Kolejny wyrok ETPCz dotyczący zmian w sądownictwie - Dolińska – Ficek i Ozimek p. Polsce

Europejski Trybunał Praw Człowieka opublikował dziś orzeczenie w sprawie Dolińska – Ficek i Ozimek p. Polsce, czyli kolejnej sprawie dotyczącej zarzutów związanych ze zmianami wprowadzanymi w polskim wymiarze sprawiedliwości od 2015 r.

Tym razem chodzi o sytuację sędziów, którzy starali się o awans, jednak ich kandydatury KRS oceniła negatywnie. Sędziowie odwołali się do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN, a ta ich skarg nie uwzględniła. Zwrócili się więc do ETPCz.

Orzeczenie nie stanowi dużego zaskoczenia, ponieważ sprawa została rozpatrzona w świetle wyroku Wielkiej Izby Trybunału w sprawie Guomundur Andri Astradsson p. Islandii (grudzień 2020 r. oraz Reczkowicz p. Polsce (lipiec 2021). Można więc powiedzieć, że potwierdza utrwaloną linię orzeczniczą, choć w odniesieniu do nowych okoliczności.

Konkluzją Trybunału jest stwierdzenie, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN nie stanowi sądu ustanowionego na podstawie ustawy w rozumieniu art. 6 Konwencji. Wniosek tak Trybunał oparł na następujących argumentach.

Po pierwsze, Trybunał dostrzegł rażące naruszenia prawa krajowego, które wpłynęły na wybór sędziów do IKNiSP. Naruszenia te wynikały z kształtu przepisów z 2017 r. powołujących nową KRS, które nie zapewniły jej członkom gwarancji niezależności od władzy ustawodawczej i wykonawczej (par. 338). To obarczyło wadami dokonywane przez nią rekomendacje. W tym te, dokonane uchwałą z 28.8.2018 r. dotyczące nominacji na sędziów IKNiSP.

Drugim rażącym naruszeniem prawa krajowego było wręczenie nominacji sędziowskich do IKNiSP przez Prezydenta RP pomimo wydania postanowienia NSA o zawieszeniu uchwały KRS z 28.8.2018 do czasu rozpatrzenia odwołań złożonych przez sędziów, którzy rekomendacji KRS nie otrzymali. Trybunał wskazał, że postępowanie najwyższego przedstawiciela władzy wykonawczej, który w sposób zamierzony doprowadził do nieprzestrzegania wiążącej decyzji sądowej i w drodze faktów dokonanych zaingerował w przebieg procedur sądowych mających na celu zbadanie zasadności zarzutów postawionych przez sędziów stanowiło rażące naruszenie praworządności.

W konkluzji Trybunał uznał, że naruszenia w trakcie procedury powoływania sędziów IKNiSP były takiej wagi, że podważyły umocowanie w prawie tego organu do tego stopnia, że Izba ta nie może był traktowana jako „sąd ustanowiony ustawą”. Stąd wniosek o naruszeniu prawa skarżących gwarantowanego w art. 6 Konwencji.

Istotną nowości w orzeczeniu jest to, że ETPC wskazał wyraźnie na ciążący na władzach polskich obowiązek wykonania wyroku zarówno w zakresie środków indywidualnych, jak i środków generalnych (par. 367 – 368). Trybunał wskazał, że jest oczywiste, iż stwierdzone naruszenie jest  wynikiem zmian wprowadzonych w polskim wymiarze sprawiedliwości, począwszy od 2015 r., a w odniesieniu do KRS w 2017 r. W tej sytuacji w interesie ochrony zasady rządów prawa i zasady trójpodziału władzy, w tym niezależności władzy sądowniczej leży podjęcie przez władze polskie natychmiastowych działań naprawczych.

Wyrok nie jest prawomocny, a zapadł jednomyślnie i znajduje się tu.