poniedziałek, 30 maja 2022

TSUE wprowadził usługę streamingu

Warto przypomnieć, że 26 kwietnia Trybunał Sprawiedliwości UE wprowadził usługę streamingu. Tym samym, ogłaszanie wyroków TS i odczytywanie opinii rzeczników generalnych są transmitowane na żywo na stronie internetowej Trybunału.

Na razie streaming dotyczy jedynie spraw rozpoznawanych przez wielką izbę TS, zgodnie z harmonogramem określonym w kalendarzu rozpraw.

W fazie pilotażowej trwającej sześć miesięcy rozprawy będą nadawane z przesunięciem czasowym. Rozprawy będzie można oglądać tego samego dnia od godz. 14:30 (w przypadku rozpraw porannych) lub następnego dnia od godz. 9:30 (w przypadku rozpraw popołudniowych), nie będą one jednak dostępne w późniejszym terminie. Celem transmisji jest umożliwienie obywatelom śledzenia przebiegu rozpraw na takich samych zasadach, jak gdyby byli na nich fizycznie obecni. Można więc skorzystać z tłumaczenia symultanicznego w językach niezbędnych do prawidłowego przebiegu rozprawy.

Więcej informacji pod tym adresem.

piątek, 27 maja 2022

Ogłoszenia 27.05.2022 r.

1. Call for applications: Helsinki Summer Seminar “Plurality at Last? Legal Internationalism beyond Eurocentrism and Patriarchy” (Helsinki, sierpień 2022 r.)
W dniach 22-26 sierpnia br. w Helsinkach odbędzie się Helsinki Summer Seminar pt. „Plurality at Last? Legal Internationalism beyond Eurocentrism and Patriarchy”. Program seminarium można znaleźć na stronie internetowej wydarzenia. Koszt stacjonarnego udziału w zajęciach to 200 euro (dla studentów)/300 euro, a online - odpowiednio 50 i 75 euro. Istnieje możliwość ubiegania się o stypendium pokrywające koszty opłaty oraz zakwaterowania.
Zgłoszenia należy przesyłać do 14 sierpnia br.

piątek, 20 maja 2022

Ogłoszenia 20.05.2022 r.

1. Call for applications: War and Peace in the 21st Century – The Lifecycle of Modern Armed Conflicts (Budapeszt, wrzesień 2022 r.)
23 września br. w Budapeszcie odbędzie się konferencja pt. „War and Peace in the 21st Century – The Lifecycle of Modern Armed Conflicts”.
Organizatorzy są zainteresowani zwłaszcza następującymi tematami wystąpień:
· Legal background and enforcement of ius ad bellum/ius contra bellum
· The validity of self-defence argumentation
· Atrocity prevention in war-time reasoning
· Applicability of humanitarian intervention and the Responsibility to Protect (R2P)
· Current violations of ius in bello
· The ‘nuclear option’ in armed conflicts
· Armed conflicts and refugees
· Peace treaties and their legal nature
· Peacekeeping initiatives
· International crimes and how to decide whether they are committed
· Crime of aggression and possible first cases
· Relevance of the International Criminal Court and its possible deterrent effect
Zgłoszenia (abstrakt 150-300 słów) należy przesyłać do 15 lipca br.
Planowana jest publikacja pokonferencyjna.
Więcej informacji można znaleźć tutaj. 

piątek, 13 maja 2022

Ogłoszenia 13.05.2022 r.

1. Call for papers: Workshop “Non-use measures for global goods and commons in international law” (Utrecht, maj 2023 r.)
W dniach 8-9 maja 2023 r. w Utrechcie odbędą się warsztaty pt. “Non-use measures for global goods and commons in international law”.
Organizatorzy oczekują abstraktów dotyczących następujących tematów:
1. Marine living resources
2. Antarctica
3. Areas beyond national jurisdiction at sea
4. Atmosphere and outer space
Zgłoszenia (abstrakt do 500 słów wraz z CV lub notką biograficzną) należy przesyłać do 31 lipca br.
Organizatorzy pokrywają koszty zakwaterowania i podróży.
Więcej informacji można znaleźć tutaj.

wtorek, 10 maja 2022

Call for papers: Konferencja "W stronę globalnego konstytucjonalizmu? Strategiczna litygacja i prawo międzynarodowe" (online, 3 czerwca 2022)

Koło Naukowe Praw Człowieka oraz Centrum Edukacji Prawniczej i Teorii Społecznej działające przy Uniwersytecie Wrocławskim zapraszają do udziału w Ogólnopolskiej Konferencji pt. "W stronę globalnego konstytucjonalizmu? Strategiczna litygacja i prawo międzynarodowe".

W ostatnim czasie mogliśmy zaobserwować wzrost popularności i społecznej obecności strategicznej litygacji. Strategiczną litygację można rozumieć jako działania podejmowane w konkretnej sprawie w celu doprowadzenia do zmiany systemowej np. poszerzenia praw i wolności lub zmiany linii orzeczniczej. Działania takie z reguły odwołują się do hierarchiczności systemu prawnego, wyciągając wnioski z centralnego miejsca konstytucji. 

W czasach postępującej globalizacji, konwergencji różnych systemów prawnych oraz coraz większego wpływu prawa transnarodowego i międzynarodowego na krajowe porządki prawne, taka hierarchia się komplikuje co prowadzi do pytania jak w takich warunkach funkcjonuje strategiczna litygacja. Wydaje się, że instytucje prawne takie jak sądy międzynarodowe czy konwencje dotyczące globalnych problemów dają aktorom społecznym (obywatelom czy organizacjom pozarządowym) nowe narzędzia i argumenty do działania na rzecz zmian systemowych w celu pełniejszej realizacji uznawanych za ważne wartości prawnych (rządy prawa, brak dyskryminacji, większa neutralność klimatyczna). Sytuacja taka może powodować konflikty między różnymi instytucjami i jurysdykcjami w zakresie interpretacji i realizacji prawa transnarodowego, jak też powodować ich harmonizację, dążąc do jednolitego globalnego systemu konstytucyjnego lub quasi-konstytucyjnego. 

Karygodny atak na ambasadora Federacji Rosyjskiej w Polsce

9 maja 2022 r. ambasador rosyjski w Polsce Siergiej Andriejew został oblany czerwoną farbą, gdy próbował złożyć kwiaty na Cmentarzu Żołnierzy Radzieckich (zob. tutaj). W tym kontekście warto przywołać podstawowe zasady prawa dyplomatycznego i odpowiedzialności państwa przyjmującego.

Po pierwsze, zgodnie z konwencją o stosunkach dyplomatycznych z 1961 r. szef misji dyplomatycznej (tak jak i każdy inny przedstawiciel dyplomatyczny) jest nietykalny (art. 29). Ta zasada ma fundamentalne znaczenie, bo choćby były najgorsze stosunki między państwami, to dyplomacja i dyplomaci są kluczem do jej poprawienia. Ponadto w prawie dyplomatycznym rygorystycznie przestrzega się zasady wzajemności, jeśli RP nie zapewnia ochrony rosyjskiemu ambasadorowi, tej ochrony może zabraknąć dla polskich przedstawicieli dyplomatycznych w Rosji.

Po drugie, oczywiście ataku na ambasadora Rosji nie dokonały organy państwa polskiego, jednak państwo polskie jest zobowiązane do zapewnienia bezpieczeństwa przedstawicielowi dyplomatycznego obcego państwa. Szef MSWiA tłumaczy, że nie rekomendowano ambasadorowi rosyjskiemu składania kwiatów na cmentarzu ze względu na ryzyko protestów i związanych z tym incydentów (zobacz tutaj). Oczywiście upór ambasadora przy tym punkcie wczorajszych obchodów Dnia Zwycięstwa w FR można odbierać jako próbę prowokacji, niemniej jednak ostrzeżenie ze strony władz polskich nie zwalnia państwa polskiego z obowiązku zabezpieczenia danego wydarzenia. Przez państwo polskie w tym przypadku rozumiemy organy zarówno administracji centralnej, jak i samorządowej, które w kontekście tak ważnej kwestii jak zapewnienie bezpieczeństwa dyplomatom nie powinny angażować się w publiczny spór polityczny (zob. tutaj), lecz prowadzić realny dialog, jak odpowiednio zapewnić bezpieczeństwo dyplomacie w sytuacji ogromnego napięcia politycznego. Władze centralne musiały oddelegować odpowiednie (tj. wystarczające) siły do ochrony ambasadora i nie jest to wsparcie dla ambasady rosyjskiej w organizacji danego wydarzenia, ale wypełnienie podstawowego obowiązku państwa przyjmującego. 

W tym kontekście warto przypomnieć wyrok z 1980 r. Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie USA p. Iranowi (amerykański personel dyplomatyczny i konsularny w Teheranie), w którym to trybunał podkreślił, że państwo przyjmujące ma obowiązek podjąć odpowiednie kroki, aby zapobiec naruszeniom nietykalności misji dyplomatycznej i jej członków. Za brak działań ponosi pełną odpowiedzialność. 

W przypadku wczorajszego incydentu okoliczności są o tyle inne niż opisane w przywołanym orzeczeniu, że władze polskie podjęły pewne środki ostrożności (Iran żadnych), ale niewystarczające. Nie było więc bezczynności ze strony władz polskich, takiej jak miała miejsce podczas incydentu ze spaleniem budki strażniczej przed ambasadą Rosji w 2013 r.

Aby mówić o odpowiedzialności państwa za wczorajszy incydent należałoby zweryfikować, czy -  nie łamiąc innych praw, także innych niż ambasador osób - można było przedsięwziąć inne, skuteczniejsze środki zabezpieczenia wizyty ambasadora na cmentarzu. Bez względu na wyniki takiej oceny władze RP powinny natychmiast udzielić satysfakcji (przeprosić) ambasadorowi, choćby po to, aby nie narazić własnych dyplomatów na podobne incydenty.

Po trzecie, pojawiają się głosy, że ambasadora Rosji należałoby odwołać, tak jak i większość personelu dyplomatycznego misji rosyjskiej w Polsce. Taka kwestia jest jednak zawsze delikatna i uwarunkowana wieloma okolicznościami politycznymi, wśród których należy wziąć pod uwagę, że cofnięcie agrement dla ambasadora Rosji/uznanie go za persona non grata z pewnością poskutkuje podobnymi krokami po stronie rosyjskiej. Polskie władze muszą ocenić, czy poza wybrykami medialnymi, ambasador rosyjski rzeczywiście jest dobrym partnerem do dyskusji nt. bieżących wydarzeń. Opinia publiczna nie wie, jak wygląda służbowa komunikacja między władzami polskimi a ambasadą FR w Polsce. 

poniedziałek, 9 maja 2022

Guest post: Prawo i ekonomia polityczna (LPE)

 Prawo i ekonomia polityczna (Law and Political Economy, LPE) to zyskujące na popularności podejście do badań prawnych, zainicjowane w Stanach Zjednoczonych (przede wszystkim wokół Law and Political Economy Project w Szkole Prawa Uniwersytetu Yale). Punktem wyjścia dla wielu badaczy skupionych wokół ruchu LPE są zastrzeżenia co do dominującej roli, jaką w kształtowaniu myślenia o prawie i jego wpływie na społeczeństwo i rynek odgrywa wąsko rozumiana klasyczna ekonomia. Podważając bezrefleksyjne stosowanie koncepcji ekonomicznych w prawnych badaniach, naukowcy sięgający po podejście LPE podkreślają, że prawo i gospodarka nawzajem się. Ta obustronna relacja między prawem a modelem gospodarczym jest szczególnie widoczna współkształtują w porządkach kapitalistycznych, w których prawo jest zarówno wytworem, jak i instrumentem budowania relacji społecznych i rynkowych. Podejście LPE jest w naturalny sposób interdyscyplinarne i czerpie z nauk prawnych, społecznych, politycznych i ekonomicznych. Wzbogaca ono także otwartość nauk prawnych na metody eksperymentalne i empiryczne.

Korzeni podejścia ruchu LPE należy szukać w anglosaskich nurtach krytycznych, takich jak Critical Legal Studies(CLS), które już w latach 70-tych podkreślały rolę systemów prawnych w utrwalaniu nierówności społecznych. Ponadto, podobnie jak prawni realiści (legal realists), badacze LPE postrzegają prawo jako instrument władzy. Konkretne rozwiązania prawne wyposażają pewne podmioty w narzędzia przymusu w odniesieniu do pozostałych. Podobnie jak prawni instytucjonaliści,  badacze związani z podejściem LPE widzą zależność rynkowego porządku od instytucji prawa (np. regulacji umów czy spółek). Tym samym uważają, że postrzeganie rynku wyłącznie jako tworu „wolnego rynku” fundamentalnie błędne. 

Podważając z perspektywy prawa dominujące leseferystyczne dogmaty, podejście LPE staje więc kontrze do tradycyjnie pojmowanej Ekonomicznej Analizy Prawa (Law & Economics). Badacze LPE postulują zastąpienie nacisku na efektywność, analizą relacji prawnych z perspektywy relacji władzy. Taka zmiana optyki wymaga – wobec pogłębiających się nierówności oraz powtarzających się kryzysów rynku i środowiska naturalnego – przemyślenia pozytywnego i negatywnego wpływu, jaki prawo może wywierać na relacje społeczne i ekonomiczne. Dotyczy to m.in. pytania, jakie grupy społeczne należy uznawać za szczególnie wrażliwe, a przez to wymagające ochrony (np. konsumenci, pracownicy w określonych sektorach gospodarki itd.). 

W konsekwencji podejście LPE zakłada więc, że prawo ze swojej istoty nie jest neutralne, lecz że w naturalny sposób poddaje się instrumentalizacji, m.in. tworząc lub utrwalając nierówności. LPE bardzo wyraźnie podkreśla przy tym, że instrumentalizacja prawa jest nie tylko dziełem ustawodawcy (co na gruncie polskiej teorii można byłoby opisać jako „politykę prawa”), lecz także samych uczestników obrotu, którzy mogą wykorzystywać prawo jako narzędzie realizowania swoich partykularnych celów. W ten sposób prawo we współczesnych realiach staje się narzędziem władzy w rękach silniejszych uczestników obrotu oraz jako (jak określiła to Katharina Pistor) „kod kapitału” pozwala na umacnianie siły rynkowej i wpływanie na dystrybucję zasobów w społeczeństwie. W konsekwencji, relacja między prawem a rynkiem ma w istocie dwustronny i dynamiczny charakter, a odpowiedź na postawione nie tak dawno pytanie: „Kto kogo deprawuje: prawo – rynek czy rynek – prawo” jest złożona i daleka od powierzchownych schematów.

Podejścia badawcze zainteresowane perspektywą LPE posiadają także silny element postulatywny. Podejmują one nie tylko próbę odpowiedzi na pytanie deskryptywne (jak wygląda relacja prawa, społeczeństwa i rynku), lecz także polityczne: o wizję społeczeństwa i rynku, któremu prawo chce służyć. Badacze LPE sprzeciwiają się technokratyzacji, która – celowo lub nie – tworzy pokusę „ukrycia” politycznego wymiaru niektórych decyzji regulatorów i ustawodawców. Demokratyczne zaczepienie prawa wymaga lepszego zrozumienia dla szeroko rozumianych dystrybutywnych konsekwencji prawa. Mogą one polegać nie tylko na bezpośredniej alokacji zasobów, lecz także na stworzeniu instrumentów, które przeciwdziałałyby określonym sposobom takiej alokacji (jak np. ograniczona odpowiedzialność w spółkach handlowych, która może wyłączać z zakresu odpowiedzialności przedsiębiorców społeczne i środowiskowe konsekwencje ich działań).

 

21 marca 2022 r. w Instytucie Nauk Prawnych PAN została zorganizowana konferencja „Law and Political Economy – Central and Eastern European Perspectives”. Jej głównym celem było stworzenie forum dla naukowców związanych z Polską i innymi państwami regionu, posługującymi się w swojej pracy elementami podejścia LPE. Konferencja zgromadziła także szerokie grono badawczy z innych części Europy zainteresowanych badaniami nad prawem z perspektywy jego polityczno-ekonomicznego wymiaru. 

Skupienie się na Europie Środkowej i Wschodniej jako na odrębnym polu dla badań LPE wynikało przede wszystkim z pewnych założeń dotyczących szczególnej prawnej, ekonomicznej i społecznej historii tego regionu. Dziedzictwo centralnie sterowanej gospodarki w modelu socjalistycznym oraz (zwykle „skokowej”) transformacji do modelu wolnorynkowego obsadziły prawo w tej części Europy w bardzo szczególnej roli – przypisując mu funkcję jednego z głównych motorów przemian. W konsekwencji, pewne zjawiska, na które zwraca uwagę podejście LPE (np. nierówności społecznych oraz instrumentalizacja prawa przez uczestników obrotu) występują tu niekiedy w bardziej intensywnej postaci niż ma to miejsce w państwach o dłuższej tradycji gospodarki rynkowej i ustroju demokratycznego.

Konferencję otworzył wykład prof. Christiana Joergesa, poświęcony potencjałowi podejścia LPE w badaniach nad prawem Unii. Europejski porządek prawny, a także dominująca przez wiele lat prawna metoda integracji (Integration through law), boryka się bowiem dokładnie z problemami, którym LPE wychodzi naprzeciw. Jednym z nich jest podwójna rola jaką prawo odegrało w kontekście kryzysu zadłużenia w strefie euro. Choć to siła ordoliberalnych zasad zadłużenia wymagała przebudowy modeli gospodarczych i społecznych w państwach na południu Unii, sam TSUE – który mógłby przecież zrównoważyć dominujące gospodarcze dogmaty bardziej prospołeczną i prowspólnotową wykładnią – unikał tego typu rozstrzygnięć. 

Początek konferencji został poświęcony ogólnej roli, jaką metoda LPE może odegrać w badaniach nad prawem UE. Referaty pierwszego panelu zmierzyły się z pozornym przeciwstawieniem zorientowanego na gospodarczą liberalizację prawa rynku wewnętrznego unijnym wartościom, na przykładzie praworządności (dr Michael Denga) i polityki sportu (Wojciech Lewandowski). Referat dr Joanny Kusiak przedstawił perspektywy zaangażowania „prawnej inżynierii” przez ruchy społeczne.

Drugi panel konferencji dotyczył potencjału prawa i regulacji, by „naprawić” kapitalizm, czyli uczynić jego prawne instytucje bardziej wrażliwe na kwestie środowiskowe i społeczne. Wśród omówionych prawnych narzędzi były regulacje bankowe (Wojciech Kobyliński) i prawo spółek (dr Justyna Dąbrowska).  

Trzeci panel był okazją do przedyskutowania postępującej instrumentalizacji prawa przez nieliberalne demokracje na Węgrzech i w Polsce. Referaty zarysowały wpływ populistycznych rządów na prawo konsumenckie (prof. Kati Cseres), konkurencji (dr Maciej Bernatt) i spółek skarbu państwa (dr Marton Varju). Prawo coraz silniej staje się w tych wypadkach nie tylko instrumentem realizacji centralistycznej polityki gospodarczej państwa, lecz także środkiem budowania populistycznej narracji politycznej, która zwykle eksponuje zaangażowanie nowo tworzonych norm prawnych w rozwiązywanie problemów społecznych (np. nierówności ekonomicznych). Dr Mátyás Bencze argumentował w tym kontekście, że to m.in. naiwna wiara w neutralność prawa utorowała drogę do nieliberalnych rządów Fideszu. Ta część konferencji zwróciła uwagę na pewną specyfikę dyskusji nad podejściem LPE w Europie Środkowej i Wschodniej wobec nieliberalnych rządów w regionie. Podczas, gdy w silnych instytucjonalnie demokracjach badania z zakresu LPE wiążą się z wyraźnymi postulatami dotyczącymi celów społecznych, postulaty te należy wyraźnie oddzielić od nieliberalnej i populistycznej instrumentalizacji prawa. Sytuacja ta pokazuje również, że konieczne są badania nad odpowiednimi uwarunkowaniami politycznie świadomych koncepcji prawa, takimi jak mechanizmy rozliczalności władzy (accountability) czy standardy praworządności i praw podstawowych. 

 

 

 

Dr Mateusz Grochowski, LL.M.: Max Planck Institute for Comparative and International Private Law, Instytut Nauk Prawnych PAN, Information Society Project (Yale Law School). Prowadzi badania na styku prawa prywatnego oraz socjologii i ekonomii - przede wszystkim w zakresie współczesnych źródeł prawa umów oraz alokacji władzy i zasobów w obrocie online.

 

Dr Agnieszka Smoleńska, Instytut Nauk Prawnych PAN, Europejski Instytut Bankowości (European Banking Institute). Bada współzależność prawa i ekonomii politycznej Unii Europejskiej, a w szczególności w unijnym sektorze bankowym. W INP PAN prowadzi trzyletni projekt NCN Sonatina "Zrównoważony kapitalizm w UE: instytucjonalna różnorodność transformacji rynków finansowych - prawna analiza ekonomii politycznej”.

ZAPROSZENIE NA WYKŁAD GOŚCINNY 12 maja 2022

Human Rights Department (Nicolaus Copernicus University in Toruń) and Poznań Human Rights Centre (Institute of Law Studies of the Polish Academy of Sciences) are pleased to invite you to a 6th lecture of a Lecture series „Contemporary issues of human rights theory and practice. Global, regional and national perspectives”The Lecture series is organized in association with AHRI.

Guest lecture will be delivered by Prof. dr Tetyana Antsupova (Justice of the Grand Chamber of the Supreme Court of Ukraine, formerly a Head of the Department of International and Comparative Law of International Humanitarian University in Odessa) who will be presenting a topic "Judicial independence in the context of ECtHR’s practice More information available here.

Date: 12 May 2022 (Thursday) at 3 pm CET

Lectures are organized online via a BigBlueButton platform. A dedicated virtual room is accessible at: https://vc.umk.pl/b/jul-x4e-92m. No prior registration required.




piątek, 6 maja 2022

Ogłoszenia 6.05.2022 r.

Call for papers: 6th Radboud Economic Law Conference: ‘Services of General (Economic) Interest: State of Play and Current Challenges’ (Nijmegen, październik 2022 r.)
7 października br. na Uniwersytecie Radbouda (Holandia) odbędzie się 6th Radboud Economic Law Conference: ‘Services of General (Economic) Interest: State of Play and Current Challenges’.
Więcej informacji na temat problematyki wydarzenia można znaleźć tutaj.
Zgłoszenia (abstrakt do 400 słów) należy przesłać przed 10 lipca br.
Planowana jest publikacja pokonferencyjna.