W lutym 2011 r. Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych (RB ONZ) jednogłośnie przedstawiła Biurowi Prokuratora Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK) sytuację w Libii[1]. RB ONZ wyraziła zaniepokojenie poważnymi naruszeniami praw człowieka w Libii, w tym tłumieniem pokojowych protestów. Jednocześnie potępiła podżeganie przez libijski rząd do przemocy wobec ludności cywilnej i wyraziła głębokie zaniepokojenie z powodu ofiar śmiertelnych. W zawiadomieniu zwrócono także uwagę na sytuację uchodźców uciekających przed przemocą oraz na krytyczne niedobory środków medycznych dla rannych osób.
W związku z tym w marcu 2011 r. Prokurator MTK podjął działania i wszczął śledztwo w tej sprawie. Przedmiotem postępowania są domniemane zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne popełnione w Libii od 15 lutego 2011 r., a w jego ramach podjęto określone działania, takie jak gromadzenie dowodów czy wszczynanie postępowań przeciwko osobom i wydawanie nakazów aresztowania[2]. Warto dodać, że śledztwo w sprawie sytuacji w Libii trwa już ponad 10 lat. W ostatnich latach nasiliły się jednak upublicznione działania w jego zakresie.
Nowe nakazy aresztowania a zasada komplementarności MTK
W dniu 4 października 2024 r. Izba Przygotowawcza MTK ujawniła sześć nakazów aresztowania wydanych w kwietniu i lipcu 2023 r. względem podejrzanych o zbrodnie wojenne w Tarhunie (Libia), w tym morderstwa, tortury, przemoc seksualną i inne[3]. Do tej pory nakazy te były utajnione ze względu na potencjalną skuteczność ich wyegzekwowania, jednak z czasem stwierdzono, że większy skutek może odnieść ich upublicznienie.
W nawiązaniu do tego zdarzenia, Prokurator MTK oświadczył, że podstawową zasadą w jego działaniu jest priorytetyzacja śledztw zainicjowanych przez zgłoszenie ze strony RB ONZ[4]. Ma to wynikać z odpowiedzialności tego organu za międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo. Jednocześnie Prokurator MTK ogłosił, że wśród jego priorytetów jest działanie w myśl zasady komplementarności MTK, realizowane w kontekście libijskiej sprawy we wspieraniu tamtejszego wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych[5].
Zasada komplementarności wypływa bezpośrednio ze Statutu Rzymskiego, będąc elementem jego preambuły i art. 1[6]. Zgodnie z nią, MTK jest stałą instytucją, która uzupełnia krajowe jurysdykcje karne w sprawach najpoważniejszych zbrodni międzynarodowych, interweniując jedynie, gdy państwo nie podejmuje działań lub nie jest zdolne do prowadzenia postępowania karnego[7]. Jak zatem się wydaje, Prokurator MTK uznał, że – mimo wsparcia dla libijskich urzędników państwowych – kraj ten nie jest w stanie samodzielnie podjąć działań dotyczących odpowiedzialności karnej w kwestii postępowania wywołanego zawiadomieniem RB ONZ z 2011 r. Tym bardziej, że według ostatnich doniesień w Libii mamy do czynienia z szybko pogarszającą się sytuacją polityczną i gospodarczą[8]. Taka koncepcja odpowiada strategiom obecnego Prokuratora MTK w zakresie komplementarności i współpracy. Według Prokuratora MTK, trybunał ten powinien działać jako centralny ośrodek globalnej odpowiedzialności, wspierając współpracę między tą instytucją a państwami w celu osiągnięcia skuteczniejszych wyników w zakresie odpowiedzialności za zbrodnie międzynarodowe[9].
Podsumowanie
Wydanie nakazów aresztowania i zwiększenie publicznej działalności MTK w związku z sytuacją w Libii w ostatnich latach nie jest przypadkowe. Jak zaznacza bowiem sam Prokurator MTK, śledztwo w tej kwestii zbliża się do końca, co jest zaplanowane na IV kwartał 2025 r[10]. Ma to miejsce po kilkunastoletnim okresie trwania, naznaczonym współpracą między Biurem Prokuratora MTK a libijskimi urzędnikami państwowymi. Takie działanie jest niezwykle istotne z perspektywy komplementarnej natury MTK, opartej właśnie na współdziałaniu. Ma to szczególne znaczeniu z uwagi na obszerność materiału dowodowego w międzynarodowych postępowaniach karnych oraz liczny udział w nich świadków, w tym pokrzywdzonych.
mgr Kamil Sobański
[1] Zob. Rezolucja 1970 (2011).
Przyjęta przez Radę Bezpieczeństwa na 6491. posiedzeniu 26 lutego 2011 r., <https://www.icc-cpi.int/sites/default/files/NR/rdonlyres/2B57BBA2-07D9-4C35-B45E-EED275080E87/0/N1124558.pdf/>.
[2] Zob. więcej Situation in
Libya, <https://www.icc-cpi.int/situations/libya>.
[3] Libya situation: ICC
Pre-Trial Chamber I unseals six arrest warrants, <https://www.icc-cpi.int/news/libya-situation-icc-pre-trial-chamber-i-unseals-six-arrest-warrants>.
[4] Statement of ICC Prosecutor
Karim A.A. Khan KC on the unsealing of six arrest warrants in the situation in
Libya, <https://www.icc-cpi.int/news/statement-icc-prosecutor-karim-aa-khan-kc-unsealing-six-arrest-warrants-situation-libya>.
[5] Tamże.
[6] Zob. Statut Rzymski,
<https://www.icc-cpi.int/sites/default/files/2024-05/Rome-Statute-eng.pdf>.
[7] Karolina Wierczyńska, The
Principle of Complementarity in International Criminal Law [w:] Jurisdictional
Competition of International Court and Tribunals, Bartłomiej Krzan (red.),
Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012, s. 276–278.
[8] Zob. więcej Amid Rapidly
Deteriorating Political, Economic Situation, Ordinary People in Libya Fear
Re-emergence of War, Top UN Official Warns Security Council, <https://press.un.org/en/2024/sc15795.doc.htm>.
[9] Zob. Office of The
Prosecutor Policy on Complementarity and Cooperation, <https://www.icc-cpi.int/sites/default/files/2024-04/2024-comp-policy-eng.pdf>.
[10] Statement of ICC Prosecutor Karim A.A. Khan KC on the unsealing of six arrest warrants in the situation in Libya, <https://www.icc-cpi.int/news/statement-icc-prosecutor-karim-aa-khan-kc-unsealing-six-arrest-warrants-situation-libya>.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz