W grudniu 2023 r. opublikowano Raport Roczny Biura Prokuratora Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK) za 2023 r.[1]. Stanowi on podsumowanie działalności urzędu w danym roku. Jest przy tym przejawem transparentności prowadzenia postępowań, którą można uznać za charakterystyczną cechę postępowania karnego odbywającego się przed MTK. Raport ten wpisuje się bowiem w zapewnienie społeczności międzynarodowej szerokiego dostępu do informacji nie tylko do stanu spraw aktualnie toczących się na etapie sądowym, ale także do postępowań przygotowawczych i innych działań prokuratora MTK (w tym politycznych).
Nie wgłębiając się jednak w te zagadnienia, pragnę zwrócić uwagę na jeden z rozdziałów raportu, zatytułowany „Wdrażanie rozwiązań technologicznych”. Temat ten jest interesujący z perspektywy dynamicznego rozwoju technologii w ostatnim czasie, który nie ominął także sfery międzynarodowego sądownictwa karnego. Sam MTK od początku swojego istnienia szeroko czerpie z najnowszych zdobyczy technologicznych. Można to dostrzec np. przy szerokim transmitowaniu rozpraw, co umożliwia śledzenie ich przebiegu społeczności międzynarodowej. Innym elementem tego zjawiska jest wykorzystanie narzędzi zdalnej komunikacji, dzięki którym uczestnicy procesu karnego (oskarżeni, pokrzywdzeni i świadkowie) przed MTK mogą brać w nim udział bez fizycznej obecności w jego siedzibie – Hadze.
Technologia ta bardziej kojarzona z ochroną pokrzywdzonego i świadka[2], z czasem – szczególnie w trakcie pandemii COVID-19 – zyskała także na znaczeniu w kontekście potencjalnego zdalnego udziału oskarżonego w postępowaniu[3] (choć należy podkreślić, że możliwość zdalnego udziału oskarżonego została w ograniczonym zakresie wpisana do Statutu Rzymskiego, a następnie na kanwie sprawy kenijskich polityków rozszerzona w 2013 r. w Regułach Procesowych i Dowodowych[4]). Ten kryzys zdrowotny doprowadził także do tego, że Prezydencja MTK opublikowała przewodnik dla sędziów, który umożliwił prowadzenie postępowania – w wybranym przez daną Izbę MTK zakresie – w formie zdalnej (jako tymczasowe narzędzie na czas pandemii)[5].
We wspomnianym raporcie w pewnym zakresie odniesiono się do tego zagadnienia. Jeden z jego elementów dotyczy bowiem wykorzystania projektów wykorzystujących rzeczywistość rozszerzonej i wirtualnej („AR” i „VR”). Miałoby to mieć miejsce z korzyścią dla osób, które przeżyły przestępstwa międzynarodowe (czyli pokrzywdzonych lub świadków). Celem byłoby np. umożliwienie im zdalnego śledzenia postępowań sądowych. Rozwiązanie to wydaje się interesujące z perspektywy ulepszania narzędzi zdalnej komunikacji i możliwości zwiększania zdalnego udziału poszczególnych uczestników postępowania w nim w sposób zdalny.
Jednak szczególny nacisk w raporcie został położony na metody gromadzenia dowodów i ulepszenie rozwiązań w tym zakresie. I tak np. wskazuje się, że zaplanowane jest dalsze modernizowanie i rozwijanie platformy OTPLink[6]. Jest to strona internetowa zaprojektowana z dwoma odrębnymi formułami, które umożliwiają dokonywanie zgłoszeń zarówno anonimowym, jak i uwierzytelnionym użytkownikom (takim jak państwa-strony). Formularz ten może być wykorzystywany do przesyłania takich informacji bezpośrednio do Biura Prokuratora MTK. Może to mieć miejsce na etapach przedsądowych postępowania.
Takie kierunki dalszego działania są szczególnie interesujące na tle szerszego kontekstu technologicznego, w którym funkcjonuje obecnie MTK. W 2023 r. uruchomiono bowiem Project Harmony, który dotyczy bezpośrednio wykorzystania sztucznej inteligencji w działaniu Biura Prokuratora MTK[7]. W myśl tego, sztuczna inteligencja ma być wykorzystywana między innymi do szybkiej identyfikacji wzorców, automatycznych tłumaczeń, identyfikacji twarzy, wzbogacania obrazu, tłumaczenia i transkrypcji plików multimedialnych, ukierunkowanego wyszukiwania materiałów źródłowych, wideo i analizy obrazu[8].
Coraz większe skierowanie względem nowych technologii może wynikać ze zmieniających się sposobów prowadzenia konfliktów zbrojnych, a zatem także gromadzenia dowodów. Wynika to z natłoku materiału dowodowego oraz coraz częstszego pojawiania się w jego ramach dowodów elektronicznych. Można to zauważyć np. podczas wojny w Ukrainie[9]. Można więc zaobserwować konsekwentne wykorzystanie technologii w działaniu MTK, szczególnie ze strony Biura Prokuratora MTK, które korzysta z nich, aby zwiększyć swoją skuteczność i usprawnić działanie. Przy tym, w postępowaniu przed MTK można zauważyć wykorzystanie najnowszych zdobyczy technologicznych od samego początku jego istnienia. Kierunki wskazane w raporcie sugerują dalszy trend w stronę korzystania w szerokim zakresie z technologii, którego główną motywacją wydaje się być z jednej strony usprawnienie postępowania, a z drugiej strony realizacja zadań stojących przed poszczególnymi organami MTK (w tym w zakresie ochrony wrażliwych świadków i pokrzywdzonych).
x
[1] Zob.
<https://www.icc-cpi.int/news/annual-report-office-prosecutor-2023>.
[2] Zob. np. T. R. Kirabira, Technology as a Key Tool for the Prosecution
of International Crimes: Lessons from Uganda,
<https://brill.com/view/journals/icla/22/56/articlep1143_015.xml?language=en&ebody=article%20details>.
[3] Zdalny udział oskarżonego był
możliwy np. w posiedzeniu w sprawie Prosecutor v. Paul Gicheru, Decision on
Defence Request for Mr Gicheru to Attend the First Status Conference via Video
Technology, 3 września 2021, ICC-01/09-01/20-169; o wpływie pandemii COVID-19
na funkcjonowanie MTK zob. P. Hofmański, The Covid-19 pandemic and the realities
of the International Criminal Court [w:] Impact of the COVID-19 Pandemic on
Justice System. Reconstruction or Erosion of Justice Systems – Case Study and
Suggested Solutions, red. K. G. Roszczynialska, Goettingen 2023.
[4] Zob np. G. Steinhauser, ICC Defendants Can Follow Trial Via Video
Link, Court Agrees, The Wall Street Journal, <https://www.wsj.com/articles/SB10001424052702304747004579223981433061074>.
[5] The Presidency, Guidelines for the judiciary concerning holding court
hearings during covid-19 pandemic, 1–2.
[6] Zob.
<https://otplink.icc-cpi.int/>.
[7] ICC Prosecutor Karim A.A. Khan KC announces launch of advanced evidence
submission platform: OTPLink, <https://www.icc-cpi.int/news/icc-prosecutor-karim-aa-khan-kc-announces-launch-advanced-evidence-submission-platform-otplink>.
[8] Zob. więcej G. McIntyre, N. Vialle, The Use of AI at the ICC: Should
we Have Concerns? Part I,
<https://opiniojuris.org/2023/10/11/the-use-of-ai-at-the-icc-should-we-have-concerns-part-i/>.
[9] Zob. więcej: K. Kowalczewska, War-Torn Justice: Empirical Analysis of
the Impact of Armed Conflict on Fair Trial Guarantees in Ukraine, Revista
Brasileira de Direito Processual Penal 2023/9(3), s. 1077–1079.
Autor: mgr Kamil Sobański
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz