Tematy i materiały na seminarium poświęcone metodom badawczym w naukach prawnych
W związku z rozpoczynającym się rokiem akademickim wielu z Was będzie wracało do regularnych spotkań z seminarzystami, kolegami i koleżankami z pracy. Przy okazji można rozważyć uwzględnienie spotkań poświęconych metodom badawczym w prawie – dlaczego naszym zdaniem warto zainteresować się tym tematem, pisaliśmy tutaj. W tym wpisie dzielimy się naszymi doświadczeniami po roku prowadzenia takiego seminarium w ramach Poznańskiego Centrum Praw Człowieka INP PAN. Polecamy także publikacje, które sprawdziły się jako materiały do dyskusji.
Cykl seminariów poświęconych metodom badawczym w naukach prawnych realizujemy od stycznia 2020 r. w grupie około ośmiu osób, większość czasu on-line. Teksty na seminarium dobieramy zarówno pod kątem tematyki (prawo międzynarodowe, prawa człowieka, prawo konstytucyjne), jak i stosowanych metod badawczych. Ten drugi może przyjmować dwie formy – niekiedy celem publikacji jest refleksja nad daną metodą, z kolei innym razem publikacja służy do zobrazowania zastosowania danej metody. Nasze seminaria mają główny charakter dyskusyjny, tzn., wszyscy dzielimy się naszymi wrażeniami po przeczytaniu tekstu i próbujemy znaleźć odniesienia do naszych badań. Staramy się proponować teksty w systemie rotacyjnym.
Poniżej prezentujemy wybór pięciu tematów i towarzyszących im tekstów, które wywołały najwięcej dyskusji:
Stawianie pytań badawczych i argumentowanie
Na naszych seminariach dużo dyskutujemy o pytania badawczych i sposobie pisania prac naukowych. Ciekawym tekstem mogącym być inspiracją do takiej dyskusji jest artykuł Marnixa Snela, w którym autor proponuje kilka rozwiązań w jaki sposób oceniać jakość prawniczych tekstów naukowych. Wyróżnia on kilka elementów dotyczących samej koncepcji (oryginalność, znaczenie, odpowiednie metody), odpowiedzi na pytania badawcze oraz sposobu myślenia o konstrukcji całego tekstu. Rozdział Sundbya Pabuja analizuje z kolei, w jaki sposób możemy wyjaśniać nasze badania i przedstawia kilka sposób stawiania lepszych pytań badawczych.
Dla doktorantów interesujący może okazać się tekst Eliava Lieblicha, który przedstawia różne rodzaje pytań badawczych, a także sposoby poszukiwania takich pytań, które wzbudzają ciekawość. Artykuł ten zawiera również wprowadzenie do analizowania źródeł w prawie międzynarodowym.
1. Marnix Snel, “Making the implicit quality standards and performance expectations for traditional legal scholarship explicit”, German Law Journal, vol. 20, 2019.
2. Sundhya Pahuja, “Practical Methodology: Writing about How We Do Research”, Nicholas Tsagourias, Rossana Deplano (red.), Research Methods in International Law. A Handbook, Elgar 2021.
3. Eliav Lieblich, “How to Do Research in International Law? A Basic Guide for Beginners”, Harvard International Law Journal, vol. 62, 2021.
Badania dogmatyczne – królowa nauk prawnych
Jak słusznie zauważyli Maciej Krogel, Katrzyna Krzyżanowska i Michał Stambulski, dyskusja o metodach badawczych nie zmierza do krytyki i odrzucenia dogmatyki prawniczej, ale sprawienia, aby dogmatyka była „jedyną grą w mieście”, a ponadto aby jej wykorzystaniu towarzyszyło odpowiednie wyjaśnienie zakresu badanych dokumentów, sposobów ich wyszukiwania itp. Dlatego też badania dogmatyczne są jednym z często powracających tematów podczas naszych seminariów. Rozdział Jana M. Smitsa skłonił nas do dyskusji o tym, czym właściwie są badania doktrynalne i jakie mają cele. Smits zwraca też uwagę na to, jakie decyzje podejmujemy prowadząc takie badania i zachęca do ich ujawniania. Dotyczy to materiałów, z których korzystamy, technik, które używamy aby opisać prawo i tego, po jaką koncepcję „systemu” sięgamy.
Jednocześnie ważne dla nas jest też powiązanie badań dogmatycznych z innymi badaniami. Jakob v. H. Holtermann w swoim artykule ukazuje zależność między badaniami doktrynalnymi a empirycznymi. Autor argumentuje, że włączenie badań empirycznych do tradycyjnej analizy doktrynalnej wymaga dyskusji filozoficznej, a także że korzystając z badań empirycznych powinnyśmy wskazać w jaki sposób wpływa to badania doktrynalne.
· Jan M. Smitz, “What is Legal Doctrine? On the Aims and Methods of Legal Dogmatic Research”, [w:] H. W. Micklitz, R. van Gestel, Rethinking Legal Scholarship: A Transatlantic Dialogue, Cambridge University Press 2017.
· Jakob v. H. Holtermann, “Philosophical Questions at the Empirical Turn”, European Journal of Legal Studies - Network of Legal Empirical Scholars Special Issue, 2019.
Wywiady jako metoda badawcza w naukach prawnych
Spośród metod empirycznych, to wywiady wydają się obecnie najczęściej stosowanym narzędziem w naukach prawnych. Jednocześnie prowadzenie wywiadów wymaga refleksji nad tym, w jakim celu je prowadzimy. Przykładowo, czym innym są wywiady prowadzone w celu udowodnienia tezy, a czym innym w celu „mapowania” tematu. Tekst Emilii Korkea-aho i Päivi Leino szczegółowo omawia te cele, a także ukazuje wyzwania jakie wiążą się z prowadzeniem wywiadów, w tym także rozmów z prawnikami. Publikacja może posłużyć jako wstęp do wykorzystania wywiadów w badaniach prawnych.
· Emilia Korkea-aho and Päivi Leino, “Interviewing lawyers: a critical self-reflection on expert interviews as a method of EU legal research”, European Journal of Legal Studies, 2019 –
Analizy porównawcze
Wybór studium przypadku i jego uzasadnienie leży u podstaw każdej analizy porównawczej. O tym jak lepiej dokonać takiego wyboru dyskutowaliśmy w oparciu o tekst Kateriny Linos, w którym autorka przedstawia, w jaki sposób stosować metody z zakresu nauk politycznych w badaniach nad prawem międzynarodowym. Omawia ona też częste błędy popełniane przez prawników międzynarodowych. Tekst Rana Hirschla ukazuję z kolei że pojęcie badań „porównawczych” (ang. comparative) w badaniach z zakresu prawa konstytucyjnego obejmuje cztery podstawowe rodzaje badań, tj. 1) wybór pojedynczego studium przypadku; 2) wybór kilku państw na zasadach analogii, specyfiki lub zróżnicowania; 3) wybór państw, w których obserwowane są podobne zjawiska; 4) wybór dokonany w wyniku weryfikacji hipotezy przy użyciu metod jakościowych i/lub ilościowych. Tekst również ukazuje różne metody dokonywania wyborów studiów przypadków.
· Katerina Linos, “Methodological Guidance: How to Select and Develop Comparative International Law Case Studies”, [w:] Anthea Roberts, Paul B. Stephan, Pierre-Hugues Verdier, and Mila Versteeg (red.) Comparative International Law, OUP 2017.
· Ran Hirschl “The Question of Case Selection in Comparative Constitutional Law” Am. J. Comp. L. 125(53), 2005.
Metody ilościowe w naukach prawnych na przykładzie prawa konstytucyjnego
Autorzy Comparative Constitutions Project opublikowali szereg artykułów, w których wykorzystują metody ilościowe do badań porównawczych w prawie konstytucyjnym. Podczas seminarium omawialiśmy zarówno tekst wprowadzający do zastosowania takich metod zawierający praktyczne wskazówki i opisujący wyzwania z tym związane (Meuwese & Versteeg 2012), jak i przykład badania wykorzystującego metody statystyczne (Law & Versteeg 2013). Drugi z tekstów został poświęcony badaniu „siły konstytucji” przez pryzmat realizacji gwarantowanych w nich praw. Autorzy przedstawili metodę pozwalająca na ocenę każdego państwa, co pozwoliło na uzyskanie globalnej perspektywy na realizację praw konstytucyjnych. Omawiane teksty:
1. A. Meuwese, M. Versteeg, “Quantitative Methods for Comparative Constitutional Law”, [w:] M. Adams & J. Bomhoff (red.), In Practice and Theory in Comparative Law, Cambridge University Press, 2012, s. 230–57.
2. D.S. Law, M. Versteeg, “Sham Constitutions”, California Law Review, nr 101(4), 2013, s. 863-952.
Część tekstów jest dostępna w wolnym dostępie. Jeśli nie macie dostępu do któregoś z tych tekstów, możecie się do nas odezwać.
Serdecznie dziękujemy dr Michałowi Krajewskiemu za udostępnienie wybranych tekstów, od których rozpoczęliśmy nasze seminaria. Ich lektura zainspirowała nas do dalszego zgłębiania tematu metod badawczych i pracowania nad własnym warsztatem.
Dr Grażyna Baranowska, adiunkt w Poznańskim Centrum Praw Człowieka INP PAN oraz Marie Skłodowska-Curie fellow na Hertie School w Berlinie. W swoich badań łączy metody dogmatyczne z empirycznymi, m.in. z wywiadami. Uczestniczyła m.in. w szkole letniej Research Methods in Fundamental Rights (CIVICA i Hertie School). Inicjatorka cyklu seminariów metodologicznych prowadzonych w Poznańskim Centrum Praw Człowieka.
Dr Łukasz Szoszkiewicz, adiunkt na Uniwersytecie im Adama Mickiewicza w Poznaniu – w ramach badań wykorzystywał m.in. metody statystyczne i wnioski o dostęp do informacji publicznej. Uczestniczył m.in. w szkołach letnich Analytics and Data Science Summer School (Uniwersytet w Essex), SICSS-Law (Uniwersytet w Maastricht); podczas stażu w Agencji Praw Podstawowych UE pracował jako analityk przy badaniach ankietowych.
Od Redakcji PPM: posty metodologiczne można łatwo znaleźć przez etykietę: "metody badawcze w naukach prawnych". Można także wpisać się na osobną listę mailingową dostępną pod adresem: https://forms.gle/xohUseaGmopu9uRB9
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz