czwartek, 4 lipca 2019

Guest post: Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza o zastosowaniu środków tymczasowych w sporze pomiędzy Ukrainą a Federacją Rosyjską dotyczącym incydentu w Cieśninie Kerczeńskiej

W dniu 25 maja 2019 roku Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza (dalej jako „ITLOS”) zarządził zastosowanie środków tymczasowych w sporze pomiędzy Ukrainą a Federacją Rosyjską w sprawie zatrzymania ukraińskich okrętów wojennych w Cieśninie Kerczeńskiej. Incydent ten miał miejsce 25 listopada ubiegłego roku i był już przedmiotem rozważań na niniejszym blogu (tu). Oba państwa są stroną konwencji o prawie morza z 1982 roku (dalej jako „KoPM”). 


31 marca 2019 roku Ukraina, zgodnie z art.1 Aneksu VII KoPM poprzez pisemne zawiadomienie skierowane do drugiej strony sporu wraz z załączonym pozwem oraz uzasadnieniem roszczeń, wszczęła postępowanie arbitrażowe które powinno zostać przeprowadzone przez trybunał arbitrażowy powołany zgodnie ze wskazanym aneksem konwencji. Ukraina zarzuca drugiej stronie sporu naruszenie czterech artykułów KoPM, a mianowicie: art.32 - dotyczącego immunitetu okrętów wojennych i innych statków rządowych używanych do celów niehandlowych w związku z wykonywaniem prawa nieszkodliwego przepływu, art.58 – określającego prawa i obowiązki innych państw w wyłącznej strefie ekonomicznej, a także dwóch artykułów (art. 95 i art.96) przyznających zarówno okrętom wojennym, jak i statkom używanym wyłącznie do służby rządowej niehandlowej immunitet na morzu pełnym. 

Środki tymczasowe zostały zarządzone zgodnie z art.290§5 KoPM uprawniającym ITLOS do zastosowania, zmiany lub uchylenia takich środków, jeżeli uzna prima facie, że trybunał, który ma być utworzony do rozpoznania sporu, będzie właściwy i że wymaga tego nagła sytuacja. ITLOS nakazał zwolnienie trzech ukraińskich okrętów wojennych wraz z 24 zatrzymanymi osobami i zezwolenie na ich powrót na Ukrainę. Trybunał nie uznał za konieczne przedstawienia wobec Federacji Rosyjskiej wymogu zawieszenia wszczętych wobec tych osób postępowań karnych i nie wszczynania nowych. Niemniej jednak zobowiązał strony sporu do powstrzymania się od podejmowania działań, które mogłyby pogłębić bądź poszerzyć zakres sporu przedłożonego do rozstrzygnięcia trybunałowi arbitrażowemu powołanemu zgodnie z Aneksem VII KoPM. Decyzje te zapadły przytłaczającą większością głosów - 19 do 1. Konsekwentnie przeciw głosował tylko sędzia R. Kolodkin, z … Federacji Rosyjskiej. 

Sprawę można byłoby w zasadzie uznać za załatwioną gdyby nie fakt, że w postępowaniu przed ITLOS nie uczestniczyła Federacja Rosyjska, ograniczając się do przedłożenia memorandum przedstawiającego jej stanowisko w tej sprawie. To zaś wskazywało na złożenie przez to państwo zgodnie z art.298 §1.b KoPM deklaracji wyłączającej zgodę na stosowanie przedmiotowej procedury w przypadku sporów dotyczących działalności wojskowej, łącznie z wojskową działalnością rządowych statków morskich i powietrznych używanych w służbie niehandlowej. W tej sytuacji Trybunał stanął przed koniecznością zbadania, czy dany spór rzeczywiście dotyczy działalności wojskowej. Po rozpoznaniu tej kwestii, odrzucił ten argument stwierdzając, że pomimo iż danej sprawie chodzi o zajęcie okrętów wojennych, to przedmiotowy spór dotyczy nie tyle działalności wojskowej (ang, „military acivities”) co działań związanych z zapewnianiem przestrzegania prawa wewnętrznego państwa (ang. „law enforcement activities”). Oznacząło to uznanie zarówno właściwości trybunału arbitrażowego co do wydania rozstrzygnięcia merytorycznego, jak i własnej w zakresie wydania zarządzenia w sprawie środków tymczasowych. 

W tej sytuacji powstaje pytanie o szansę na wykonanie decyzji trybunału, w jego sytuacji gdy jurysdykcji trybunału międzynarodowego w sprawie nie uznaje jeden ze stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ. Nie jest to niestety pierwszy z takich przypadków. Nadzieję na zwolnienie przetrzymywanych członków załóg zatrzymanych okrętów mogłoby dawać podobieństwo do rozpatrywanego swego czasu przez ITLOS sporu dotyczącego statku „Arctic Sunrise”, a ewentualną decyzję o zwolnieniu, nawet przy konsekwentnym podtrzymywaniu przedstawionego wyżej stanowiska, Federacja Rosyjska mogłaby przedstawiać jako działania podjęte „ex gratia”. Należy jednak pamiętać, że w tym przypadku mamy do czynienia z zupełnie innym kalibrem politycznego sporu.

Więcej informacji:
1. Case Concerning the Detention  of Three Ukrainian Naval Vessels (Ukraine v. Russian Federation), Request for the Prescription of Provisional Measures, Order,
2. Press Release, Case Concerning the Detention of Three Ukrainian Naval Vessels (Ukraine
v. Russian Federation), Provisional Measures. Tribunal Prescribes Provisional Measures Ordering the Russian Federation to Release Three Ukrainian Naval Vessels and their 24 Servicemen, https://www.itlos.org/fileadmin/itlos/documents/press_releases_english/PR_284_En.pdf

Autor: Tomasz Kamiński

Brak komentarzy: