzymany przez oddziały armii pakistańskiej wkrótce po zestrzeleniu. Oprócz kwestii geopolitycznych, związanych z poważnym kryzysem pomiędzy państwami posiadającymi arsenał nuklearny i pozostającymi w ciągłym sporze terytorialnym, wystąpiło tu istotne zagadnienie z zakresu międzynarodowego prawa humanitarnego. 

Warto zaznaczyć, że niemal od początku, władze indyjskie domagały się równolegle: 1) natychmiastowej repatriacji pilota do ojczyzny, 2) traktowania go jako jeńca wojennego zgodnie ze standardami III Konwencji genewskiej z 1949 r. Jednakże zasadnicza przesłanką materialnego stosowania norm i zwyczajów międzynarodowego prawa humanitarnego jest zaistnienie stanu "konfliktu zbrojnego". Powstaje w związku z tym pytanie o następującej treści – czy jednorazowy incydent zbrojny o charakterze międzynarodowym w postaci potyczki powietrznej zakończonej zniszczeniem wojskowego statku powietrznego jest dostateczną przesłanką do "uruchomienia" przepisów prawa obowiązującego w okresie wojny?