Import dóbr kultury - nowe rozporządzenie UE weszło w życie

Źródło: https://www.artatlaw.com/latest-articles/the-proposed-eu-regulations-on-the-import-of-cultural-goods

W czwartek, 27 czerwca, weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/880 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wprowadzania i przywozu dóbr kultury (dalej: rozporządzenie importowe). Celem tego instrumentu prawa wtórnego UE jest zapewnienie skutecznej ochrony przed nielegalnym handlem dobrami kultury oraz przed ich utratą lub zniszczeniem, ochrona dziedzictwa kulturowego ludzkości, a także zapobieganie finansowaniu terroryzmu oraz praniu pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży zagrabionych dóbr kultury. Rozporządzenie to ma zastosowanie m.in. do rękopisów, inkunabułów, książek i archiwów wytworzonych lub odkrytych poza UE. Nie dotyczy ono natomiast dóbr kultury, które powstały lub zostały odkryte na obszarze celnym Unii. Większość przepisów rozporządzenia będzie miało zastosowanie dopiero od 2025 r. Co do zasady, instrument ten zakazuje importu do UE dóbr kultury, które zostały wywiezione z kraju, w którym zostały wytworzone lub odkryte, z naruszeniem przepisów tego kraju, przy czym stwierdza się, że kraj ten często różni się od kraju wywozu. Jest to pierwszy kompleksowy instrument prawa UE służący ochronie dziedzictwa kultury państw spoza wspólnego obszaru celnego. 

Polityczne porozumienie w sprawie handlowej umowy UE – Mercosur

Powoli staje się już tradycją, że osiągniecie porozumienia na poziomie politycznym w przypadku wielkich umów handlowych Unia Europejska ogłasza tuż przed szczytem G-20. Tak było w 2017 r. w przypadku umowy handlowej z Japonią, a także tym razem w przypadku umowy pomiędzy Unią Europejską a Mercosur. Strony ogłosiły w piątek, 28 czerwca, że udało się osiągnąć porozumienie polityczne w sprawie części handlowej umowy stowarzyszeniowej pomiędzy oboma ugrupowaniami. 

Trzech obywateli Rosji i jeden Ukrainy oskarżonych o zestrzelenie samolotu Malaysia Airlines

19 czerwca zespół śledczy (Joint Investigation Team), składający się z przedstawicieli holenderskiej prokuratury i policji oraz reprezentantów Australii, Belgii, Malezji i Ukrainy, powołany do wyjaśnienia przyczyn katastrofy samolotu Malaysia Airlines lot MH17, ogłosił, że w związku z zestrzeleniem samolotu sądzone będą 4 osoby – 3 obywateli Rosji (wszyscy pracowali w rosyjskich służbach) i jeden Ukrainy. Są oni oskarżeni o spowodowanie katastrofy samolotu (art. 168 holenderskiego kodeksu karnego) oraz o zabójstwo 298 osób (art. 289 kodeksu karnego Holandii). Proces oskarżonych ma rozpocząć się 9 marca 2020 r. przed sądem w Hadze.

Ten inny wyjątkowy wyrok: TSUE i winiety na niemieckich autostradach

Czerwiec bieżącego roku jest w TSUE wyjątkowy nie tylko ze względu na wyrok i opinie rzeczników generalnych w sprawie polskiej praworządności. 18 czerwca Trybunał rozpoznał dopiero siódmą skargę państwa członkowskiego na inne państwo członkowskie w swojej historii. Ostatni taki przypadek zdarzył się siedem lat temu. Wyrok w sprawie C-591/17 jest ciekawy także o tyle, że nie podzielił poglądu zaprezentowanego przez rzecznika generalnego Wahla oraz został wydany pomimo tego, że Komisja Europejska uznała uprzednio, że zaskarżone przepisy są zgodne z prawem unijnym. Sytuacja taka zdarza się w luksemburskim orzecznictwie bardzo rzadko.

Guest post: Naruszanie międzynarodowego prawa humanitarnego we współczesnych konfliktach zbrojnych na przykładzie wojny w Jemenie

Protesty, które wybuchły w Jemenie w 2011 r., doprowadziły do dymisji jego wieloletniego prezydenta Alego Abdullaha Saleha. W lutym 2012 r. nowym szefem państwa został Abd Rabbuh Mansur Hadi. Zainicjował on bolesne dla jemeńskiego narodu reformy ekonomiczne. Powstałe w ich wyniku społeczne niezadowolenie sprawiło, iż doszło do zamieszek między oponentami a zwolennikami Hadiego. Sytuacja ta umożliwiła ruchowi Huti, dążącemu do umocnienia w kraju pozycji zajdytów, rozpoczęcie kolejnej rewolty, będącej początkiem trwającego do dziś konfliktu. 26 marca 2015 r. Arabia Saudyjska, Bahrajn, Katar, Kuwejt i Zjednoczone Emiraty Arabskie rozpoczęły interwencję militarną „Decisive Storm”, której celem było zniszczenie oddziałów Huti, wspomaganych przez Islamską Republikę Iranu. Należy pamiętać, iż wszystkie kraje, będące członkami koalicji działającej w Jemenie ratyfikowały cztery konwencje genewskie o ochronie ofiar wojny z 1949 r. Państwa te są również stronami dwóch protokołów dodatkowych do konwencji genewskich z 1977 r. 

Guest post: Granice odpowiedzialności Facebooka

Odpowiedzialność sieci społecznościowych za treści publikowane na nich przez ich użytkowników stanowi bardzo kontrowersyjny temat. Udowadnia to dyskusja tocząca się wokół artykułu dyrektywy o prawach autorskich na jednolitym rynku cyfrowym dotyczącego uprzedniego sprawdzania treści przez pryzmat naruszania przez nie praw autorskich. Przedstawiona 4 czerwca 2019 r. opinia rzecznika generalnego Macieja Szpunara w sprawie C-18/18 Eva Glawischnig-Piesczek przeciwko Facebook Ireland Limited dostarcza kolejnej porcji materiału do analizy linii orzeczniczej TSUE w tym temacie na gruncie przepisów dyrektywy o e-handlu. 

Hong Kong strajkuje mimo zawieszenia ustawy ekstradycyjnej

Pod naciskiem masowych protestów ulicznych (post tutaj) szefowa administracji Hongkongu Carrie Lam złagodziła stanowisko i bezterminowo zawiesiła prace legislacyjne nad nowym prawem ekstradycyjnym. Ani gwarancja że prace nie zostaną wznowione za jej kadencji, ani przeprosiny za reakcję na strajk nie uspokoiły nastrojów. 

Według szacunków organizatorów kolejnego dnia na ulice wyszło 2 z 7 milionów mieszkańców, żądając definitywnego wycofania projektu (WSJ, Hong Kong Marchers Flood Streets Over Extradition Bill), a także wycofania zarzutów wobec uczestników protestów. Lam wyznaczono termin do czwartku na podjęcie stosownych działań. Szefowa administracji żądania nie spełniła, a Chiny podtrzymały oskarżenia wobec wrogich sił zakulisowo zmierzających do zniszczenia stabilności Hong Kongu (CNBC, Hong Kong ignores protest deadline to scrap extradition bill, sets stage for further protests).

Protesty zbiegły się w czasie ze zwolnieniem z więzienia Joshua Wonga, skazanego za organizację w 2014 r. Parasolowej Rewolucji. Bezpośrednio po zwolnieniu Wong zapowiedział przyłączenie się do demonstrantów.

USA zaatakują Iran? Komentarz do najnowszych doniesień NYT i Reutersa

W maju pisaliśmy o rosnącym napięciu i możliwym ataku USA na Iran. W czwartek New York Times poinformował, że prezydent Trump miał wydać rozkaz ataku na Iran, który byłby odwetem za zestrzelenie przez Iran amerykańskiego drona. Iran twierdzi, że dron naruszył irańską przestrzeń powietrzną, zaś USA - że dron znajdował się w przestrzeni międzynarodowej, więc Iran nie mógł zgłosić żadnych pretensji wobec trasy przelotu drona.

Według NYT, USA chciały przeprowadzić atak na kilka celów na terytorium Iranu, w tym na radary i wyrzutnie rakiet. Rozkaz ataku miał zostać wydany, uderzenie było spodziewane około godziny 19. czasu waszyngtońskiego, ale w ostatniej chwili zostało odwołane. Media nie podają z jakich powodów prezydent Trump zrezygnował z ataku.

Wykonanie wyroku arbitrażowego Micula nie stanowiło bezprawnej pomocy publicznej

Wyrokiem w połączonych sprawach T-624/15, T-694/15 i T-704/15 18 czerwca b.r.  nowy rozdział do  sagi sądowej Micula dopisała, orzekająca w powiększonym składzie, pierwsza izba Sądu.

Zarzewiem sporu dotyczącego relacji między prawem UE a międzynarodowym prawem inwestycyjnym stał się wyrok trybunału ICSID z 2013 roku (ARB/05/20). Trybunał arbitrażowy orzekł, że wycofanie przez Rumunię zachęt inwestycyjnych braciom Micula, naruszyło traktatowe standardy traktowania inwestycji. Odnośna nowelizacja przepisów prawa krajowego stanowiła  jednak realizację obowiązków przyjętych przez Rumunię na mocy Układu stowarzyszeniowego (z 1994 r.) oraz w toku negocjacji akcesyjnych do UE .

W rezultacie Komisja Europejska  sprzeciwiła się zapłacie odszkodowania, utrzymując że korzyść finansowa stanowiłaby naruszenie unijnych zasad konkurencji (posty tu i tu). W marcu 2015 r. mocą decyzji 2015/1470 Komisja stwierdziła, że zapłata odszkodowania stanowiła bezprawną pomoc publiczną, zobowiązując Rumunię do odzyskania przyznanej już pomocy. W listopadzie tego samego roku inwestorzy wnieśli do Sądu m.in. o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji. Do sprawy przystąpiły rządy Hiszpanii i Węgier popierające stanowisko Komisji.

Akcesja San Marino do EBOR

10 czerwca San Marino zostało 68. państwem-udziałowcem (70 członkiem) Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOR, San Marino becomes EBRD’s newest shareholder). O ile z pojedyńczej akcesji trudno wyciągać daleko idące wnioski, o tyle wydaje się że warto śledzić trend, który może sygnalizować wzmożenie zainteresowania międzynarodowymi bankami rozwojowymi. 

Z jednej strony niedawno pisaliśmy o potencjalnych zagrożeniach związanych z przenosinami Międzynarodowego Banku Inwestycyjnego z Moskwy do Budapesztu. Z drugiej strony dopiero co informowaliśmy o powołaniu przez Stany Zjednoczone Międzynarodowej Korporacji Finansowania Rozwoju. W każdym z tych przypadków m.in. korzystny reżim prawny stanowią instrumenty realizacji interesów politycznych.

Guest post: Immunitet prezydenta Sudanu Al-Bashira nie obowiązuje przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym ani w stosunkach pionowych (z Trybunałem) ani poziomych (między państwami)

Międzynarodowy Trybunał Karny w sprawie Prokurator przeciwko Al-Bashirowi, w dniu 6 maja 2019 r. wydał orzeczenie, w którym uznał, że Królestwo Jordanu powinno było aresztować i dostarczyć do Trybunału (byłego już) prezydenta Sudanu Omara Al-Bashira, który przebywał w tym państwie jako uczestnik szczytu Unii Afrykańskiej. Państwo to, jako państwo strona Statutu, nie mogło powołać się na istnienie immunitetu chroniącego głowę państwa, gdyż nie obowiązuje on w stosunkach wertykalnych z międzynarodowymi trybunałami karnymi. Dopóki Omar Al Bashir nie zostanie przekazany do Hagi, do MTK, nie może toczyć się postępowanie sądowe – MTK nie prowadzi postępowania sądowego in absentia. Starania MTK by doprowadzić do dostarczenia do Trybunału tego podejrzanego trwały od wielu lat.

Podejrzenie w sprawie popełnienia zbrodni prawa międzynarodowego zgłosiła do MTK Rada Bezpieczeństwa na mocy rezolucji nr 1593 w 2005 r., przekazując Trybunałowi ocenę wydarzeń od dnia 1 lipca 2002 r., działając na podstawie art. 13 lit. b Statutu w zw. z rozdziałem VII Karty Narodów Zjednoczonych.

Czarnobyl a instytucje i prawo międzynarodowe

Na fali bijącego rekordy popularności serialu HBO „Czarnobyl”, warto przypomnieć jaką rolę po wybuchu reaktora RBMK w elektrowni jądrowej w Czarnobylu odegrały międzynarodowe instytucje i prawo międzynarodowe.

Przypomnijmy, że do wybuchu reaktora doszło nad ranem 26 kwietnia 1986 r. Przez wiele tygodni po katastrofie, ZSRR nie przyznawał się najpierw do wybuchu, a potem do wielkości skażenia i rozmiarów promieniowania. Przez długi czas również ZSRR nie poprosił o pomoc żadnych państw trzecich, ani instytucji międzynarodowych, mimo ogromnych problemów z opanowaniem skutków wybuchu; dopiero w 1990 r. ZSRR przyznał, że potrzebuje międzynarodowego wsparcia. Wtedy też, 21 grudnia 1990 r., Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję 45/190 pt. „International co-operation to address and mitigate the consequences of the accident at the Chernobyl nuclear power plant”, w której wezwano wszystkie państwa, organizacje międzyrządowe i pozarządowe, przedstawicieli biznesu, ciała naukowe i osoby fizyczne do udzielenia pomocy na obszarach skażonych przez wybuch w Czarnobylu.

USA powołują bank rozwojowy: Międzynarodowa Korporacja Finansowania Rozwoju

Od kilku lat uwagę świata przykuwa rozmach chińskiej Inicjatywy Pasa i Szlaku. Za pomocą inwestycji infrastrukturalnych Chiny tworzą w ten sposób kanały i rynki zbytu dla własnej produkcji oraz wykorzystanie dla niewykwalifikowanej siły roboczej. Po kilku latach braku pomysłu na przeciwstawienie się  polityce mocarstwowej Chin w 2017 r. Unia Europejska zareagowała Planem inwestycji zagranicznych. Teraz z marazmu wyrwały się również Stany Zjednoczone z nową odsłoną Planu Marshalla dla państw rozwijających się. 

Pod koniec ubiegłego roku prezydent Trump podpisał ustawę BUILD (Better Utilization of Investments Leading to Development), na mocy której powołano agencję rządową International Development Finance Corporation (IDFC). Jej celem będzie wspieranie inwestycji prywatnych w państwach rozwijających się, przede wszystkim w projektach infrastrukturalnych i energetycznych.

MSW Wlk. Brytanii przychyla się do wniosku ekstradycyjnego Juliana Assange

Pierwszą pozytywną wiadomością dla Juliana Assange, po tym jak Ekwador zezwolił na jego aresztowanie przez brytyjską policję (post tutaj) a szwedzka prokuratura wznowiła śledztwo przeciwko niemu (post tutaj), było odrzucenie na początku miesiąca przez sąd w Uppsali wniosku prokuratury o wydanie nakazu aresztowania (WSJ, Sweden Won’t Seek Warrant for Assange, Easing U.S. Extradition Bid). Sąd uznał bowiem, że aresztowanie nie jest niezbędne do kontynuowania postępowania, a śledczy mogą sami udać się do Londynu celem przesłuchania podejrzanego. To zaś oznaczało, że szwedzka prokuratura nie ma na obecnym etapie podstaw do wystąpienia do Wielkiej Brytanii z wnioskiem ekstradycyjnym. W reakcji na wyrok sądu rzecznik prasowa prokuratury niezwłocznie poinformowała, że śledztwo będzie kontynuowane stosownie do wskazówek sądu.

Na tym skończyły się jednak pomyślne wiadomości dla Assange'a.

Trump przygląda się prawom człowieka

Przy okazji wizyty polskiego prezydenta w USA warto odświeżyć informacje o najnowszych działaniach amerykańskiej administracji na rzecz praw człowieka. 

Otóż administracja Donalda Trumpa zdecydowała się na powołanie specjalnego panelu (Commission on Unalienable Rights), którego zadaniem jest wyjaśnienia źródeł praw człowieka, a dokładniej związku praw człowieka z prawem naturalnym (zobacz więcej tutaj, tutaj) i doradzanie w kwestii polityki praw człowieka.

Komentatorzy (w szczególności z kręgu środowisk krytycznie nastawionych do prezydenta Trumpa) podkreślają, że komisja dokona przeglądu praw człowieka pod kątem zgodności ich z prawem naturalnym rozumianym zapewne jako prawem Bożym, co ich zdaniem oczywiście skończy się ograniczeniem praw środowisk LGBT, dostępności aborcji, zaostrzeniem prawa imigranckiego i szerokim prawem do broni. 

Rezolucja RB o osobach zaginionych w czasie konfliktu zbrojnego

11 czerwca 2019 r. jak co roku Rada Bezpieczeństwa debatowała na temat sytuacji osób cywilnych w konfliktach zbrojnych. W tym roku udało się jej przy tej okazji jednomyślnie przyjąć rezolucję skupiającą się na konieczności podjęcia działań na rzecz ograniczenia zaginięć w czasie konfliktu zbrojnego (rezolucja S/RES/2474(2019)). 

Rezolucja podkreśla konieczność zapobieżenia zaginięciom i zwrócenia szczególnej uwagi na sytuację zaginionych dzieci. Rezolucja nie tworzy nowych obowiązków prawnych, ale podkreśla już istniejące i konieczność wypracowania lepszej współpracy politycznej, aby zwalczać problem zaginięć.

Zbrodnie popełnione w Afganistanie - ciąg dalszy. Odwołanie Prokurator od decyzji Trybunału

Dwa miesiące temu pisaliśmy na blogu o decyzji MTK dotyczącej jego odmowy autoryzowania postępowania Prokurator MTK, wszczętego ex proprio motu. Postępowanie przygotowawcze miało dotyczyć zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości popełnionych w związku z konfliktem zbrojnym toczącym się w Afganistanie (szeroko o decyzji tu). Ta decyzja nie usatysfakcjonowała Prokurator Fatou Benosudy i złożyła ona właśnie wniosek o przeprowadzenie postępowania odwoławczego wskazując na 3 następujące obszary, które muszą być rozpatrzone przez Izbę Odwoławczą Trybunału. 

Masowe protesty w Hong Kongu przeciwko ustawie o ekstradycji do Chin

Na ulice Hong Kongu wyległy setki tysięcy demonstrantów protestujących przeciwko procedowanej ustawie mającej umożliwić ekstradycję do kontynentalnych Chin; w największej dotąd niedzielnej manifestacji wg. organizatorów udział wzięło przeszło milion osób, wg policji czterokrotnie mniej. Mimo kilkudniowych protestów szefowa administracji Hongkongu Carrie Lam oświadczyła, że nie widzi żadnych powodów dla opóźnienia prac legislacyjnych (WSJ, Opponents of Hong Kong Extradition Bill Plan Fresh Protests, Strikes).

Zdjęcie Jerome Favre/EPA

Drugie czytanie ustawy ma odbyć się jutro. Deklarowanym celem jest uniemożliwienie przestępcom korzystania z Hong Kongu jako schronienia przed jurysdykcją organów wymiaru sprawiedliwości prowadzących postępowania ws. przestępczości transgranicznej i międzynarodowej. Protestujący uważają natomiast, że nowe prawo bardziej uzależni Hong Kong od Pekinu, a także podważy doniosłość zasady rządów prawa w związku z brakiem ochrony praw człowieka i słabiej rozwiniętym kontynentalnym systemem prawnym.

Były sędzia ETPCz i aktualny sędzia w TSUE wybrany prezydentem Łotwy

Warto odnotować, że kilkanaście dni temu parlament Łotwy potwierdził, że stanowiska sędziowskie w sądach międzynarodowych mogą okazać się przepustką również do pełnienia najwyższych stanowisk państwowych. Egils Levits – sędzia w Trybunale Sprawiedliwości od 2004 r., a wcześniej sędzia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (1995-2004) – został wybrany na stanowisko Prezydenta Łotwy. Mandat obejmie 8 lipca br. 

Należy jednak pamiętać, że imponujące doświadczenie w sądach międzynarodowych Egilsa Levitsa jest również uzupełnione jego wcześniejszymi doświadczeniami politycznymi (mandat poselski, stanowisko wicepremiera i ministra sprawiedliwości) oraz dyplomatycznymi (stanowisko ambasadora w kilku państwach europejskich).

Czy państwa Afrykańskie 30 maja utworzyły strefę wolnego handlu?

30 maja weszła w życie umowa o utworzeniu afrykańskiej kontynentalnej strefy wolnego handlu. Jest to umowa dotycząca liberalizacji gospodarczej o największej poza WTO liczbie stron, gdyż podpisało ją aż 52 państwa członkowskie Unii Afrykańskiej. Dzięki temu, że został ratyfikowana przez 24 państwa, już 14 miesięcy od jej podpisania na szczycie w Kigali w marcu 2018 r. umowa weszła w życie.

Guest post: Porozumienie Sztokholmskie, jako podstawa poprawy sytuacji humanitarnej w Jemenie

Porozumienie Sztokholmskie zostało podpisane dnia 13 grudnia 2018 r., w Rimbo pod Sztokholmem pod auspicjami ONZ. Władze Jemenu reprezentowane były przez ministra spraw zagranicznych, Khaled-a al-Yaman'a z kolei, rebeliantów z ruchu Huti reprezentował Mohammed Abdul-Salam. Porozumienie Sztokholmskie obejmuje następujące kwestie: 

1. porozumienie w sprawie miasta Hodeidah i portów Hodeidah, Salif i Ras Issa;

2. porozumienie w sprawie mechanizmu wykonawczego dotyczącego aktywacji umowy o wymianie więźniów; 

3. oświadczenie o porozumieniu dotyczącym Taïz.